“Eφηβεία και βία” -Το φαινόμενο εκφοβισμού στο σχολείο (1)

ΕΦΗΒΕΙΑ : ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ώριμη ηλικία, όπου συντελούνται μεγάλες αλλαγές στα οργανικά-βιολογικά και στα ψυχικά και ψυχοκοινωνικά δεδομένα.

Η εφηβεία εκφράζει το πέρασμα από μια παρασιτική, παιδική ζωή, σε μια αυτόνομη ζωή και ο έφηβος θα περάσει από την κηδεμονία, σε μια φάση που θα είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του.

Είναι μια περίοδος κρίσεων και ανισορροπίας εξαιτίας αφενός των αλλαγών που συντελούνται στη φυσιολογία του σώματος και των ψυχολογικών του συνεπειών και αφετέρου, εξαιτίας της ανάγκης των νέων να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Αυτό που διαφέρει από έφηβο σε έφηβο, είναι το εύρος, η ένταση και οι μορφές της κρίσης καθώς και η λύση που δίνεται.

Το βιολογικό μέρος της εφηβείας είναι η λεγόμενη ήβη. Πρόκειται για τις προπαρασκευαστικές βιοσωματικές αλλαγές που οδηγούν στη σεξουαλική ωρίμανση.

Τα χρονικά όρια της εφηβικής ηλικίας δεν μπορούμε να τα προσδιορίζουμε ακριβώς γιατί εξαρτώνται από βιολογικούς και από κοινωνικούς παράγοντες.

Σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει την εφηβεία του, παίζουν οι εμπειρίες που έχει το άτομο τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Αυτό γιατί στα πρώτα χρόνια ζωής δημιουργούνται σταθερές και βαθιές συναισθηματικές σχέσεις με τους γονείς και τα άλλα μέλη της οικογένειας και ενδοβάλλονται πρότυπα συμπεριφορών και ηθικές αξίες. Έτσι αναπτύσσονται ορισμένες συμπεριφορές στις διαπροσωπικές σχέσεις: εμπιστοσύνη στους άλλους, ντροπαλότητα, κοινωνικότητα, δυσπιστία και τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών και των ματαιώσεων.

Ανάλογα λοιπόν με την προηγούμενη ιστορία του εφήβου και με τηντωρινή περιβαλλοντική, οικογενειακή και κοινωνική κατάσταση στην οποία ζει, οι οργανικές και νοητικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας μπορεί να εξελιχθούν ομαλά ή να πάρουν τη μορφή σοβαρών προβλημάτων.

 

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εφήβου

Ο έφηβος με το “όχι” του προσπαθεί να διαφοροποιήσει τον εαυτό του από το περιβάλλον.

Εκφράζει το ότι θέλει να μεγαλώσει και ότι δεν θέλει πια να είναι το υπάκουο και προσαρμοσμένο παιδάκι. Συχνά αυτή η άρνηση παρατείνεται και μέχρι τα 20, 22 ή 25 χρόνια και δείχνει ότι η κρίση της εφηβείας συνεχίζεται – οπότε μιλάμε για παρατεταμένη εφηβεία.
Αναζητώντας τον εαυτό τους, οι έφηβοι δεν θέλουν πια συμβουλές, δεν θέλουν κηδεμονία.
Αυτή η τάση ανεξαρτητοποίησης δεν σημαίνει αποξένωση από τους γονείς. Αντίθετα ο έφηβος χρειάζεται πολύ τους γονείς του, χρειάζεται τη αγάπη τους, την προστασία τους και τις απόψεις τους. Αλλά μέσα στην ανάγκη του ανεξαρτητοποιηθεί, θεωρεί την προστασία, την αγάπη και το ενδιαφέρον των γονέων, εμπόδιο στην προσπάθειά του.

Ο έφηβος θέλει τη γωνιά του, την ησυχία του, τον στοχασμό του.Αυτή η ανάγκη μπορεί συχνά να τον σπρώχνει μακριά από τα προβλήματα και τις ανάγκες της οικογένειας, πράγμα που οι γονείς το εκλαμβάνουν ως αδιαφορία από μέρους του. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι ο έφηβος ζει περισσότερο στο μέλλον παρά στο παρόν και έχει την ανάγκη να απομονώνεται με τον εαυτό του και να βυθίζεται ανενόχλητος στις σκέψεις του.

Ο έφηβος θέλει να δημιουργήσει έναν κόσμο πιο όμορφο, πιο δίκαιο, ιδανικό και προσπαθεί να σβήσει ή να ωραιοποιήσει οποιαδήποτε πραγματικότητα δεν του αρέσει. Οι γονείς πρέπει με υπομονή και αγάπη να βοηθήσουν τα παιδιά τους να καταλάβουν ότι ο ρομαντισμός είναι κάτι όμορφο που συμπληρώνει τη ζωή τους αλλά μπορεί να γίνει αρνητικό στοιχείο αν βλέπουν την πραγματικότητα με αυτό τον τρόπο. Η ψυχολογική ετοιμότητα για την ρεαλιστικότητα της ζωής θα βοηθήσει τον έφηβο να παλέψει και να αντιμετωπίσει το παρόν αλλά και όσα του επιφυλάσσει το μέλλον.

Ψυχολογική υποστήριξη παιδιών και εφήβων
Τα παιδιά (γέννηση έως 12 ετών) αποτελούν μια ευαίσθητη ηλικιακή ομάδα, η οποία έχει να αντιμετωπίσει τα δικά της προβλήματα και δυσκολίες. Κάποια παιδιά καταφέρνουν να ανταποκριθούν με επιτυχία στις απαιτήσεις και τις προκλήσεις του περιβάλλοντος και να προσαρμοστούν σε αυτές, ενώ άλλα δυσκολεύονται περισσότερο και χρειάζονται βοήθεια. Τα παιδιά ωστόσο, ειδικά όσο μικρότερα είναι, δε μπορούν να εκφράσουν τις απογοητεύσεις, τους προβληματισμούς, τις σκέψεις, το άγχος, τους φόβους, τις αγωνίες και την ανασφάλεια τους. Έχουν, όμως, τη δική τους “γλώσσα” επικοινωνίας, την έκδηλη συμπεριφορά τους. Μέσα από αυτή θα μας δείξουν ότι κάτι δε πάει καλά και ότι ίσως απαιτείται η παρέμβαση ειδικού.
Οι έφηβοι (12 έως 18 ετών) από την άλλη, όντας στο μεταβατικό στάδιο από την παιδική ηλικία προς την ενηλικίωση και προσπαθώντας να προσαρμοστούν στις βιοσωματικές και συναισθηματικές αλλαγές που συνοδεύουν αυτή την ηλικία, συχνά έχουν να διαχειριστούν πλήθος πρωτόγνωρων συναισθημάτων. Άγχος εν όψει εξετάσεων, προβλήματα στις σχέσεις με συνομηλίκους, με το άλλο φύλο, με γονείς και καθηγητές, σεξουαλικές ανησυχίες, είναι μερικά από τα καθημερινά προβλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι και τα οποία δύνανται να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και την ψυχική τους υγεία.

Η ψυχολογική υποστήριξη παιδιών και εφήβων στοχεύει στο να βοηθήσει τις ηλικιακές αυτές ομάδες να ανταπεξέλθουν στα προβλήματα και να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις δυσκολίες που προκύπτουν. Στόχος επίσης είναι η πρόληψη, έτσι ώστε αυτά τα προβλήματα να μην εγκαθιδρυθούν και συνεχίσουν να βασανίζουν τα παιδιά και στην ενήλικη ζωή. Με διάφορες ψυχολογικές μεθόδους προσαρμοσμένες στις ανάγκες και την ηλικία των παιδιών, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα ευχάριστο και ασφαλές περιβάλλον, όπου είτε λεκτικά είτε μέσω της συμπεριφοράς τους θα μπορούν να εκφράσουν αυτά που τους απασχολούν και εμποδίζουν την ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και προσαρμογή τους στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.

Ενδεικτικά προβλήματα – συμπτώματα που παρουσιάζουν τα παιδιά

Δείτε αναλυτικά παρακάτω για επιθετικότητα, θυμό, προσαρμογή στο σχολείο, φόβους – φοβίες, άγχος αποχωρισμού, πένθος, ψυχοσωματικά συμπτώματα, διαζύγιο – οικογενειακή κρίση, ντροπαλότητα – συστολή, απουσία κοινωνικών σχέσεων.Τα παραπάνω είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που μπορεί να εμφανίσουν τα παιδιά. Υπάρχει πλήθος ακόμα συμπτωμάτων που μπορεί να ταλαιπωρούν ένα παιδί. Όποια όμως και αν είναι η φύση των δυσκολιών του παιδιού το σημαντικότερο είναι να εντοπίζουμε εγκαίρως τις ενδείξεις των ψυχικών προβλημάτων και να προσφέρουμε στο παιδί την κατάλληλη βοήθεια έτσι ώστε να επανέλθει στη καθημερινότητα του ψυχικά και σωματικά υγιές και χαρούμενο.

Ψυχολογικές αντιδράσεις–ανησυχίες & προβλήματα εφήβων

Δείτε αναλυτικά θέματα όπως απομόνωση, νευρικότητα, αντιδραστικότητα, υπερβολική ευαισθησία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, επιθετικότητα, άγχος, κατάθλιψη, επιθετικότητα. Προκειμένου να καταφέρει να διαχειριστεί όλα τα παραπάνω συναισθήματα και ανησυχίες ο έφηβος, συχνά έχει την ανάγκη να μιλήσει με κάποιον, με ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης με το οποίο θα νιώθει άνετα. Ο ρόλος ενός ειδικού σε αυτή την περίπτωση είναι να βοηθήσει τον έφηβο να κατανοήσει τη φύση όλων αυτών των αντιδράσεων και να μπορέσει να βρει τον τρόπο να τις αντιμετωπίσει όσο το δυνατό πιο ανώδυνα για τον ίδιο.

Πηγή: psychotherapeia.net.gr