Πώς και γιατί η Γεωγραφία μάς κάνει πιο σοφούς...

 

 

(από επιστολή αναγνώστη)

Η πρωτοτυπία της Γεωγραφίας είναι ο δισυπόστατος χαρακτήρας της, αφού ανήκει ταυτόχρονα και στις φυσικές επιστήμες και στις κοινωνικές.

Ως φυσική επιστήμη, η (Φυσική) Γεωγραφία ξεκινάει μελετώντας το περιβάλλον μέσα από την εναλλασσόμενη μορφολογία του εδάφους. Αναρριχάται σε λόφους, όρη και κρημνούς. Χαράσσει ακτογραμμές, χερσονήσους, ακρωτήρια και διώρυγες. ∆ιαπλέει θάλασσες και πελάγη, καταδύεται σε αβυσσικές πεδιάδες και ωκεάνιες τάφρους.

Περιπλανιέται σε ζούγκλες, παγετώνες και άνυδρες ερήμους επαληθεύοντας τα βήματα των παλιών ταξιδευτάδων. Μέσω της Μετεωρολογίας αφουγκράζεται τις ανάσες τ’ ουρανού, καταγράφοντας θερμοκρασίες, βροχοπτώσεις και ανέμους. Παράλληλα, η Περιβαλλοντική Γεωγραφία σπουδάζει τη βιόσφαιρα, ξεφυλλίζοντας αδιάκοπα οικοσυστήματα, χλωρίδες και πανίδες.

Η Γεωγραφία, μαζί με τη «δίδυμη αδερφή» της τη Γεωλογία, παρατηρούν τη δομή και «συμπεριφορά» του αεικίνητου και ζωντανού πλανήτη που μας φιλοξενεί. Εξετάζουν ιλιγγιώδη φαινόμενα που ξεσπούν ακαριαία, όπως οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις ή από την άλλη μελετούν την αργόσυρτη ορογένεση που, σαν τεκτονικός τοκετός, εκδηλώνεται στο βάθος του δυσθεώρητου, για τα ανθρώπινα μέτρα, γεωλογικού χρόνου…

Ως κοινωνική επιστήμη, η (Ανθρωπο)γεωγραφία έρχεται να διερευνήσει τη χωρική κατανομή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι εντός των κόλπων της Ανθρωπογεωγραφίας εξηγούνται διεξοδικά: τα «πώς;» και τα «γιατί;» των αραιοκατοικημένων αλλά και των πυκνοκατοικημένων περιοχών, τα κίνητρα πίσω από τις μεταναστεύσεις πληθυσμών, η χωροθέτηση των οικονομικών δραστηριοτήτων καθώς και τα σύνθετα δημογραφικά θέματα. Επίσης, καλό είναι να μη μας διαφεύγουν και κάποιοι ακόμα «τομείς αιχμής» που εμπίπτουν στο ευρύτερο φάσμα της (Ανθρωπο)γεωγραφίας, όπως η γεωπολιτική, ο τουρισμός, οι μεταφορές, οι κουλτούρες και η κοινωνική γεωγραφία των πόλεων.

Η «μαγεία» της σύγχρονης Γεωγραφίας έγκειται σε αυτήν ακριβώς τη δημιουργική σύνθεση αλληλοεπιδρώντων παραγόντων, όπως οι ανωτέρω. Μέσα σε δυναμικά εξελισσόμενα περιβάλλοντα (φυσικά και ανθρωπογενή), όπου τα πάντα ρει, η Γεωγραφία δεν έρχεται απλά να απαριθμήσει και να στοιβάξει επιστημονικά δεδομένα από διάφορους όμορους κλάδους. Αντίθετα, το «∆έκαθλο» της Γεωγραφίας αποδίδει διακριτή και σημαντική προστιθέμενη αξία, αφού συνδυάζει εποικοδομητικά φιλοσοφίες, οπτικές γωνίες και πρακτικές. Αναζητά αιτιώδεις σχέσεις, αφανείς αρμονίες και ερμηνείες, με σκοπό τον εντοπισμό και την ανάδειξη της αλήθειας η οποία, ενίοτε επιμόνως, «κρύπτεσθαι φιλεί»…

εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Ιωάννης Μ. Μιχαλακόπουλος

Μηνολόγιο Μαρτίου 2025...

 

 

 Σήμερα υποδεχτήκαμε τον τρίτο μήνα του χρόνου, τον πρώτο μήνα της άνοιξης. Τον Μάρτη, που ήταν αρχικά ο πρώτος μήνας του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου. Ήταν αφιερωμένος στον θεό Άρη (Mars), όπως διαβάζουμε από τον Νίκο Σαραντάκο και το εξαίσιο sarantakos.wordpress.com. Κάτι που ταίριαζε αφού τα χρόνια εκείνα οι εκστρατείες ξεκινούσαν την άνοιξη. 

 Ο Μάρτης είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης, αλλά κάνει και τα τελευταία κρύα. Η γνωστή παροιμία λέει: Μάρτης, γδάρτης, παλουκοκάφτης, ενώ μια άλλη συμβουλεύει «Φύλα ξύλα για το Μάρτη να μην κάψεις τα παλούκια». Βέβαια, να θυμηθούμε πως τον καιρό που φτιάχτηκαν οι παροιμίες είχαμε το παλιό ημερολόγιο, άρα πρέπει να πάμε 10-12 μέρες πιο μπροστά: ο τότε Μάρτης είναι σημερινός Απρίλης ενμέρει. Ξέρουμε άλλωστε ότι “από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα”, εξίσου όπως και “μήτε ο Μάρτης καλοκαίρι, μήτε ο Αύγουστος χειμώνας”. Σε μια συλλογή κεφαλονίτικων γνωμικών του Δημ. Λουκάτου βρίσκουμε και μιαν άλλη παραλλαγή: Από Μαρτιού ποκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι.

 Άστατος λοιπόν ο μαρτιάτικος καιρός. Από την ίδια συλλογή, «Μάρτης είναι νάζια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει». Για να εξηγήσουν αυτή τη μετεωρολογική διπροσωπία του Μάρτη, οι παλιοί είχαν φτιάξει μια παράδοση, ότι ο Μάρτης έχει γυναίκα πανέμορφη, αλλά κουτσή. Όποτε τη βλέπει καθιστή, χαίρεται και κάνει τον λαμπρό μαρτιάτικον ήλιο. Όποτε όμως η γυναίκα σηκώνεται, ο Μάρτης θυμάται το κουσούρι της και κατσουφιάζει. Σε μιαν άλλη παραλλαγή, ο Μάρτης έχει δυο γυναίκες, τη μια πάμφτωχη και πανέμορφη, την άλλη πάμπλουτη και άσκημη. Όποτε πηγαίνει με την όμορφη, ο καιρός είναι καλός. Γενικά, και για την αστασία του καιρού οι γυναίκες φταίνε. Ωστόσο, ανάμεσα στα δυο ενδεχόμενα, το να είναι ο καιρός του Μάρτη βροχερός ή αίθριος, η λαϊκή σοφία προτιμά το πρώτο, αφού έχουμε την παροιμία «Κάλλιο Μάρτη στις γωνιές, παρά Μάρτη στις αυλές». (Καλύτερα να κάνει ο Μάρτης βροχές, κρύο και να είμαστε στη γωνιά, παρά ήλιο και να είμαστε στις αυλές)

 Πάντως, κατά τη λαϊκή αντίληψη ο ήλιος του Μάρτη καίει, οπότε κάθε πρωτομηνιά, σαν σήμερα, οι μανάδες φορούσαν στα παιδιά (ή μόνο στα κορίτσια) ένα βραχιολάκι από στριμμένες κλωστές, κόκκινη σίγουρα, ίσως και άσπρη ή άλλα χρώματα -το έθιμο ακόμα βαστάει νομίζω. Τα βραχιολάκια αυτά τα λέμε Μάρτηδες ή Μαρτάκια. Στην Ήπειρο, έχουν «το μαρτίτσι». Λέει κι η παροιμία, οπούχει κόρην ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει. Το έθιμο αυτό είναι κληροδότημα των αρχαίων, αν και σε εκείνους δεν συνδεόταν με συγκεκριμένη ημερομηνία. Σε πολυπληθείς αγγειογραφίες υπάρχουν παραστάσεις παιδιών ή αντρών που έχουν στον καρπό του χεριού κλωστές ή ταινίες ενώ γυναίκες έχουν δεμένες κλωστές στα πόδια,στον βραχίονα, στον τράχηλο. Οι κλωστές αυτές δεν είχαν κάποιον διακοσμητικό ή πρακτικό χαρακτήρα, αλλά προέρχονταν από κάποια δεισιδαίμονα συνήθεια που απομεινάρι είναι ο δικός μας μάρτης. Να και το μηνολόγιο με τα (αρκετά υποκειμενικά) γεγονότα του μήνα...

Σα  1	Ανακάλυψις της ραδιενεργείας υπό Ερρίκου Μπεκερέλ και γενέσιον Φρειδερίκου Σοπέν και Μποττιτσέλη Αλεξάνδρου του Φλωρεντινού
Κυ 2	Γενέσιον Αντωνίου Βιβάλντι
Δε  3	† Νικολάου Γκόγκολ
Τρ 4	Γενέσιον Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη
Τε 5	† Ούγου Τσάβες του επαναστάτου, Λαπλάς  και Βόλτα των επιστημόνων
Πε 6	Μιχαήλ Αγγέλου γενέσιον. Και του Κιλελέρ.
Πα 7	Αριστοτέλους του Σταγειρίτου θανή
Σα 8	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων της γυναίκας
Κυ  9	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Δε 10	† Γεωργίου Ζαμπέτα και Παγκόσμια ημέρα ασκαύλου
Τρ 11	Ρωμαίου και Ιουλιέτας
Τε 12	Άννας Φρανκ τελευτή εν τω στρατοπέδω και Σταύρου Κουγιουμτζή θανή
Πε 13	† Ίβο Άντριτς. Και λοκντάουν επέτειος.
Πα 14	Κοίμησις Καρόλου Μαρξ και Στεφάνου Χώκινγκ του ηλεκτρόμυθου. Και ημέρα του πι.
Σα 15	Γενέσιον Αγγέλου Σικελιανού, του υψιπετούς
Κυ 16	† Μοδέστου Μουσόργκσκι του μουσουργού
Δε 17	Του Εθνικού Θεάτρου
Τρ 18	† Οδυσσέως Ελύτη
Τε 19	Ταφή Ανδρέου Κάλβου  «είναι γλυκύς ο θάνατος μόνον όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα»
Πε 20	†Κοίμησις Ισαάκ Νεύτωνος
Πα 21	Παγκόσμια ημέρα ποιήσεως αλλά και εαρινή ισημερία.
Σα 22	† Ιωάννη Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Κυ 23	Άχθου Αρούρη, του αγνώστου ποιητού
Δε 24	† Αδαμαντίου Κοραή. Και θανή Ιωάννη Ιατρού του Καλόψυχου.
Τρ 25	Της Ελληνικής Επαναστάσεως
Τε 26	† Λουδοβίκου φαν Μπετόβεν
Πε 27	Παγκόσμια ημέρα θεάτρου
Πα 28	Δημώνακτος του φιλοσόφου, παλλαϊκού ξεσηκωμού για δικαιοσύνη
Σα 29	Μαρτύριον Χαραλάμπους Κανόνη εν Χίω
Κυ 30	Νικολάου Μπελογιάννη και των συν αυτώ τυφεκισθέντων
Δε 31	Των εν Χίω υπό του Καραλή σφαγιασθέντων μυρίων

 Για να προϋπαντήσουμε τον μήνα που σήμερα μπήκε, να ένα τραγούδι, από τα διαμαντάκια της ελληνικής σύνθεσης με πολύ δροσερή εκτέλεση της Ρένας Μόρφη. Μουσική έχει γράψει ο Λουκιανός Κηλαηδόνης και λόγια ο Νίκος Γκάτσος: "Μια Κυριακή του Μάρτη"

Καλό μήνα!

Ζούμε ήδη στη δυστοπία του Μασκ...

 

 

Ό, τι πιο εύστοχο έχω διαβάσει το τελευταίο διάστημα...Από τον Νίκο Ξυδάκη...

Ζούμε ήδη στη δυστοπία του Μασκ... (efsyn.gr)

Εν τω μεταξύ οι πλούσιοι απολαμβάνουν όλα τα σέρβις χωρίς καμία υποχρέωση: private banking και offshore παράδεισοι, νόμιμη φοροδιαφυγή, αόρατο ιδιωτικό χρήμα. Δεν χρειάζονται γκισέ, δεν χρειάζονται πρόνοια...

Hεπίθεση του Ελον Μασκ κατά των ομοσπονδιακών δημόσιων οργανισμών των ΗΠΑ, με πρόσχημα την εξοικονόμηση πόρων, έχει στόχο την αντικατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων με δομές τεχνητής νοημοσύνης. Αυτά περίπου γράφει η Washington Post, εφημερίδα του έτερου φιλοτραμπικού υπερπλούσιου Τζεφ Μπέζος. Σοκαρισμένοι ακόμη και συντηρητικοί ανώτατοι αξιωματούχοι παρατηρούν ότι για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ ένας ιδιώτης, ένας μη εκλεγμένος, αλλά χρυσός χορηγός του προέδρου, συρρικνώνει έως καταργήσεως νομοθετημένους θεσμούς, παρακάμπτοντας τη νομοθετική εξουσία και το Σύνταγμα, κονιορτοποιώντας τα ιερά check and balances.

Δεν υπάρχει κοινωνία

Εντούτοις οι θεσμικοί φρίττουν μόνο με τη θεσμική παρεκτροπή. Αυτό που κομίζουν οι τεχνο-ολιγάρχες όμως είναι κάτι βαθύτερο, κομίζουν έναν κοινωνικό-ανθρωπολογικό μετασχηματισμό, τη βίαιη ολοκλήρωση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού: μια οικονομία χωρίς εργαζόμενους, και φυσικά χωρίς συνδικάτα, μια κοινωνία χωρίς κοινότητες, χωρίς συλλογικότητες, χωρίς αλληλεγγύη και πρόνοια, μια κοινωνία-μάζα συγκροτούμενη από εξατομικευμένα υποκείμενα, μοναχικά άτομα κατακλυζόμενα από ατέλειωτες επικοινωνιακές ροές στο σμάρτφον, νομάδες πλατφορμών σε διαρκή εργασιακή επισφάλεια, με διαρκές δομικό άγχος, με δομικό διπολισμό.

Την είχε προφητέψει την εξατομίκευση ο Αλέξις ντε Τοκβίλ για την Αμερική τον 19ο αιώνα, τη διακήρυξε και εφάρμοσε η νεοφιλελεύθερη Θάτσερ στα τέλη του 20ού αι. («Δεν υπάρχει αυτό το πράγμα που λέγεται κοινωνία. Υπάρχουν τα άτομα, άνδρες και γυναίκες, όπως υπάρχουν και οι οικογένειες»), το ολοκλήρωσαν υποδειγματικά ο νεοεργατικός Μπλερ του Τρίτου Δρόμου, ο Σρέντερ στη Γερμανία, η Ευρωπαϊκή Ενωση μετά το Μάαστριχτ.

Η έρημος της πλατφόρμας

Ας μην πάμε μακριά. Ας στρέψουμε το βλέμμα στη διόλου ανεπαισθήτως, διαρκώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα που ζούμε εδώ. Οι πλατφόρμες της ψηφιακής διακυβέρνησης διατρανώνονται ως πάταξη της γραφειοκρατίας· ουσιαστικά συνιστούν μια ψηφιακή γραφειοκρατία, στην οποία ο πολίτης επιτελεί και τις λειτουργίες του δημοσίου υπαλλήλου· ό,τι εργασία απομένει την εκτελούν ιδιωτικά συνεργεία και ανώνυμες εταιρείες.

Εχετε μια φορολογική εκκρεμότητα, ένα οποιοδήποτε μη τυπικό πρόβλημα που δεν προβλέπεται από την ιερή πλατφόρμα. Δεν μπορείτε να επισκεφθείτε την οικεία Εφορία. Δεν υπάρχει. Πρέπει να επισκεφθείτε, κατόπιν ραντεβού, τα καφκικά ΚΕΦΟΔΕ (Κέντρα Φορολογικών Διαδικασιών και Εξυπηρέτησης). Κι εκεί, στον Ταύρο, δεν θα συναντήσετε προϊστάμενο, διευθυντή κ.λπ., αλλά ένα γκισέ που θα επαναλάβει τυποποιημένες οδηγίες για φόρμες, συλλογή εγγράφων κ.λπ., καμία λύση.

Το μοντέλο το λανσάρισαν οι τράπεζες: αντικατέστησαν τους μόνιμους εργαζόμενους με ενοικιαζόμενους και παράλληλα μετέφεραν ΟΛΗ την εργασία του γκισέ στους πελάτες.

Το ίδιο ισχύει στις τηλεπικοινωνίες, στην ενέργεια, στις ασφάλειες, παντού πλατφόρμες, αυτοματισμοί, τσατ ρουμ, τηλέφωνα που δεν απαντούν, call center, κι αν χρειαστεί επίλυση ενός προβλήματος, μιας συστημικής αστοχίας, σου κλείνουν ραντεβού για μετά έναν ή δύο μήνες - ίσως χειρότερα κι απ’ το ΕΣΥ. Το κράτος αντιγράφει τις ιδιωτικές εταιρείες. Δεν προσλαμβάνει καθαρίστριες, φύλακες, θυρωρούς, τους νοικιάζει. Νοικιάζει ανθρώπους. Προοπτικά, όχι πολύ μελλοντικά, θα νοικιάζει δάσκαλους, γιατρούς, τους πάντες.

Η ερημία του υποκειμένου

Ο Μασκ και ο Τραμπ οδηγούν στα άκρα αυτό που ήδη εφαρμόζεται: συρρίκνωση δημόσιων δομών, συρρίκνωση κοινωνικής πρόνοιας, ύμνοι και αίνοι για την ατομική ευθύνη των φτωχών, μίσος για τον αδύναμο. Εν τω μεταξύ οι πλούσιοι απολαμβάνουν όλα τα σέρβις χωρίς καμία υποχρέωση: private banking και offshore παράδεισοι, νόμιμη φοροδιαφυγή, αόρατο ιδιωτικό χρήμα, ιδιωτικά νοσοκομεία, ιδιωτικά σχολεία, ιδιωτικά προάστια. Δεν χρειάζονται γκισέ, δεν χρειάζονται πρόνοια.

Ο φιλελεύθερος Κέινς έλεγε ότι ο σωρευμένος και παραγόμενος πλούτος στον 20ό αιώνα θα επέτρεπε στην ανθρωπότητα να απαλλαγεί σταδιακά από τον μόχθο και να επιδοθεί στην τέχνη, τη χαρά, τη σχόλη. Ο εικονοκλάστης οικονομολόγος και αισθητής πέθανε λίγο μετά τον Β’ Πόλεμο, δεν έζησε τη Χρυσή Τριακονταετία της Ευρώπης, που πλησίασε κάπως τη μέριμνά του για την ισορροπία της πλήρους απασχόλησης. Και δεν μπορούσε καν να φανταστεί τον κόσμο της μεταθατσερικής Βρετανίας, όπως αποτυπώνεται στα φιλμ «Ντάνιελ Μπλέικ» και στο «Δυστυχώς απουσιάζατε» του Κεν Λόουτς.

Αυτά σκεφτόμουν βλέποντας σε επανάληψη το «Wire» του 2002, τον θάνατο της εργατικής τάξης και την άνοδο του εγκλήματος και της διαφθοράς στη Γη των Γενναίων, τις ΗΠΑ. Σε λιγότερο από μια δεκαετία κηδεύτηκε και η μεσαία τάξη στις ΗΠΑ: στο «Breaking Bad» και στο «Better call Saul» υπάρχουν μόνο πλούσιοι και έγκλημα, και η απέραντη ερημία του εξατομικευμένου υποκειμένου, με την ασήκωτη ατομική ευθύνη. Η απέραντη κατάθλιψη και το άγχος του αποθηριωμένου καπιταλισμού.

Η μόνη τέχνη που περιγράφει τη δυστοπία Μασκ και Τραμπ, τη δυστοπία των επιτελικών Τεμπών και της μαγικής πλατφόρμας, είναι οι ενοράσεις του Φ. Ντικ, του Αλφρεντ Μπέστερ, του Νόρμαν Σπίνραντ, του Κ. Γ. Τζέτερ - να μην ξεχάσουμε τον Κάφκα.

efsyn.gr

Μηνολόγιο Φεβρουαρίου 2025...

 

Ξημερώνει σε λίγες ώρες η τέταρτη μέρα του Φλεβάρη, που είναι ο μόνος μήνας που έχει λιγότερες από 30 ημέρες, και γι’ αυτό λέγεται Κουτσοφλέβαρος, ενώ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας έχει κι άλλα ονόματα που δηλώνουν κάτι ανάλογο: Μικρός, Κουτσός, Γκουζούκης και Κούντουρον (ποντ. κοντή+ουρά).

 Όπως διαβάζουμε από το πάντα εξαιρετικό sarantakos.wordpress.com και τον Νίκο Σαραντάκο "Υπάρχουν άφθονες λαϊκές παραδόσεις για το πώς έχασε τις μέρες του ο Φλεβάρης. Παραθέτω μία από το Σοποτό Αχαΐας, που περιλαμβάνεται στο κλασικό βιβλίο Παραδόσεις του Ν. Πολίτη: Ήτανε μια φορά μια γριά, κι είχε κάτι κατσικάκια. O Mάρτης τότες είχε είκοσι οχτώ ημέρες κι ο Φλεβάρης τριάντα μία. Ήρθε εκείνη την εποχή ο Mάρτης κι επέρασε χωρίς να κάμει χειμώνα. Kαι η γριά, από τη χαρά της που βγήκανε πέρα καλά τα κατσικάκια της, εγελάστη και είπε: «Στην πομπή σου, γερο-Mάρτη, τ’ αρνοκατσικάκια μου καλά τα πέρασα». Kαθώς τ’ άκουσεν αυτά τα λόγια ο γερο-Mάρτης, εθύμωσε και στη στιγμή δανείζεται τρεις ημέρες από το Φλεβάρη, το γείτονά του, και αρχίζει ένα σορόκο, π’ έκαμε τη γριά να χωθεί από κάτου από ένα κακκάβι και να φωνάζει:«Kάτσι, κάτσι, κάτσι!» γιατί έλεγε ότ’ εχόρευαν τα κατσικάκια απάνου στο κακκάβι. Tα κατσικάκια της γριάς εψόφησαν από το σορόκο. Kι από τότε έχει ο Mάρτης τριάντα μία ημέρα και ο Φλεβάρης είκοσι οχτώ. Ένεκα γι’ αυτό πόπαθε εκείνη η γριά, τις τρεις ύστερες ημέρες του Mάρτη τις λένε «ημέρες των γριών». Kαι ονοματίζουνε καθεμία από δαύτες και με τ’ όνομα μιανής από τις πλιο ηλικιωμένες γριές του χωριού· και αν τύχει καλή η ημέρα, λεν πως και η γριά είναι καλή, και αν γίνει κακοκαιρία, λεν πως από την κακία της έγινε.

Είπαμε πιο πάνω ότι «Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει». Πολλοί προσθέτουν κι ένα δεύτερο σκέλος που μετριάζει τη μετεωρολογικήν αισιοδοξία της παροιμίας. Στην Κεφαλονιά λένε ή λέγανε «μα αν τις φλέβες του ανοίξει, ξεροπήγαδα γεμίζει», ενώ στην Κρήτη «μα κι αν τύχει και θυμώσει μες στα χιόνια θα μας χώσει». Και μια άλλη παροιμία: “Απ’ τα μέσα του Φλεβάρη, χτυπάει τ’ αλόγου το ποδάρι”, διότι τ’ άλογα ένιωθαν την άνοιξη να έρχεται και ζωήρευαν.

Είναι πάντως γεγονος ότι στα μέρη τα δικά μας ο Φλεβάρης πράγματι μυρίζει καλοκαίρι, και οι λιακάδες του είναι καλοδεχούμενες αφού προαναγγέλλουν την άνοιξη. Γράφει ο Βάρναλης στους Σκλάβους Πολιορκημένους:

Στης αμυγδαλιάς τα χιόνια,
στις λιακάδες του Φλεβάρη,
στου Μαρτιού τα χελιδόνια
και στ’ Αυγούστου το φεγγάρι
είχες μου, καρδιά, σπαρτάρει.

Αντίθετα, όπως μας ενημέρωσαν πριν από μερικά χρόνια οι ανταποκριτές μας, στα Πολωνικά ο Φλεβάρης είναι Luty, που σημαίνει κάτι σαν «μεγάλη παγωνιά», ενώ στα σουηδικά η λαϊκή ονομασία του είναι göjemånad, ο μήνας του χιονιού. Στα φινλανδικά, πάλι, ο Φεβρουάριος είναι helmikuu, που σημαίνει ο μήνας των μαργαριταριών -ποιων μαργαριταριών; Όταν το χιόνι λιώνει και ξαναπαγώνει, φτιάχνει «μαργαριτάρια» από πάγο. Στα αλβανικά, πάλι, ο Φεβρουάριος είναι shkurt, που θα πει κοντός (υποθέτω πως και το επώνυμο Σκούρτης από εκεί προέρχεται).

Ο Φλεβάρης είναι από τους μήνες για τους οποίους έχει φτιαχτεί λέξη για γεγονότα που συνέβησαν στη διάρκειά του, αν και κοντεύει να ξεχαστεί. Πρόκειται για τα Φεβρουαριανά: τις συγκρούσεις στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1863 μεταξύ Ορεινών και Πεδινών, στη μεσοβασιλεία μεταξύ Όθωνα και Γεωργίου.

Να μην είμαστε όμως αθηνοκεντρικοί. Υπάρχουν και τα Φεβρουαριανά του Βόλου, η μεγάλη διαδήλωση στις 15.2.1921, μια απο τις πλέον σημαντικές στιγμές του εργατικού κινήματος προπολεμικά.

Ο Φεβρουάριος είναι επίσης από τους μήνες που έχουν δώσει επώνυμα, τόσο το Φλεβάρης όσο και το Φλεβαράκης (όπως ο προπονητής του μπάσκετ), πιθανώς από παρατσούκλι, ή το Φλεβαρόπουλος. Βρίσκω ότι το επώνυμο Φλεβάρης εντοπίζεται κυρίως στη Ρόδο, ενώ το Φλεβαράκης στο Σταυροχώρι Λασιθίου και στη Σητεία." Ακολουθεί το μηνολόγιο του Φλεβάρη, από την ίδια πηγή πάντα...

Σα 1	† Ζαχαρίου Παπαντωνίου
Κυ 2	Γενέσιον Γεωργίου Σουρή και Θεοδώρου Παπαγιάννη του πλαστουργού· επίσης Δημητρίου Μενδελέγεφ και του Περιοδικού Συστήματος αυτού
Δε 3	Προσεδάφισις επί της Σελήνης του πρώτου γηίνου αντικειμένου. Και Φέλιξ Μέντελσον Μπαρτόλντι γενέσιον.
Τρ 4	† Τελευτή Θεοδώρου Κολοκοτρώνη. Και Δύτου Ανάδυσις
Τε 5	† Ιωάννου Γαβριήλ Εϋνάρδου
Πε 6	Αντίο Λιλιπούπολη
Πα 7	Καρόλου Ντίκενς και Λουκιανού Κηλαηδόνη του μοναχικού καουμπόη τελευτή
Σα 8	Μάρκου Βαμβακάρη και Νικολάου Ξυλούρη, των γνησίων μελωδών
Κυ 9	† Κοίμησις Διονυσίου Σολωμού. Και Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας
Δε 10	† Νικολάου Καββαδία, βάρδου των ναυτικών
Τρ 11	† Καρτεσίου «σκέπτομαι άρα υπάρχω».
Τε 12	Γενέσιον Καρόλου Δαρβίνου
Πε 13	Εφεύρεσις κινηματογραφίας υπό αδελφών Λυμιέρ και θανή Ιωάννου Καλαϊτζή του δαιμονίου γελοιογράφου
Πα 14	Έρωτος του ανικήτου
Σα 15	Γενέσιον Γαλιλαίου
Κυ 16	Ιστολογίου ίδρυσις· και Δημοκρίτου του Αβδηρίτου
Δε 17	† Θανάτωσις Ιορδάνου Μπρούνο επί της πυράς
Τρ 18	Κοίμησις Μιχαήλ Αγγέλου και γενέσιον Νικολάου Καζαντζάκη, Κρητός
Τε 19	Γενέσιον Κοπερνίκου του ανατροπέως
Πε 20	Εφεύρεσις φωνογράφου υπό Θωμά Έδισων.
Πα 21	Κυκλοφορεί  το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Και Παγκόσμια ημέρα μητρικής γλώσσης.
Σα 22	† Αμερίκου Βεσπουκίου
Κυ 23	† Ιωάννου Γουτεμβεργίου και της τυπογραφίας εν Ευρώπη. Και ίδρυσις της ΕΠΟΝ
Δε 24	† Τένεση Γουίλιαμς
Τρ 25	Γενέσιον Καρόλου Γολδόνη
Τε 26	Γενέσιον Βίκτωρος Ουγκώ
Πε 27	Ανακάλυψις της δομής του DNA. Και τελευτή Άλκης Ζέη
Πα 28	† Κήδευσις Κωνσταντίνου Παλαμά – «Ηχήστε οι σάλπιγγες!…» Και το έγκλημα των Τεμπών

Από τον "Άγιο Φεβρουάριο" των Δήμου Μούτση και Μάνου Ελευθερίου το μουσικό συναπάντημα του Φλεβάρη. Σε ζωντανή από το Ηρώδειο ηχογράφηση το κομμάτι που έδωσε το όνομά του στο δίσκο. Με την υπέροχη Δήμητρα Γαλάνη...

Καλό μήνα για όλους μας!!

Μηνολόγιο Ιανουαρίου 2025...

 

 

Μπήκαμε μόλις χθες στον πέμπτο χρόνο της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα! Μπήκαμε στον πρώτο μήνα του χρόνου, τον Γενάρη!

O Ιανουάριος, Γενάρης πιο λαϊκά, έχει, όπως και όλοι οι μήνες, ρωμαϊκή ετυμολογία, όπως διαβάζουμε στο sarantakos.wordpress.com. Είναι ο μήνας ο αφιερωμένος στον θεό Ιανό (Janus), που τον είχαν σε μεγάλη εκτίμηση οι Ρωμαίοι. Το παλιό ρωμαϊκό (σεληνιακό) ημερολόγιο άρχιζε τον μήνα Μάρτιο. Ο Ιούλιος Καίσαρας, όταν καθιέρωσε το ιουλιανό ημερολόγιο που φέρει το όνομά του, μετέφερε την αρχή του χρόνου στον Ιανουάριο και από τότε υπάρχει η ανακολουθία με τα ονόματα των μηνών από τον Σεπτέμβριο ως τον Δεκέμβριο, που αντιστοιχούσαν στον έβδομο έως δέκατο μήνα και ξαφνικά βρέθηκαν στην ένατη έως δωδέκατη θέση. Λέγεται επίσης Μεγάλος μήνας ή Τρανός μήνας. Να το μηνολόγιό του, πάντα από τον Νίκο Σαραντάκο:

Τε   1	Της πράσινης τσόχας (της σχισθείσης εν Αβάνα). Και Μάρκου Μέσκου τελευτή.
Πε  2	Έναρξις αγώνος ανυπακοής και μη βίας υπό Μαχάτμα Γκάντι
Πα  3	† Κοίμησις Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, συγγραφέως των ταπεινών
Σα   4	† Νικολάου Γύζη τελευτή
Κυ   5	Γενέσιον Σωκράτους του φιλοσόφου
Δε   6	Εφεύρεσις τηλεγράφου υπό Μορς
Τρ 7	Ανακάλυψις των δορυφόρων του Διός υπό Γαλιλαίου
Τε  8	† Γαλιλαίου τελευτή και Ναπολέοντος Λαπαθιώτη αυτοκτονία και Νικολάου Τεμπονέρα αναίρεσις
Πε  9	† Θεοφίλου Καΐρη του μεγάλου διδασκάλου τελευτή
Πα 10	Νίκη Θρασυβούλου κατά των τριάκοντα τυράννων
Σα 11	Γενέσιον Νικολάου Καββαδία του μαρκονιστή και αυτοκτονία Ααρών Σβαρτς του διαδικτυομάρτυρος
Κυ 12	Γενέσιον Σπυρίδωνος Λούη του μαραθωνοδρόμου
Δε 13	Το «Κατηγορώ» του Αιμιλίου Ζολά
Τρ 14	Της Αλκυόνης· και τελευτή Γρηγορίου Ξενοπούλου του Ζακυνθίου, Θανή της μητέρας μου, Ανθοδέσμης
Τε 15	Γενέσιον Ιωάννου Ποκελέν ή Μολιέρου, ηθοποιού και συγγραφέως
Πε 16	† Ευστρατίου Αναστασέλλη του σκωπτικού
Πα 17	Γενέσιον Βενιαμίν Φραγκλίνου
Σα 18	Γενέσιον και τελευτή Βασιλείου Τσιτσάνη, λαϊκού μουσουργού
Κυ 19	Γενέσιον Εδγάρδου Άλλαν Πόε
Δε 20	† Κοίμησις Χρήστου Καπράλου
Τρ 21	Των τριών Λάμδα
Τε 22	Γενέσιον Λόρδου Βύρωνος, του φιλέλληνος ποιητού
Πε 23	Γενέσιον Αντωνίου Γκράμσι
Πα 24	† Αμεδαίου Μοντιλιάνι
Σα 25	Γενέσιον Γεωργίου Ζαμπέτα, του μεγάλου διασκεδαστού και θανή Θεοδώρου Αγγελόπουλου επί των επάλξεων
Κυ 26	Του Ολοκαυτώματος
Δε 27	† Κοίμησις Ιωσήφ Βέρντι
Τρ 28	† Κοίμησις Θεοδώρου Δοστογέφσκι
Τε 29	† Θανή Αλεξάνδρου Πούσκιν, του ποιητού
Πε 30	† Μεθοδίου Ανθρακίτου, του διαφωτιστού
Πα 31	† Αλεξάνδρου Υψηλάντου τελευτή

Για να προλάβουμε την ερώτηση για τα τρία Λ, στις  21 Ιανουαρίου: πρόκειται για τον Λένιν, τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ. Για περισσότερα, δείτε κάποια παλιότερα σχόλια.

Για να προϋπαντήσουμε τον μήνα, να τα κάλαντά του κι ένα τραγούδι του Παντελή Θαλασσινού σε στίχους του Ηλία Κατσούλη που "έφυγε" μέσα στο 2024: "Ο χρόνος του Γενάρη"...

Καλή και δημιουργική χρονιά για όλους!

Ευτυχισμένος και ειρηνικός ο καινούργιος χρόνος 2025

 

Ευτυχισμένος και ειρηνικός ο καινούργιος χρόνος 2025!

Υγεία, ευτυχία, και προκοπή για όλους μας!

Για τα Χριστούγεννα...

 

Η μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης με ιστορική και λεξιλογική ματιά...Από τον σπουδαίο φιλόλογο Νίκο Σαραντάκο και το απαράμιλλο sarantakos.wordpress.com

Τα παιδιά που έχουν βγει για Κάλαντα, όσα έχουν βγει τέλος πάντων, το λένε από το πρωί, Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει -κι ένα ιστολόγιο θυμάται ότι, παρόλο που τούτα εδώ είναι τα δέκατα πέμπτα ιστολογημένα του Χριστούγεννα, δεν έχει ποτέ λεξιλογήσει για τον Χριστό που γεννάται. Ας επανορθώσουμε σήμερα την  έλλειψη.

Η λέξη «Χριστός» φέρνει  βέβαια στο νου μας τον Ιησού Χριστό, αλλά η λέξη υπήρχε από πολύ παλιότερα στην ελληνική γλώσσα. Η αρχαία,  προχριστιανική  λέξη  «χριστός» ήταν ρηματικό επίθετο του ρήματος  «χρίω» και σήμαινε την ουσία που χρησιμεύει ως μύρο ή ως αλοιφή. Στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, ας πούμε, η Φαίδρα ρωτάει «χριστόν ή ποτόν το φάρμακον;», αν δηλαδή το μαντζούνι για τον  έρωτα που της προτείνει η τροφός θα είναι αλοιφή ή ποτό. Προκειμένου για πρόσωπα, χριστός ήταν αυτός που είναι αλειμμένος με μύρο ή με αλοιφή.

Στη μετάφραση της  Παλαιάς Διαθήκης από τους Εβδομήκοντα (η οποία, να  το ξαναπούμε, έγινε από τους Πτολεμαίους στην ελληνιστική Αίγυπτο) η λέξη «χριστός» χρησιμοποιείται για να αποδώσει το αραμαϊκό mesiha, για τον ιερέα ή βασιλέα που έχει χρισθεί με το ειδικό έλαιο που πρόβλεπε ο Μωσαϊκός νόμος. Ας πούμε, στο Λευιτικό: «καὶ εἰσοίσει ὁ ἱερεὺς ὁ χριστὸς ἀπὸ τοῦ αἵματος τοῦ μόσχου εἰς τὴν σκηνὴν τοῦ μαρτυρίου».

Να  σημειώσουμε ότι το χρίσμα, στην πολιτική του χρήση, όταν λέμε ότι ο τάδε πήρε το χρίσμα του τάδε κόμματος για να διεκδικήσει κάποιο αιρετό αξίωμα, από εδώ προέρχεται.

Στην Καινή Διαθήκη, ο ίδιος όρος αποδίδει ρητά τον όρο Μεσσίας και χρησιμοποιείται για τον Ιησού Χριστό, τον χρισμένο από τον Θεό σωτήρα των ανθρώπων, για όσους πιστεύουν. Ας πούμε στον Ιωάννη:  Εὑρήκαμεν τὸν Μεσσίαν (ὅ ἐστιν μεθερμηνευόμενον Χριστός). Άλλωστε και στον  πρώτο στίχο ακόμα του κατά Ματθαίον  διαβάζουμε τη  Βίβλο γενέσεως «Ιησού Χριστού». Το δίλεκτο Ιησούς Χριστός λοιπόν καθιερώνεται ενώ στη μετέπειτα πατερική γραμματεία συχνά γίνεται  εξειδίκευση: ο Χριστός αναφέρεται στον Θεάνθρωπο ενώ ο Ιησούς δίνει έμφαση  στην ανθρώπινη παρουσία του.

Από τον Χριστό, βέβαια, και τα Χριστούγεννα, λέξη  που σχηματίστηκε εκ συναρπαγής, όπως λέμε, από τη φράση «Χριστού γέννα» και που εμφανίζεται στη γλώσσα μας πρώτη  φορά τον 10ο αιώνα σε κείμενο του Πορφυρογέννητου.

Πολύ νωρίτερα, ήδη από τα μέσα του πρώτου αιώνα της χρονολογίας μας, εμφανίζεται (στις Πράξεις των Αποστόλων) ο όρος «Χριστιανός», που περνάει και στα λατινικά, Christianus, όπως περνάει στα λατινικά και το Christus που διαδίδεται στη συνέχεια σε όλες τις νεότερες γλώσσες. Μια αναπάντεχη  εξέλιξη της λέξης έχουμε στα γαλλικά της Σαβοΐας και του (ελβετικού) Βαλέ, όπου ο τύπος «crétin», παράλληλος τύπος του Chrétien = χριστιανός, πήρε τη σημασία «αθώος, αγαθός», περίπου όπως και στα ελληνικά λέμε π.χ. «τι φταίει ο χριστιανός;» και μετά τη σημασία «βλάκας», απ’ όπου προέκυψε ως αντιδάνειο, μέσω ιταλικών, το δικό μας «κρετίνος».

Ο Χριστός και ο χριστιανός έχουν δώσει στη γλώσσα μας πολλά σύνθετα και παράγωγα, τόσο λαϊκά όσο και λόγια: χριστιανοσύνη,  χριστιανομάχος, χριστιανόπουλο, χριστιανόπαιδο,  χριστιανοδημοκράτης, χριστιανοσοσιαλισμός, προχριστιανικός, μεταχριστιανικός, χριστέμπορος, χριστεπώνυμος, χριστόψαρο,  χριστόψωμο, χριστολογία, χριστοκεντρικός, χριστόπιτα, χριστοπαναγίες, αντίχριστος και άλλα.

Έχουμε και πολλές παγιωμένες και παροιμιακές φράσεις με τον Χριστό:

• Χριστός! λέμε σε όποιον πνίγεται από τον βήχα
• Χριστός κι Απόστολος! ή Χριστός και Παναγία! ως έκφραση (δυσάρεστης συνήθως) έκπληξης ή αποδοκιμασίας. Τον καιρό της επίπλαστης ευμάρειας συνηθιζόταν και η παραλλαγή «Ο Χριστός κι η μάνα του!»
• βόηθα Χριστέ και Παναγιά! επιφώνημα έκπληξης-αποδοκιμασίας
• μα το Χριστό! (όρκος)
• δεν καταλαβαίνω (ξέρω/ακούω) Χριστό: δεν καταλαβαίνω τίποτα απολύτως
• είδα τον Χριστό φαντάρο = τρόμαξα πολύ. Η έκφραση έγινε διάσημη όταν τη χρησιμοποίησε ο Παναγιώτης Γιαννάκης στο ευρωμπάσκετ του 1987: Μου έδωσε μια αγκωνιά ο Τκατσένκο που είδα τον Χριστό φαντάρο.  Ο Βλαντίμιρ Τκατσένκο, αν και αγαθότατος, είχε επιβλητικό περιτύπωμα.
• τον έκανα  Χριστό (ή: χρυσό): τον παρακάλεσα πολύ (αλλά, συνήθως, μάταια).
• τράβηξα του Χριστού τα πάθη: ταλαιπωρήθηκα, βασανίστηκα πολύ. Και σε παραλλαγές: πχ μαρτύρησε σαν το Χριστό
• κατεβάζει χριστοπαναγίες: βρίζει

και άλλες που θα συμπληρώσετε.

Μικρό το άρθρο, αλλά είναι και ημιαργία σήμερα.

Καλά Χριστούγεννα σε όλες και σε όλους, υγεία και αγάπη!