Άρθουρ Μίλλερ, Η ανήσυχη φωνή του παγκόσμιου θεάτρου...

Ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς, ο Άρθουρ Άσερ Μίλερ γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 17 Οκτωβρίου 1915. Μέσω του έργου του, εξέθεσε τα ψεγάδια του «Αμερικανικού Ονείρου», δεχόμενος ισχυρή κριτική στη χώρα του. Ο συγγραφέας του ορόσημου για τη δραματουργική τέχνη.

«Ο θάνατος του Εμποράκου», αποτύπωσε στα έργα του τη δική του αμερικανική κοινωνία, στα οποία συχνά αντικατόπτριζε ή επανερμήνευε και τα δημόσια στοιχεία της ίδιας του της ζωής, μεταξύ των οποίων ο σύντομος γάμος του με τη Μέριλιν Μονρό, αλλά και η επιμονή του να μην συνεργαστεί με την Επιτροπής Αντι-Αμερικανικών Δραστηριοτήτων.

«Ο θάνατος του εμποράκου» πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μπρόντγουεϊ το 1949, καθιερώνοντας τον Μίλερ ως έναν γίγαντα του αμερικανικού θεάτρου, σε ηλικία μόλις 33 ετών. Το ίδιο έτος, γίνεται ο πρώτος που κερδίζει τρία βραβεία, το Βραβείο Πούλιτζερ, το Βραβείο Τόνι και το βραβείο Κριτικών της Νέας Υόρκης.

Εξίσου τεράστιας αξίας είναι και το μετέπειτα έργο του. Τα «Ήταν όλοι τους παιδιά μου», «Μετά την πτώση», «Πάνω από τη γέφυρα», «Οι μάγισσες του Σάλεμ» γνώρισαν διεθνή επιτυχία και διασκευάστηκαν για τον κινηματογράφο. Μόνο τη δεκαετία του '90, ο θεατρικός γίγαντας έγραψε τέσσερα θεατρικά έργα («Κατρακυλώντας από το όρος Μόργκαν», «Σπασμένο γυαλί», «Ο τελευταίος Γιάνκι», «Οι σχέσεις του κυρίου Πίτερς»), δύο σενάρια («Everybody wins» το 1990, με τον Νίκ Νόλτε και την Ντέμπρα Γουίνγκερ και τις «Μάγισσες του Σάλεμ» το 1996, με τον Ντάνιελ Ντέι Λιούις και τη Γουαϊόνα Ράιντερ) και μια νουβέλα («Plain Girl» - «Ένα κοινό κορίτσι», το 1995).

Ο Μίλερ αρθρογραφούσε και στους New Υοrk Times, καταγγέλλοντας την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη λογοκρισία και υπερασπιζόμενος τους διωκόμενους καλλιτέχνες. Έγραφε για τον πόλεμο στο Βιετνάμ και ισραηλοπαλαιστινιακή διαμάχη, και πιο πρόσφατα για τον πόλεμο στο Ιράκ.

Επί μακαρθισμού, επηρεασμένος από τον αντικομουνισμό και το «κυνήγι μαγισσών» εναντίον εκπροσώπων του πνευματικού κόσμου, γράφει και παρουσιάζει το αλληγορικό έργο-κατηγορητήριο «The Crucible» (Δοκιμασία), για το οποίο βραβεύτηκε με Τόνι το 1953 και έμελλε να γίνει ένα από τα πιο πολυπαιγμένα έργα του, παρουσιαζόμενο, κατά το συγγραφέα, κάθε φορά που σε κάποια χώρα έμπαιναν σε κίνδυνο οι πολιτικές ελευθερίες ή διαφαινόταν η άνοδος ολοκληρωτικού καθεστώτος. «Εν μέρει ήταν πολιτικό θέμα και πολύς κόσμος το φοβόταν. Επίσης το κόστος του ανεβάσματος ήταν υψηλό γιατί είναι μεγάλη παραγωγή. Υπήρχαν και μερικοί που έλεγαν ότι η γλώσσα του έργου δεν θα γίνονταν κατανοητή από όλους. Δεν υπήρξε όμως τέτοιο πρόβλημα. Όλοι κατάλαβαν τη γλώσσα που χρησιμοποίησα», είχε πει ο ίδιος για το έργο.

Το 1954, του αφαιρείται το διαβατήριο κι έτσι δεν καταφέρνει να παραστεί στην πρεμιέρα της «Δοκιμασίας» στις Βρυξέλλες. Οδηγείται για κατάθεση, κατηγορούμενος ότι είχε διασυνδέσεις με αριστερούς. Αρνείται να καταδώσει ονόματα υπόπτων για κομουνιστική δράση, καταδικάζεται από το Κογκρέσο το 1957, αλλά αθωώνεται από το Ανώτατο Δικαστήριο το 1958. Οι συνθήκες στο Χόλιγουντ εκείνη την εποχή, λόγω της «Μαύρης Λίστας» και όσων είχαν καταδώσει ονόματα υπόπτων, οδήγησαν στην αποξένωση του Μίλερ από τον Ελία Καζάν, με τον οποίο ήταν συνεργάτες σε πολλά από τα έργα του και τους συνέδεε φιλία, καθώς ο Μίλερ είχε μιλήσει ανοιχτά εναντίον της κίνησης του Καζάν να κατονομάσει κατηγορούμενους συναδέρφους του. Σύμφωνα με το βιογράφο του, Μάρτιν Γκότφριντ, «σπάνια ένας καλλιτέχνης έχει δεχτεί τόσες πολλές επιθέσεις και συκοφαντίες στην πατρίδα του και ταυτόχρονα έχαιρε βαθιάς εκτίμησης σε όλον τον κόσμο».

Ο Άρθουρ Μίλερ έφυγε από τη ζωή στις 10 Φεβρουαρίου 2005, σε ηλικία 89 ετών. «Τι περιμένω πια από τη ζωή μου ύστερα από ένα βραβείο Πούλιτζερ; Μα, φυσικά, το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Δεν σκοπεύω να πεθάνω αν δεν το αποκτήσω!» είχε δηλώσει. Τελικά, δεν κατάφερε να το αποκτήσει...

Το ιστολόγιο τιμά τη μνήμη του μεγάλου Αμερικανού δραματουργού με το επίκαιρο αριστούργημά του "Ο θάνατος του εμποράκου" σε ραδιοφωνική μεταφορά από το εξαιρετικό αρχείο της ΕΡΤ.  Ο Γουίλλυ Λόμαν, ο εμποράκος, μένει χωρίς δουλειά στα γεράματά του και και θεωρεί ότι για τους άλλους θα είναι ένας αποτυχημένος. Σε πλήρες αδιέξοδο και πριν δώσει τέλος στη ζωή του αναπολεί τη ζωή του και εκτείθεται στην οικογένειά του. Μέσα από τις στιγμές της ζωής του η καπιταλιστική κοινωνία και το λεγόμενο Αμερικάνικο όνειρο γίνονται φύλο και φτερό από την πένα του Μίλερ. Η οικογένεια Λόμαν -και ολόκληρη η μικροαστική τάξη- συνθλίβεται από τον καπιταλισμό και οι ακροατές συχνά ενοχλούνται και νιώθουν άβολα συνειδητοποιώντας πόσο κοντά είναι στους πρωταγωνιστές και πόσο δύσκολη είναι η επιβίωση στην κοινωνία της αγοράς.

ο "Θάνατος του Εμποράκου", απόηχος της προσωπικής εμπειρίας του Μίλερ από την οικονομική καταστροφή του πατέρα του, στηρίζεται στον εμβληματικό χαρακτήρα του Γουίλι Λόμαν, ο οποίος δεν έχει την επιτυχία που περιμένει από αυτόν ο κοινωνικός του περίγυρος, καθώς απολύεται κι αρχίζει να στοιχειώνεται από αναμνήσεις του παρελθόντος.

Η απόφασή του να αυτοκτονήσει με το αυτοκίνητό του, έτσι ώστε η οικογένειά του να καρπωθεί τα χρήματα της ασφάλειας δίχασε τους κριτικούς οι οποίοι διαφωνούσαν αν η πράξη αυτή του κεντρικού ήρωα ήταν μια πράξη δειλίας ή μια αυτοθυσία στο βωμό του Αμερικάνικου Ονείρου, το οποίο αποδεικνύεται ένα ψέμα, διαφωνώντας ουσιαστικά με την πραγματική φύση της τραγωδίας και τη σύγκριση σε τραγικότητα του "ανθρωπάκου" Λόμαν με αρχέτυπα του αρχαίου δράματος. Ο Μίλερ απάντησε στις κριτικές αυτές ότι ήθελε να υπογραμμίσει πως η τραγικότητα ενός ήρωα έγκειται στο κατά πόσο είναι πρόθυμος να θυσιαστεί για να προστατέψει την προσωπική του αξιοπρέπεια, κάτι που έκανε ο Λόμαν.

Ηθοποιοί : Γιάννης Αργύρης, Μαρία Σκούντζου, Δημήτρης Παπαγιάννης, Κώστας Δίπλαρος, Νίκος Χήτας, Έφη Ροδίτη, Θόδωρος Δημήτριεφ, Λάμπρος Κοτσίρης, Λευτέρης Λουκαδής, Θόδωρος Δημήτριεφ, Γιώργος Γεωγλερής, Σοφία Χάνου, Φωτεινή Φιλοσόφου, Μάλαμα Αργυροπούλου.

Ραδιοσκηνοθεσία: Θεόφιλος Ζαμάνης.

«Ο Θάνατος του Εμποράκου» ανέβηκε για πρώτη φορά στο Broadway το 1949 και χάρισε στον Μίλλερ παγκόσμια αναγνώριση. Την τελευταία φορά μάλιστα, το 1999, απέσπασε το βραβείο Τόνι καλύτερης αναβίωσης έργου. Ο ίδιος ο Μίλλερ δήλωσε τότε: «Η τρομοκρατία σήμερα δεν άλλαξε και πολύ.Το έργο μου είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε. Ο Εμποράκος είναι η τραγωδία ενός ανθρώπου που πίστεψε πως μόνο εκείνος δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει τα κριτήρια που έθεσαν, για όλη την ανθρωπότητα, κάποιοι φρεσκοξυρισμένοι, άκαμπτοι κύριοι που παροικούν σήμερα την κορυφή των τηλεοπτικών επιχειρήσεων και των διαφημιστικών γραφείων».