Τι σημαίνει να είσαι δάσκαλος στην Ελλάδα του 2016...

«Kαι δεν πρέπει να θεωρηθή υπερβολή, εάν ισχυρισθή τις, ότι η οικονομική ενίσχυσις του δασκάλου πρέπει να είνε ακόμη γενναιοτέρα. Είνε χρήμα, το οποίον η ορθή παιδεία θα αποδώσει εις την πολιτείαν και την κοινωνίαν πολλαπλάσιον».

Εχουν περάσει 89 χρόνια από τότε που ο Δημήτρης Γληνός αρθρογραφούσε πύρινα στο περιοδικό «Αναγέννηση» κι ονειρευόταν μια νέα θέση για τον δάσκαλο στην κοινωνία κι ένα νέο σχολείο που θα αντικαθιστούσε «το σχολείον φυλακή και το σχολείον υπνωτήριον, το σχολείον των λόγων, των γραμματικών και των κενών φράσεων, το σχολείον οδοστρωτήρα και προκρούστη των ψυχών, το σχολείον το αφρονιμάτιστον, το σχολείον που δίδει χαρτιά και τίποτε άλλο, το σχολείον το περιφρονούμενον από μαθητές, από γονείς, από κοινωνία και πολιτεία».

Εναν σχεδόν αιώνα μετά, το ελληνικό σχολείο ετοιμάζεται να υποδεχθεί ακόμα μια μεταρρύθμιση κι οι εκπαιδευτικοί επιβιώνουν ίσως πιο εξαθλιωμένοι παρά ποτέ.

Πρόσφατα στα γραφεία της εφημερίδας έφτασαν ανακοινώσεις από τις εσχατιές της χώρας: οργισμένοι δάσκαλοι και καθηγητές διαμαρτύρονταν γιατί, στο πλαίσιο των μνημονιακών υποχρεώσεων που έχει αναλάβει, η κυβέρνηση ετοιμαζόταν να τους κόψει το γλίσχρο επίδομα παραμεθόριων περιοχών.

Αυτά τα όλα κι όλα 100 ευρώ είναι ίσως το τελευταίο κίνητρο από αυτά που κάποτε η Ελλάδα έδινε στους εκπαιδευτικούς για να υπηρετήσουν σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες και να διδάξουν τα παιδιά στις δυσπρόσιτες περιοχές. Για την ώρα, το επίδομα έχει διασωθεί.

Οι πληροφορίες θέλουν το θέμα να επανεξετάζεται τον Μάρτιο, όταν θα αποφασιστεί εκ νέου ποιες θεωρούνται δυσπρόσιτες περιοχές.

Οι δραματικές ανακοινώσεις των εκπαιδευτικών ωστόσο ανέδειξαν μια πραγματικότητα ζοφερή. Εχετε αναρωτηθεί ποτέ τι σημαίνει να είσαι δάσκαλος στην Ελλάδα του 2016;

«Σκέφτηκαν ποτέ τους όλοι αυτοί που αδίστακτα ψήφισαν αυτή την απαράδεκτη περικοπή ενός γλίσχρου επιδόματος ποιες είναι οι συνθήκες ζωής ενός εκπαιδευτικού σ’ ένα νησί τον χειμώνα;» αναρωτιούνται οι εκπαιδευτικοί του Γυμνασίου Σκιάθου, σε ανοιχτή επιστολή που έστειλαν στην ΟΛΜΕ.

«Η χειμερινή εικόνα δεν έχει την παραμικρή σχέση με τα διαφημιστικά σποτ της τουριστικής περιόδου. Το μόνο που μένει από το τρελό πανηγύρι του καλοκαιριού είναι η αδυσώπητη ακρίβεια στα ενοίκια, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Από τον περασμένο Οκτώβρη ο ΦΠΑ σε όλα τα εμπορεύματα και σε όλες τις υπηρεσίες και συναλλαγές έφτασε το εξωφρενικό 23%, το οποίο και μετακυλίεται εξ ολοκλήρου στις τσέπες μας.

»Αυξάνονται διαρκώς οι τιμές των εισιτηρίων στα πλοία – και μάλιστα έχει… θεσμοθετηθεί το… ιερό δικαίωμα των κ.κ. πλοιοκτητών να αυξάνουν ακόμα περισσότερο αυτές τις τιμές όταν αρχίζει η εποχή του τουριστικού μύθου».

Στο ίδιο κλίμα και οι ανακοινώσεις των εκπαιδευτικώντης Σύρου, της Τήνου, της Μυκόνου, της Πάρου, της Αντιπάρου, της Θήρας, της Ευρυτανίας.

 

Εγκατάλειψη

Η Κλαίρη Θανοπούλου είναι αναπληρώτρια στο Κερασοχώρι Ευρυτανίας. Χτισμένο στα 1.000 μέτρα στις πλαγιές των νότιων Αγράφων, το Κερασοχώρι απέχει 45 χλμ. από το Καρπενήσι.

Στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης εδώ ήταν το στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Τι συμβαίνει σήμερα στα λημέρια του Σαράφη και του Σιάντου; «Διδάσκω στο Γυμνάσιο, σχολείο από τσιμέντο, με προαύλιο εγκαταλελειμμένο, επικίνδυνης ολισθηρότητας, και αίθουσες καταθλιπτικές λόγω ανεπαρκούς συντήρησης», αφηγείται η Κλαίρη.

«Τα παιδιά μας είναι αξιοπρεπέστατα, φιλότιμα και διψούν για μάθηση. Απόδειξη αποτελεί το παράδειγμα μαθήτριάς μας της Α’ Λυκείου, που θα συνεχίσει τη φοίτησή της στο Καρπενήσι, μακριά από τους γονείς της, λόγω της έλλειψης εκπαιδευτικού προσωπικού! Το Γυμνάσιο της Παλαιοκατούνας ήδη έκλεισε.

»Τα υπολειτουργούντα σχολεία της ορεινής Ευρυτανίας περιμένουν τη σειρά τους… Tα περισσότερα ορεινά σχολεία αποψιλώνονται έντεχνα αλλά και -παραδόξως- δεν θεωρούνται δυσπρόσιτα με την ανάλογη μοριοδότηση στο εκπαιδευτικό προσωπικό! Ετσι, πολλοί συνάδελφοι, με κομμένο κι αυτό το επίδομα θέρμανσης, αδυνατούν να υπηρετήσουν κι αναζητούν αλλού το μεροκάματο, όταν το μεράκι τους είναι η διδασκαλία!

»Ποιος χάνει, αν όχι η Παιδεία; Και παρόλο που βοηθάμε όσο μπορούμε τους μαθητές μας με επιπλέον ώρες, η δημοτική αρχή δεν μας δίνει τη δυνατότητα να σιτιζόμαστε στις μαθητικές εστίες, όπως γίνεται στις αστικές περιοχές που διαθέτουν Λέσχες Αξιωματικών. Είμαστε τελικά μαθητές και εκπαιδευτικοί ενός… κατώτερου θεού;»

Προφανώς ναι, θα απαντούσε ο Κώστας Μαστροκώστας, πρόεδρος της ΕΛΜΕ Ευρυτανίας και μόνιμος κάτοικος από το 1994.

«Τα οικονομικά και οι συνεχείς μετακινήσεις έχουν συνέπειες και στην προσωπική ζωή των εκπαιδευτικών», λέει ο Κώστας. «Το να φτιάξει ένας νέος άνθρωπος οικογένεια ακούγεται ως ανέκδοτο και το να μετακινεί την οικογένειά του συνεχώς είναι δράμα.

»Οι συνάδελφοι επιβιώνουν εξαιρετικά δύσκολα, με ελάχιστα χρήματα, σ’ ένα τοπίο δύσκολο και δύσβατο, χωρίς υποδομές. Κάποιοι μένουν στο Καρπενήσι κι αναγκάζονται καθημερινά να κάνουν 80 χιλιόμετρα για να πηγαινοέρχονται στα Φουρνά, το Κερασοχώρι, τη Φραγκίστα.

»Δεν υπάρχει πια κανένα κίνητρο, απλώς είσαι αντιμέτωπος με μια σκληρή επιλογή: άνεργος στην Αθήνα ή εργαζόμενος στην εσχατιά; Η Πολιτεία δεν μας αντιμετωπίζει σαν μαχητές της εκπαίδευσης, αλλά σαν απλούς αριθμούς. Οι υπουργοί εδώ πάνω έρχονται μόνο για σκι. Ας κάτσουν μια εβδομάδα να βγάλουν το δικό μας πρόγραμμα. Ειδικά αυτοί που λένε ότι οι πολιτικές τους έχουν αριστερό πρόσημο».

Δάσκαλος-ορχήστρα

Η Φωτεινή Ρόιμπα στα 35 της υπηρετεί στο Γυμνάσιο της Μύρινας. Πριν από τη Λήμνο, δούλεψε στην Αστυπάλαια και την Κάλυμνο.

Διδάσκει 23 ώρες την εβδομάδα και επιπλέον, λόγω έλλειψης προσωπικού, ασκεί όπως όλοι και διοικητικά καθήκοντα.

Επίσης, καθημερινά οφείλει να προετοιμαστεί για το μάθημα της επόμενης μέρας και να διορθώσει τα γραπτά των μαθητών της.

Για όλα αυτά το ελληνικό κράτος την αμείβει με 840 ευρώ τον μήνα (συμπεριλαμβανομένου του επιδόματος παραμεθορίου).

Η Φωτεινή πληρώνει 280 ευρώ για το ενοίκιό της, 100 ευρώ για θέρμανση, 160 για τρόφιμα και άλλα 120 για μετακινήσεις. Για τον εαυτό της κι όλα τα υπόλοιπα έξοδά της παλεύει με 180 ευρώ.

Παρ’ όλα αυτά, θα χρειαστεί να της κάνω τρεις φορές την ερώτηση «γιατί μια νέα γυναίκα να κάνει αυτή τη ζόρικη επιλογή;» Η Φωτεινή είναι δασκάλα και για εκείνη είναι αυτονόητο ότι ο δάσκαλος «πρέπει να παλεύει για το σχολείο, για τα παιδιά, για τις επόμενες γενιές».

Αυτό που στα μάτια μου είναι ζόρικη επιλογή, στα δικά της (κι όλων των συναδέλφων της με τους οποίους μίλησα) είναι αυτονόητη αποστολή.

Αβεβαιότητα

«Ο εκπαιδευτικός σήμερα σε οποιοδήποτε μέρος της χώρας ζει δύσκολα», λέει η Φωτεινή.

«Με σκληρή οικονομία καλύπτονται οι βασικές ανάγκες και πολλές φορές κάποιες απ’ αυτές περιορίζονται.

Ακόμα και μια πιθανή ασθένεια τίθεται εκτός προϋπολογισμού, πόσο μάλιστα αν κάποιος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγείας και χρειάζεται τακτική ιατροφαρμακευτική φροντίδα.» Πολλοί εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να μετακινούνται σε δύο ή και περισσότερα σχολεία, να ζήσουν μακριά από τον τόπο τους και το χειρότερο, μακριά από την οικογένειά τους. Αντιμετωπίζονται σαν μια βαλίτσα, με τοποθετήσεις χωρίς σωστό προγραμματισμό και καμία μέριμνα για τη μετακίνησή τους και τη διαμονή τους.

»Ο εκπαιδευτικός ζει με την αβεβαιότητα αν θα δουλέψει την επόμενη χρονιά και πού θα δουλέψει. Τα τελευταία χρόνια δεν έχουν γίνει διορισμοί και τα τεράστια κενά καλύπτονται με αναπληρωτές, οι οποίοι θα έπρεπε να καλύπτουν έκτακτες ανάγκες. Οι δαπάνες για την παιδεία διαρκώς περιορίζονται και τα σχολεία παραμένουν όρθια, λόγω του αγώνα των εκπαιδευτικών».

Ο Βασίλης Λιόντος διδάσκει κοινωνιολογία. Μέχρι πρόσφατα υπηρετούσε σ’ έναν τόπο για τον οποίο οι ντόπιοι αστειευόμενοι λένε πως όταν πέρασε από εκεί ο Χριστός, είπε αμήν κι αντίο.

«Το Αμύνταιο είναι πανέμορφο κι οι κάτοικοι εξαιρετικοί, ήταν εμπειρία ζωής για μένα», λέει ο Βασίλης.

Στα 43 του διορίστηκε στη Φλώρινα, κυριολεκτικά στην άλλη άκρη της Ελλάδας, αφού το σπίτι του είναι στα Χανιά. Με βάση τον νόμο Διαμαντοπούλου έπρεπε να παραμείνει τρία χρόνια στον τόπο διορισμού του.

«Με 800 ευρώ τον μήνα και μια οικογένεια με δύο παιδιά πίσω σου, ίσα ίσα που επιβιώνεις», διηγείται.

«Κάθε ταξίδι στο σπίτι κόστιζε 150 ευρώ κι έτσι πολύ σπάνια μπορούσα να επιστρέψω στην οικογένειά μου, η γυναίκα μου και τα παιδιά ζορίζονταν πολύ. Δεν είναι εύκολο να διαλύεται μια οικογένεια. Κρατηθήκαμε με νύχια και με δόντια».

Ο Βασίλης μού περιγράφει πως οι καθηγητές αναγκάζονται να αλλάζουν 3 και 4 σχολεία την εβδομάδα μέσα στο χιόνι, τον πάγο και την ομίχλη, σε δρόμους δύσβατους και μετρώντας τα ελάχιστα χρήματά τους για τις βενζίνες.

Παρ’ όλα αυτά, μιλάει ήδη με νοσταλγία για τα χρόνια της Φλώρινας:

«Υπάρχει συντροφικότητα, συναδελφικότητα κι αλληλεγγύη από την τοπική κοινωνία. Θεωρούσα πάντα σημαντικό να είναι κανείς δάσκαλος με την πλατιά έννοια του όρου - οπότε όλη αυτή η εμπειρία άξιζε σίγουρα τον κόπο».

Δυσκολίες

Στον βόρειο Εβρο υπηρετεί ως αναπληρώτρια στη Β/θμια Εκπαίδευση τα τελευταία 6 χρόνια η Κική Γιαννάτου. Είναι μία από τους χιλιάδες αδιόριστους εκπαιδευτικούς που ζουν σαν «οικονομικοί μετανάστες», αφού ο τόπος μόνιμης κατοικίας της είναι η Αθήνα, δηλαδή 1.000 χιλιόμετρα μακριά.

Πολλά φθινόπωρα τα παιδιά της δεν γνωρίζουν σε ποιο μέρος θα ζήσουν και σε ποιο σχολείο θα πάνε. Ο μισθός της για 8-10 μήνες εργασίας τον χρόνο είναι κάτω από 1.000 ευρώ - συμπεριλαμβανομένου του επιδόματος τέκνων και παραμεθορίου. Πώς επιβιώνει μια εργαζόμενη υπό αυτές τις συνθήκες, ρωτήσαμε την Κική:

«Η ζωή είναι όμορφη και ήρεμη, αλλά υπάρχουν και πολλές δυσκολίες. Ενα μεγάλο μέρος των συναδέλφων στην περιοχή μας ζει μακριά από τον τόπο του. Υπάρχουν οικογένειες σκόρπιες, μητέρες μόνες με τα παιδιά τους χωρίς καμία βοήθεια, άλλες που αδυνατούν να ταξιδέψουν για να τα δουν, αφού -στην καλύτερη περίπτωση- χρειάζονται 400 ευρώ τον μήνα μόνο για ενοίκιο και θέρμανση.

»Είναι δύσκολο να ανταποκριθείς στο έργο σου όταν η ίδια η καθημερινότητα σε τσακίζει. Θα ήθελα να προσκαλέσω τον υπουργό Παιδείας στον Εβρο για να δει από κοντά τα προβλήματα, να επισκεφθεί τα σχολεία μας και να συνομιλήσει με καθηγητές και μαθητές. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον αν για μία εβδομάδα ακολουθούσε το πρόγραμμα και τη ζωή ενός εκπαιδευτικού.

»Οι ουσιαστικοί διάλογοι για την παιδεία δεν γίνονται σε αίθουσες του υπουργείου, αλλά στις αίθουσες του σχολείου. Εκεί όπου καθημερινά δίνουμε με τους μαθητές μας τον κοινό μας αγώνα για να κρατήσουμε όρθιο αυτό που λέγεται δημόσιο σχολείο».

...δει δε χρημάτων για την παιδεία

Του Χρήστου Κάτσικα

Από τη συγκριτική μελέτη των κατώτερων μισθών των καθηγητών (ανώτερης) δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης προκύπτει ότι οι Ελληνες εκπαιδευτικοί ήταν και συνεχίζουν να είναι από τους χειρότερα αμειβόμενους στην Ε.Ε..

Μια πρώτη ανάγνωση των στοιχείων της τελευταίας έκθεσης του δικτύου «Teachers’ and School Heads’ Salaries and Allowances in Europe, 2014/15» αποδεικνύει την επιδείνωση τα τελευταία χρόνια μιας ήδη «οριακής» κατάστασης όσον αφορά τους μισθούς των εκπαιδευτικών.

Ας κάνουμε μια σύγκριση:

Το επίδομα παραμεθορίων περιοχών βρίσκεται στο στόχαστρο της κυβέρνησης εδώ κι έναν χρόνο. Με παρέμβαση του αρμόδιου υπουργού Χρ. Βερναρδάκη αποσύρθηκε η κατάργησή του μέχρι τον Μάρτιο του 2016. Στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί θα γίνουν όλες οι απαραίτητες οικονομοτεχνικές μελέτες ώστε να ληφθούν οι τελικές αποφάσεις.

Κάλυψη δαπανών

Για τους βουλευτές της επαρχίας που στερούνται ιδιόκτητη κατοικία στην περιοχή του νομού Αττικής, προβλέπεται η καταβολή του ποσού 1.000 ευρώ κάθε μήνα για την κάλυψη των δαπανών διαμονής τους ή η μίσθωση από τη Βουλή ξενοδοχείων με μηνιαία δαπάνη μέχρι το ποσό των 1.200 ευρώ, πλέον ΦΠΑ και κρατήσεων.

Σημειώνεται ότι η πιο πάνω ρύθμιση εφαρμόζεται ανάλογα και εναλλακτικά για την εκλογική περιφέρεια των βουλευτών της επαρχίας, στην περίπτωση που αυτοί στερούνται ιδιόκτητη κατοικία στην εκλογική τους περιφέρεια.

Οι ίδιοι δικαιούνται δύο μονά εισιτήρια την εβδομάδα για τη μετακίνηση από και προς τις περιφέρειές τους. Συνολικά δικαιούνται 104 μονά εισιτήρια ανά έτος, τα οποία κοστίζουν περίπου 1.000 ευρώ τον μήνα (ετήσια περίπου 12.000 ευρώ).

Τα βουλευτικά Ι.Χ. πληρώνονται από τη Βουλή σε εταιρεία leasing. Οι βουλευτές Α’, Β’ Αθηνών, Πειραιά και υπολοίπου Αττικής δικαιούνται αυτοκίνητο ώς 1.399 κ.εκ. το οποίο κοστίζει μέχρι 750 ευρώ μηνιαία. Οι βουλευτές των υπόλοιπων περιφερειών δικαιούνται αυτοκίνητο ώς 1.799 κ.εκ. το οποίο θα κοστίζει μέχρι 1.200 ευρώ μηνιαία.

Λεφτά υπάρχουν (για άλλους...)

Είναι πρόκληση οι περιφερειακοί διευθυντές Εκπαίδευσης να εντάσσονται στον καταληκτικό βαθμό με επιπλέον προσαύξηση των αποδοχών τους κατά 20% και 900€ επίδομα θέσης. Η λογική της αύξησης της ψαλίδας μεταξύ στελεχών και εκπαιδευτικών εκφράζει ξεκάθαρα τις προθέσεις και την αντίληψη της κυβέρνησης για το κλίμα που επιδιώκει να διαμορφώσει στα σχολεία.

Επαγγελματική εξουθένωση

Αν ο διορισμός στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποτελεί το «φωτεινό αντικείμενο του πόθου» για χιλιάδες πτυχιούχους καθηγητικών σχολών (φιλόλογοι, μαθηματικοί, φυσικοί, θεολόγοι, γυμναστές κ.λπ.), η μετάθεση-επιστροφή στην «Ιθάκη», στον τόπο διαμονής, ισοδυναμεί με μια πολύχρονη περιπέτεια, μια σύγχρονη «Οδύσσεια» για χιλιάδες διορισμένους εκπαιδευτικούς.

Σε απόγνωση βρίσκονται χιλιάδες εκπαιδευτικοί οι οποίοι υπηρετούν χρόνια τώρα σε σχολεία εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας.

Η δραματική μείωση των μισθών, η οποία σε εκπαιδευτικούς με λίγα χρόνια υπηρεσίας (π.χ. κάτω από τη δεκαετία) «αποδίδει» 15νθήμερο της τάξης των 400 ευρώ (που για μήνες πολλούς κατέβαιναν λόγω των κρατήσεων ακόμη και κάτω από τα 300 ευρώ), έχει σπάσει τα σύνορα της αντοχής.

Η αναγκαστική παραμονή για χρόνια σε περιοχές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τον μόνιμο τόπο διαμονής έχει δημιουργήσει ανυπέρβλητα προβλήματα επιβίωσης.

Τα πράγματα είναι σοβαρά, δραματικά για χιλιάδες ανθρώπους που πλέον νιώθουν να βαδίζουν σε μονόδρομο, σε αδιέξοδο. Και συντρίβονται ζωές και οικογένειες και η απόγνωση δεν θέλει πολύ να λιπάνει το έδαφος της νευρικής κρίσης.

Οι συνθήκες ζωής των δασκάλων στη χώρα μας

«... Οι ταλαίπωροι ούτοι διδάσκαλοι... οι των ευτελεστάτων υπηρετών και ιπποκόμων γλισχρότερον μισθοδοτούμενοι... τας παντοδαπάς περιυβρίσεις και εξευτελισμούς και προπηλακισμούς δεχόμενοι...»

(Εκθεση Ειδικού Επιθεωρητή προς το ΥΠΕΠΘ - 1883).

«Για να κάνει κανείς τον δάσκαλο σήμερα, μ’ αυτές τις συνθήκες, θα πρέπει να είναι εξαιρετικά ανθεκτικός στη φτώχεια, στην κοινωνική υποβάθμιση, στην κατασυκοφάντησή του...»

(Αποτελέσματα έρευνας, Εκπαιδευτικό Συνέδριο ΟΛΜΕ - 1993)

«Φρίκη με κατέλαβε ότε εν έτει 1885 διωρίσθην γενικός δ/ντής δημοτικής εκπαιδεύσεως, εν τω υπουργείω Παιδείας. Ουδείς δημοδιδάσκαλος ήτο εν ασφαλεία. Ο βουλευτής, ο κομματάρχης, ο παντοπώλης, ηδύνατο να τον μεταθέσουν, να τον παύσουν... Ενας βουλευτής είχεν είπει: Και τι βουλευτής είμαι εγώ, όταν δεν δύναμαι να παύσω ούτε ένα δημοδιδάσκαλον;»

(Αναμνήσεις του παιδαγωγού Παναγιώτη Οικονόμου)

«Αν όμως όλοι διασκεδάζωσιν, υπάρχουσιν ατυχή τινα όντα, άτινα κάθηνται επί ανημμένων ανθράκων, κατά τον μήνα τούτον. Τα όντα ταύτα είναι οι διδάσκαλοι, οι είλωτες της πολιτείας, οι παρίαι της δημοσίας υπηρεσίας. Κατά τον μήνα τούτον διορίζονται, μετατίθενται ή απολύονται οι ανά τας πόλεις και τας κώμας και τα χωρία διδάσκαλοι και διδασκάλισσαι από των γυμνασιαρχών μέχρι των επιστατών»

(Ο λογοτέχνης και εκπαιδευτικός Α. Κουρτίδης το 1887 περιγράφει εικόνες από την αθηναϊκή ζωή τον Αύγουστο)

«Εχω είκοσι χρόνια υπηρεσία εγώ και η γυναίκα μου που είναι δασκάλα άλλα τόσα και δεν είμαστε σε θέση να συντηρήσουμε την κόρη μας που είχε την ατυχία να πετύχει την είσοδό της σε AEI εκτός τόπου κατοικίας... τι άλλο να πω. Αρνούμαι στα 50 μου να χτυπάω την πόρτα των ιδιαιτέρων... Το θεωρώ εξευτελιστικό να μην μπορούμε να ζήσουμε από τον μισθό μας...»

(Γ. Κότσιρας, εκπαιδευτικός - στοιχεία έρευνας 2003)

«Είμαι ήδη 3 χρόνια στην περιοχή, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι και δεν βλέπω φως επιστροφής. Η οικογένεια έχει μείνει πίσω, ζω σαν μετανάστης, τα χρήματα δεν φτάνουν πλέον ούτε για τα στοιχειώδη, συμπληρώνω τη διατροφή σε διάφορα συσσίτια και αναγκάζομαι πολλά βράδια, κρυφά, να βοηθάω στην κουζίνα μιας ταβέρνας. Εχω απελπιστεί και όλο και πιο πολύ μου έρχεται να τα παρατήσω»

(Ν.Κ., δάσκαλος στην Ορεστιάδα– Αδημοσίευτη ποιοτική έρευνα για τις συνθήκες ζωής των εκπαιδευτικών, 2014)

 Το πρώτο κείμενο απέχει από το τελευταίο περίπου 133 χρόνια. Παρ’ όλα αυτά...

«Το κράτος, εξάλλου, ας θελήσει επιτέλους να σκεφτεί ότι δεν είναι επιχειρηματίας που το σχολείο είναι απλώς ένα μαγαζί του κι ο εκπαιδευτικός ο υπάλληλος του μαγαζιού αυτού... Αν το κράτος εξακολουθήσει να κάνει εμπορικούς υπολογισμούς και να αναγκάζει τον εκπαιδευτικό έστω και μια στιγμή της μέρας του να ξοδεύει έξω από το σχολείο για τη διατροφή του, ε, τότε αλίμονο στα νιάτα που μπαίνουνε μέσα σε τέτοια εμπορικά καταστήματα» (M. Κουντουράς)