 |
| Κιλελέρ, Α. Τάσσος |
Τα γεγονότα που ξετυλίχτηκαν από τις 27 Φεβρουαρίου ως τις 6 Μαρτίου 1910 είναι γνωστά και έχουν περιγραφεί κατά καιρούς από διάφορους ιστορικούς ή από αυτόπτες μάρτυρες. Μ' όλα αυτά μια σύντομη αναφορά σ' αυτά τη θεωρούμε απαραίτητη.
Στις 27 Φεβρουαρίου 1910 αποφασίστηκε να οργανωθούν παναγροτικά συλλαλητήρια σε τρεις μεγάλες θεσσαλικές πόλεις. Το μεγαλύτερο και μαχητικότερο συλλαλητήριο έγινε στην Καρδίτσα. Ήταν μέρα Σάββατο και οι δρόμοι που οδηγούσαν από τα χωριά στην πόλη γέμισαν από κολλήγους, που κρατούσαν κόκκινες και μαύρες σημαίες. Πολλοί έρχονταν καβάλα στ' άλογα με γκράδες κρεμασμένους στους ώμους. Ως το μεσημέρι η κεντρική πλατεία γέμισε από κόσμο. Πάνω από 10 χιλιάδες αγρότες με μαχητικότητα διαδήλωναν τη θέλησή τους να απελευθερωθούν από το ζυγό των τσιφλικάδων. Μαζί με τα συνθήματα ακούγονται και αραιοί πυροβολισμοί, ενώ οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπάνε πένθιμα. Με τα μέτρα της εποχής εκείνης η εκδήλωση είναι πρωτοφανέρωτη. Οι τοπικές αρχές έχουν τρομοκρατηθεί από τον όγκο και τη μαχητικότητα της συγκέντρωσης, γι' αυτό και δεν τολμούν να πάρουν μέτρα.
Κάποιος αυτή τη στιγμή ρίχνει το σύνθημα να πάνε στο σταθμό και να σταματήσουν το τρένο που έρχονταν απ' το Βόλο και έφερνε τους κολλήγους από τους Σοφάδες. Οι αρχές είχαν δώσει διαταγή να μη σταματήσει η αμαξοστοιχία για να εμποδίσουν την κάθοδο των κολλήγων. Ο Δ. Μπούσδρας αναφέρει ότι αυτός που έριξε το σύνθημα ήταν ο πρώην Δήμαρχος Καρδίτσας Στέργιος Λάππας και απέβλεπε να δημιουργήσει επεισόδια για να προκαλέσει την επέμβαση των αρχών.
Όπως και αν έχουν τα πράγματα, το πλήθος αποδέχεται την ιδέα και από το δρόμο των στρατώνων ως το σταθμό πραγματοποιείται μια μαχητικότατη πορεία· επικεφαλής της πορείας ήταν έφιπποι αγρότες. Στη διάρκεια αυτής της πορείας ένας χωροφύλακας καλπάζοντας με το άλογό του σκότωσε τον αγρότη Χρήστο Σάλτα.
Όταν έφτασαν στο σταθμό, οι διαδηλωτές τοποθέτησαν πάνω στη σιδηροδρομική γραμμή τραβέρσες και σιδηροτροχιές για να υποχρεώσουν την αμαξοστοιχία να σταματήσει. Ο οδηγός όμως της αμαξοστοιχίας, εκτελώντας διαταγές της εταιρίας δε θέλει να σταματήσει και το τραίνο προχωρεί. Τότε οι διαδηλωτές άρχισαν τον πετροπόλεμο και μερικοί χεροδύναμοι ανέβηκαν στη μηχανή και κατέβασαν τον οδηγό με τη βία.
Το πλήθος ξαναγύρισε στην πλατεία και το απομεσήμερο η πλατεία, οι γύρω δρόμοι, ως το εξοχικό κέντρο " Παυσίλυπο", ξεχείλισαν από κόσμο. Στους συγκεντρωμένους μίλησαν ο αγρότης Αθ. Καραμήτρος, ο δικηγόρος Κ. Σταμούλης, και ο γιατρός Β. Γρίβας, ο οποίος, όπως γράφει ο Κορδάτος, ήταν ο μεστότερος ομιλητής. Το ψήφισμα που εγκρίθηκε ζητούσε από την Κυβέρνηση να ψηφιστεί το νομοσχέδιο για την απαλλοτρίωση.
Την ίδια μέρα έγινε μεγάλη συγκέντρωση και στα Τρίκαλα, αλλά της έλειπε η μαχητικότητα και ο αυθορμητισμός της Καρδίτσας. Στους Σοφάδες αντίθετα η ατμόσφαιρα ήταν επαναστατική. Οι αγρότες τράβηξαν προς το σταθμό και όταν πέρασε το τραίνο το σταμάτησαν και ανέβηκαν πάνω. Κανείς δεν τόλμησε να τους αντισταθεί.
Μαχητική ήταν και η συγκέντρωση στα Φάρσαλα. μετά από μερικές μέρες - 1η Μαρτίου 1910 - 400 αγρότες από τα Ορφανά, οπλισμένοι με γκράδες, σταμάτησαν το τραίνο που πήγαινε στη Λάρισα και απείλησαν ότι αν δε γίνει απαλλοτρίωση θα χαλάσουν τη γραμμή, ενώ στα χωριά των Φαρσάλων - Κρύα Βρύση, Τσαχμάτ και Κόντου - οι κολλήγοι έβαλαν φωτιά στις αχυραποθήκες των τσιφλικάδων.
Η κατάσταση γινόταν ολοένα και πιο εκρηκτική. Ο θεσσαλικός κάμπος άρχισε να παίρνει φωτιά. Ο απόηχος των γεγονότων έφτασε και στην υπόλοιπη Ελλάδα, όπου μιλούσαν για θεσσαλική εξέγερση. Η Κυβέρνηση τρομοκρατήθηκε. Άρχισαν τα συμβούλια και τα διαβούλια, διατάχθηκαν μέτρα, έγιναν συλλήψεις, στάλθηκαν τρεις μεραρχίες στρατού στη Θεσσαλία και δόθηκαν διαταγές να τηρηθεί η "τάξη " "πάση θυσία". Έτσι φτάνουμε στα γεγονότα του Κιλελέρ.
Στις 6 του Μάρτη 1910 αποφασίστηκε να γίνει παναγροτική συγκέντρωση στη Λάρισα. Από πολύ νωρίς το πρωί εκείνης της μέρας οι αγρότες άρχισαν να μαζεύονται στα σημεία προσυγκέντρωσης και κατόπιν κατευθύνονται προς την πόλη. Πρώτοι μπήκαν στη Λάρισα οι κολλήγοι από το Δήμο Κρανώνος, ακολούθησαν οι κολλήγοι από τους Δήμους Συκουρίου και Ογχήστου και κατόπιν από άλλα χωριά.
Είναι όλοι τους άοπλοι, ανεμίζουν κόκκινες και μαύρες σημαίες, ζητωκραυγάζουν, ρίχνουν διάφορα συνθήματα και προχωρούν προς την κεντρική πλατεία, όπου σχηματίζεται μια πραγματική λαοθάλασσα. Η πόλη στρατοκρατείται. Έχει συγκεντρωθεί πολύς στρατός από διάφορα όπλα: ιππικό, μηχανικό, πεζικό. Έφιπποι στρατιώτες και πεζοί χωροφύλακες μετακινούνται συνεχώς στους δρόμους.
Στο Κιλελέρ, σημερινή Κυψέλη, που ήταν ένα σημείο συγκέντρωσης των αγροτών, έγινε η πρώτη επίθεση εναντίον των κολλήγων. Είναι άοπλοι, τραγουδούν και ζητωκραυγάζουν. Όταν έφτασε το τραίνο από το Βόλο επιχειρούν να ανεβούν για να πάνε στη Λάρισα, χωρίς να πληρώσουν εισιτήρια. Ο Διευθυντής των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων, που ταξιδεύει συμπτωματικά για τη Λάρισα, διατάσσει τους υπαλλήλους να τους κατεβάσουν. Οι κολλήγοι χωρίς να φέρουν αντίσταση, επειδή βλέπουν ότι είναι στρατός μέσα, κατεβαίνουν. Αλλά μόλις ξεκίνησε η αμαξοστοιχία, πετροβολούν το τραίνο και γιουχαΐζουν το Διευθυντή.
Ένα χιλιόμετρο παρακάτω, άλλη μια ομάδα αγροτών, περίπου καμιά οχτακοσαριά, επιχειρεί να ανέβει στο τραίνο. Τους εμποδίζουν. Γίνεται μια μικρή αψιμαχία. Φωνές, βρισιές κ.λ.π. Ο Πολίτης καλεί το στρατό να επέμβει. Ο επικεφαλής έδωσε διαταγή στους στρατιώτες να πυροβολήσουν. Οι αγρότες δεν τρομοκρατούνται. Παίρνουν πέτρες και τις ρίχνουν στο τραίνο. Οι στρατιώτες ρίχνουν στο κρέας και δυο αγρότες ο Αθ. Νταφούλης και ο Αθ. Μπόκας πέφτουν νεκροί. Ένας άλλος πληγώνεται βαριά. Το τραίνο φεύγει και το πρώτο αγροτικό αίμα έχει βάψει τον κάμπο της Λάρισας.
Στον άλλο σταθμό, το Τσουλάρ, σημερινή Μελία, επαναλαμβάνονται τα ίδια. Οι συγκεντρωμένοι αγρότες είναι πολλοί και μαχητικοί. Ο κάμπος αντιλαλεί από τα συνθήματα: " Ζήτω η λευτεριά", " κάτω οι τσιφλικάδες" κ.λ.π. Επιχειρούν να σταματήσουν το τραίνο, αλλά αυτό προχωρεί. Αρχίζει ο πετροπόλεμος. Οι στρατιώτες ρίχνουν από μέσα. Καινούργιο αίμα χύνεται. Σκοτώνεται ο Στεφ. Ακριβούσης και τραυματίζονται 15 άλλοι αγρότες.
Η είδηση για τη δολοφονική επίθεση στο Κιλελέρ και το Τσουλάρ προκάλεσε αναβρασμό στους αγρότες που ήταν συγκεντρωμένοι στη Λάρισα. Η πόλη εξακολουθεί να στρατοκρατείται. Τα μαγαζιά είναι από το πρωί κλεισμένα. Μεγάλες μάζες αγροτών κατεβαίνουν από το Φρούριο προς τα κάτω. Επιχειρούν να τους εμποδίσουν, αλλά οι αγρότες αντιστέκονται. Ο υπίλαρχος Χρύσης διατάσσει τους έφιππους στρατιώτες να πυροβολήσουν. Οι αγρότες όμως δεν υποχωρούν και η συμπλοκή εξελίσσεται σε αληθινή μάχη που βαστάει είκοσι περίπου λεπτά. Τραυματίζονται οι αγρότες Απ. Μπάνταρης, Καράμπερης και Γκουλέμας. Αλλά τελικά η γραμμή σπάει και οι αγρότες κατεβαίνουν προς την κεντρική πλατεία.
Μεγάλη συμπλοκή έγινε και στην πόλη των Φαρσάλων, όπου ο Πηχεών, επικεφαλής μιας ίλης ιππικού, εμπόδιζε τους αγρότες που έρχονταν από το Νεμπεγκλέρ ( Νίκαια) να μπουν στην πόλη. Η είδηση έγινε γνωστή και οι συγκεντρωμένοι στο κέντρο της πόλης τρέχουν προς την πύλη και επιχειρούν από μέσα να διασπάσουν τη γραμμή. Οι έφιπποι στρατιώτες χρησιμοποιούν στην αρχή τα ξίφη τους για να σκορπίσουν το πλήθος. Οι αγρότες υποχωρούν αρχικά, αλλά κατόπιν ξανασυγκεντρώνονται και ανταπαντούν με πετροβόλημα. Οι στρατιώτες πυροβολούν και ο αγρότης Α. Μπατάλας πέφτει θανάσιμα τραυματισμένος. Μετά από άγρια πάλη οι αγρότες σπάζουν τον κλοιό, αγκαλιάζονται, φιλιώνται και κατευθύνονται προς την πλατεία.
Άλλη μια άγρια μάχη έγινε κοντά στην πλατεία της πόλης, όπου οι αγρότες που κατευθύνονται προς αυτή δέχονται μια καινούργια επίθεση από το ιππικό. Επικεφαλής είναι ο ανθυπίλαρχος Σκανδάλης. Επιχειρούν να τους εμποδίσουν να προχωρήσουν προς την πλατεία, αλλά οι αγρότες δεν υποχωρούν, η συμπλοκή γενικεύεται και τραυματίζονται πολλοί κολλήγοι.
Όταν τελικά φτάνουν στην κεντρική πλατεία και ενώνονται με τους άλλους αγρότες δέχονται και την τελική επίθεση. Πρώτα επιχειρεί με επέλαση να τους διαλύσει το ιππικό, αλλά οι αγρότες αντιστέκονται και η έφοδος του ιππικού δεν φέρνει αποτελέσματα. Κατόπιν, μπροστά στο ξενοδοχείο " Πανελλήνιο", όπου βρίσκεται η συμπαγής μάζα των κολλήγων, δέχονται ομαδικά πυρά από ένα λόχο μηχανικού, ενώ οι έφιπποι στρατιώτες ρίχνουν κι αυτοί με τα πιστόλια τους. Ευτυχώς οι φαντάροι ρίχνουν στον αέρα, αλλιώς θα είχαμε πολλά θύματα. Ένας γενικός αναβρασμός επικρατεί. Οι αγρότες αντιστέκονται και στους πυροβολισμούς του στρατού απαντούν με πέτρες. Η ώρα είναι τρεις το απόγευμα. Μπροστά στην αντίσταση αυτή των αγροτών, οι αρχές κάμπτονται και αναγκάζονται να επιτρέψουν το συλλαλητήριο.
Στους συγκεντρωμένους μίλησε ο Νικούλης και το ψήφισμα το διάβασε ο Γ. Σχοινάς. Οι αγρότες του κάμπου της Λάρισας ζητούν να ψηφιστεί το νομοσχέδιο για την απαλλοτρίωση, τη διανομή των Ζαππείων κτημάτων , την προικοδότηση του Γεωργικού Ταμείου και εκφράζουν τη βαθιά τους οδύνη για την άδικη επίθεση και τα θύματα που σημειώθηκαν.
Η θυσία του Κιλελέρ δεν πήγε χαμένη, έστω και αργοπορημένα έφερε τα αποτελέσματά της. Όπως είναι γνωστό, η λύση του αγροτικού ζητήματος ακολούθησε ένα βασανιστικό δρόμο και η προώθησή του κάθε φορά γινόταν κάτω από την πίεση των ίδιων αγροτικών μαζών. Ακόμα και ο Βενιζέλος, που μετά το κίνημα του 1909 έγινε ο αναγνωρισμένος ηγέτης της ανερχόμενης αστικής τάξης, στην αρχή ήταν πολύ διστακτικός. Όταν στις εκλογές για την Β' Αναθεωρητική Βουλή ανέβηκε στη Θεσσαλία για να μιλήσει, χαρακτήρισε ως δημοκόπους όλους εκείνους που υπόσχονταν τη γρήγορη λύση του αγροτικού ζητήματος με αναγκαστική απαλλοτρίωση. Ωστόσο, όμως, γενικά και αόριστα έδωσε υποσχέσεις και εμφανίστηκε σαν προστάτης των κολλήγων.
Μετά τα αιματηρά γεγονότα του Κιλελέρ, το αγροτικό ζήτημα συζητιέται πλατιά στην Αναθεωρητική Βουλή του 1911. Κύριο πρόβλημα είναι η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και η αποκατάσταση των ακτημόνων καλλιεργητών...Ο Βενιζέλος ταλαντεύτηκε αρκετά. Απ' τη μια μεριά υποστήριζε το "ιερό δικαίωμα" της ιδιοκτησίας κι απ' την άλλη αναγνώριζε ότι οι κολλήγοι έπρεπε να αποκτήσουν ένα κομμάτι γης. Η στάση αυτή του Βενιζέλου εξηγείται από την πίεση που ασκούσε πάνω του η αστικοτσιφλικάδικη ομάδα ( Μπενάκης, Ζερβουδάκης, Κύρου, κ.λ.π.) η οποία και τον ενίσχυε οικονομικά. Τελικά όμως υποχρεώθηκε να δεχθεί την απαλλοτρίωση από το φόβο μήπως ξεσπάσουν στη Θεσσαλία καινούργια επεισόδια...
Από το βιβλίο του Χρήστου Βραχνιάρη, Ανάμεσα σε δυό εξεγέρσεις. Κιλελέρ 1910 - Τρίκαλα 1925, εκδόσεις Αλφειός, Αθήνα 1985Πηγή: ofisofi.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου