"Ο γέρος και η θάλασσα" σε θαυμάσιο animation video...

Άκρως εντυπωσιακή είναι η κινηματογραφική μεταφορά τη  νουβέλας του Έρνεστ Χέμινγουεϊ «Ο γέρος και η θάλασσα». Ο Αλεξάντερ Πετρόφ, κινηματογραφιστής animation ταινιών μικρού μήκους, έχει αποσπάσει πλήθος βραβείων για τη δημιουργία του. 

Η ταινία του έχει βραβευθεί σε πολλά κινηματογραφικά φεστιβάλ του είδους, συμπεριλαμβανομένου του Academy Award for Animated Short Film.

Δείτε ολόκληρη την ταινία:

Το φιλμ δημιουργήθηκε ξ ολοκλήρου στο Μόντρεαλ, διήρκεσε δυόμιση χρόνια και χρηματοδοτήθηκε με κεφάλαια Καναδικών, Ρωσικών και Ιαπωνικών εταιρειών.

Το μυθιστόρημα  του Χέμινγουεϊ αφηγείται την ιστορία ενός γέρου ψαρά, που μόνος και αβοήθητος παλεύει απελπισμένα στον ωκεανό, στα ανοιχτά της Κούβας, με έναν τεράστιο ξιφία.

Πηγή:tvxs.gr

63 χρόνια από την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη (1915-1952)

 
Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου του 1915 στην Αμαλιάδα. Από μαθητής του Γυμνασίου βρέθηκε στο δημοκρατικό κίνημα. Σπούδασε νομικά, αλλά δεν τέλειωσε τις σπουδές του, διότι αποβλήθηκε από το Πανεπιστήμιο με απόφαση της Συγκλήτου για τη δράση του «εναντίον της κοσμογονίας του Κονδύλη».
Έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1934. Από τότε, πέρασε από πολλές δοκιμασίες. Φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια στην Ασφάλεια Πατρών, τρομοκρατία στα ιταλικά στρατόπεδα. Στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής ήταν καπετάνιος μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο και μέλος του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ. Στον εμφύλιο, ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν πολιτικός επίτροπος μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού. Παράλληλα με την καθοδηγητική του δουλειά, έγραψε άρθρα και μελέτες που αφορούσαν στην ελληνική ιστορία και στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Περίπου ένα χρόνο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, ο Νίκος Μπελογιάννης και 93 ακόμη σύντροφοί του -μεταξύ των οποίων ο δημοσιογράφος Στάθης Δρομάζος, ο Στέργιος Γραμμένος και η Έλλη Ιωαννίδου- συλλαμβάνονται και στις 22 Οκτωβρίου 1951 οδηγούνται σε δίκη. Κατηγορούνται για απόπειρα ανασυγκρότησης του Κομουνιστικού Κόμματος Ελλάδος (ΚΚΕ), το οποίο -βάση του Αναγκαστικού Νόμου 509/1947- θεωρείται παράνομο, προδοτικό και ξενοκίνητο κόμμα, που δρα ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας.
Στις 15 Νοεμβρίου ο πρόεδρος του έκτακτου στρατοδικείου Αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Σταυρόπουλος ανακοινώνει την ετυμηγορία, πλαισιωμένος από τους στρατοδίκες Γεώργιο Παπαδόπουλο (τον μετέπειτα δικτάτορα), Ν. Κομιάνο, Γ. Κοράκη, και Θ. Κυριακόπουλο. Ο Νίκος Μπελογιάννης είναι μεταξύ των καταδικασθέντων σε θάνατο. Η απόφαση προκαλεί διεθνή κατακραυγή, ενώ στο εσωτερικό της χώρας το πολιτικό κλίμα φορτίζεται και πάλι επικίνδυνα.
Τρεις μήνες μετά, στις 15 Φεβρουαρίου 1952, η δίκη επαναλαμβάνεται. Δεσπόζουσα μορφή, ο 37χρονος Μπελογιάννης, ο οποίος παρακολουθεί την όλη διαδικασία μ' ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο χέρι, άψογα ντυμένος και με περισσή ευπρέπεια και ψυχραιμία. Την 1η Μαρτίου ο πρόεδρος του Στρατοδικείου Σίμος ανακοινώνει την ετυμηγορία... Εις θάνατον καταδικάζονται ο Νίκος Μπελογιάννης και επτά ακόμη κατηγορούμενοι.
Τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου, ο βασιλικός επίτροπος συνταγματάρχης Αθανασούλας ανακοινώνει στους Μπελογιάννη, Καλούμενο, Αργυριάδη και Μπάτση ότι η αίτηση χάριτος που υπέβαλαν απορρίφθηκε. Λίγο αργότερα οδηγούνται στο Γουδί, όπου και εκτελούνται δια τυφεκισμού στις 4:12 π.μ. Στο άκουσμα των πυροβολισμών, ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας κυριολεκτικά καταρρέει. Όλη η κινητοποίηση εντός και εκτός Ελλάδας δεν κατάφερε να αποτρέψει το γεγονός.
Τα άσχημα μαντάτα ταξιδεύουν γρήγορα μέχρι το στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στον Αϊ Στράτη, όπου ζει εξόριστος ο Γιάννης Ρίτσος. Την ίδια μέρα θα γράψει το ποίημα Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο.

Σήμερα το στρατόπεδο σωπαίνει.
Σήμερα ο ήλιος τρέμει αγκιστρωμένος στη σιωπή
όπως τρέμει το σακάκι του σκοτωμένου στο συρματόπλεγμα.
Σήμερα ο κόσμος είναι λυπημένος.
Ξεκρέμασαν μια μεγάλη καμπάνα και την ακούμπησαν στη γη.
Μες στο χαλκό της καρδιοχτυπά η ειρήνη.
Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα.
Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους
το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη.

                             Ναζίμ Χικμέτ, Ο άνθρωπος με το γαρούφαλο 

Έχω απάνω στό τραπέζι μου

τη φωτογραφία του ανθρώπου

με το άσπρο γαρούφαλο—

που τον ντουφέκισαν

στό μισοσκόταδο

πριν απ’ την αυγή,

κάτω απ, το φως των προβολέων.

Στο δεξί του χέρι

κρατάει ένα γαρούφαλο

πούναι σα μια φούχτα φως

απ’ την ελληνική θάλασσα.

Τα μάτια του τα τολμηρά,

τα παιδικά

κοιτάζουν άδολα

κάτω απ’ τα βαριά μαύρα τους φρύδια.

Έτσι άδολα—

όπως ανεβαίνει τό τραγούδι

σα δίνουν τον όρκο τους

οι κομμουνιστές.

Τα δόντια του είναι κάτασπρα—

ο Μπελογιάννης γελά.

Και το γαρούφαλο στο χέρι του

είναι σαν το λόγο πούπε στους ανθρώπους

τη μέρα της λεβεντιάς—

τη μέρα της ντροπής.

Αυτή η φωτογραφία

βγήκε στο δικαστήριο

ύστερ’ απ’ την καταδίκη σε θάνατο.

 

Καθώς η άνοιξη στα 2015 μπαίνει...

Μακρύς-βαρύς φέτος ο χειμώνας, λες κι έγινε κι αυτός αίφνης Βορειοευρωπαίος. Πάει να σκάσει μύτη εύχαρις και κομψή η άνοιξη, την πλακώνει στις συννεφιές ο μουρτζούφλης γέρων, της αμολάει και τις βροχές του, τρομάζει το κοριτσάκι και ξανακρύβεται στα άντρα των νυμφών,

περιμένοντας καλύτερες μέρες! Οπως όλοι μας, πλην πλουσίων, που κατά τη διάρκεια της κρίσης πλούτισαν περισσότερο αντλώντας απ’ τη φτώχεια μας, που οι ίδιοι δημιουργούν. Για αυτούς οι ημέρες δεν έχουν ούτε κρύο ούτε ζέστη, έχουν την αδιαφορία αλλά και το ξόδεμα της πλαστής ευδαιμονίας. Για όλους τους

υπόλοιπους, όμως, οι ημέρες περιέχουν την αγωνία, για όσους είναι στο όριο και τη μελαγχολία για όσους τις βλέπουν να περνούν ομοιότροπες με εκείνες που ζούσαμε πριν από τις εκλογές.

Ο πολύς κόσμος εξακολουθεί να υποστηρίζει την κυβέρνηση, όμως όλο και πιο ανήσυχος. Για κάποιους μια απογοήτευση αρχίζει να ελλοχεύει μέρα με την ημέρα στην καρδιά τους. Ολοι βλέπουν τις προσπάθειες της νέας κυβέρνησης και, αν εξαιρέσουμε τους χαιρέκακους, όλοι εύχονται να τελεσφορήσουν.

Η αγορά έχει στεγνώσει. Μετά τα Χριστούγεννα, νέκρα. Μετά τις εκλογές άκρα του τάφου ακινησία. Ο γέροντας έξω απ’ το φαρμακείο μετράει κέρματα, δεν βγαίνει. Κι άλλον μήνα απλήρωτος ο «αποκάτω», στον δεύτερο όροφο. Οι άνθρωποι που προς στιγμήν αναθάρρησαν, πάλι, πολλοί απ’ αυτούς, αγέλαστοι κυκλοφορούν στους δρόμους κι ορισμένοι με το ζωνάρι τους λυμένο για καβγά. Μια δυσφορία έχει κατακαθίσει στον χειμωνιάτικο ουρανό πάνω απ’ την πόλη, μια δυσθυμία κολλάει πάνω μας, σαν όπως η καπνιά στις μπουγάδες. Και τα παγανά να μας περιπαίζουν· να βγαίνουν τις νύχτες και να σπάνε τα αγάλματα. Και να μαυρίζουν τα ανυπεράσπιστα πρόσωπα των μαρμαρωμένων ποιητών. Εξ όνυχος

τον λέοντα. Της γενικής μαυρίλας και κυρίως εκείνης που με τις μεγάλες φωνές της προπαγάνδας σκεπάζει την επικράτεια. Δεμένον θέλουν τον κ. Τσίπρα, στο έλεος της κυρίας Μέρκελ. ΔΟΛ και Σαμαράς, ΣΚΑΪ, Σταύρος Θεοδωράκης και λοιπές... αντιλαϊκιστικές δυνάμεις έχουν συγκροτήσει μια σκιώδη κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», έτοιμη για την «επόμενη μέρα», αρκεί η μέρα αυτή να ’ναι αποφράς. Για να δικαιωθούν το e-mail Χαρδούβελη, το μνημόνιο και η υποτέλεια. Για να συνεχίσουν η Διαπλοκή και οι κρατικοδίαιτοι να κάνουν κουμάντο στις τύχες του λαού με τη συνήθη επιτυχία: την πείνα των παιδιών, τις αυτοκτονίες, την ανεργία και τη γενικευμένη φτώχεια. Ηρωδιάς

ο κ. Βορίδης και σαν τον κακό συμπέθερο απ’ το χωριό ο κ. Σταύρος Θεοδωράκης να κάνει υποδείξεις στον ΣΥΡΙΖΑ πώς να κυβερνήσει και με ποιους, διεκδικώντας να συγκυβερνήσει ο ίδιος με τα λείψανα του κόμματος της Αριστεράς.

Η ανασύνταξη της κυβέρνησης επείγει. Είναι πολύ νωρίς για ανασχηματισμό, αλλά θα είναι πολύ αργά για ανασύνταξη, αν αυτή δεν συμβεί εδώ και τώρα. Η κυβέρνηση αυτή γνώριζε ότι αν ο λαός τής δώσει την εντολή θα αντιμετωπίσει δύο κυρίως προβλήματα: του χρόνου και των πόρων. Δεν φάνηκε επαρκώς προετοιμασμένη για κάτι τέτοιο και τώρα καρκινοβατεί προσπαθώντας να σώσει ό,τι σώζεται και να αποφύγει τα χειρότερα. Εχει ως τώρα πετύχει να βγάλει στην άκρη το e-mail Χαρδούβελη και να αναβαθμίσει τις διαπραγματεύσεις απ’ το επίπεδο του εντολέα - εντολοδόχου, που ήταν πριν, σε επίπεδο ισότιμων εταίρων. Εκ των οποίων όμως ο ένας είναι ισχυρότερος και θέλει, επιβάλλοντας την ισχύ του, να συνεχίσει να αποκομίζει τα οφέλη που αποκόμιζε και πριν.

Οι «προτάσεις Βαρουφάκη» που προσπαθεί να διαπραγματευθεί η κυβέρνηση είναι ήδη στο μίνιμουμ των προεκλογικών εξαγγελιών του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ οι (αντι)προτάσεις των Εταίρων παραμένουν οι ίδιες (περί ΕΝΦΙΑ, έκτακτων εισφορών, ιδιωτικοποιήσεων, ισοπέδωσης του ασφαλιστικού και άλλα). Αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση θα αντέξει τις πιέσεις και θα φθάσει σε έναν συμβιβασμό (ένα επιμέρους ΕΝΦΙΑ με την εξαίρεση των φτωχών κ.τ.λ.), θα έχει κερδίσει χρόνο έως τον Ιούνιο - στην καλή! Θα πρόκειται όμως (εκ νέου) για χρόνο δίχως πόρους.

Δίχως πόρους η παράταση της αιχμαλωσίας δεν θα της επιτρέψει να δημιουργήσει πόρους. Τους πόρους που χρειάζονται για την ανασυγκρότηση της οικονομίας και την πραγματική επανεκκίνηση. Ο δεσμός είναι γόρδιος. Και η πρωτοβουλία που είχε η κυβέρνηση αμέσως μετά τις εκλογές, όταν θα μπορούσε να έχει εμφανισθεί με ριζοσπαστικά νομοσχέδια έτοιμα από καιρό, αντιστρέφεται τώρα σε έναν πόλεμο φθοράς, που οι Επικυρίαρχοι έχουν τους πόρους και τον χρόνο να ασκήσουν.

Οταν καταφέρουν, αν το καταφέρουν, να αποξενώσουν τον λαό απ’ την κυβέρνηση, τότε το παιχνίδι θα έχει χαθεί και για την κυβέρνηση και για τον λαό. Οσον λοιπόν ο λαός εξακολουθεί, έστω κι ένα μέρος του με πικρία, να υποστηρίζει την κυβέρνηση, η κυβέρνηση πρέπει να αναθερμάνει τη σχέση της μαζί του. Με κάθε ειλικρίνεια. Με άμεση καταστροφή των νεοπελατειακών φαινομένων που πάνε να εμφανισθούν στη διοίκηση και με πλήρη αποκάθαρση από κάθε παλαιοκομματική παθολογία που επανεμφανίζεται. Ούτε η σύγκρουση με τη Διαπλοκή μπορεί να αναβάλλεται για τον Μάιο ή όποια άλλη ημερομηνία των ανύπαρκτων ελληνικών καλενδών, ούτε να έρχονται στη Βουλή νομοσχέδια γεμάτα προχειρότητες. Οποιος δεν μπορεί απ’ το κυβερνητικό σχήμα (ή δεν κάνει για αυτό) να πάει σπίτι του. Δεν θα κάνει κακή εντύπωση στον λαό αν η κυβέρνηση, πρωτόπειρη άλλωστε και άμαθη, παραδεχθεί ορισμένες λάθος επιλογές. Αντιθέτως, έτσι η κυβέρνηση θα αποδείξει, και θα το αποδείξει εγκαίρως, ότι είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος τεστάρει πρώτα απ’ όλα τον εαυτόν του.

Δυνατός είναι όποιος δεν αφήνει να τον καταβάλλουν οι αδυναμίες του.

                                                          

                                                    Στάθης Σταυρόπουλος / enikos.gr

Η Αθήνα του 1961...έγχρωμη!

Η Αθήνα του 1961 πρωταγωνιστεί σε ένα διάρκειας σχεδόν 5 λεπτών βίντεο που δημοσίευσε η γνωστή κινηματογραφική εταιρία British Pathe. Το βίντεο αποτελεί ένα σπάνιο τουριστικό αφιέρωμα στην Αθήνα, σε έγχρωμο φιλμ από τις αρχές της δεκαετίας του 1960.
Βλέπουμε κεντρικούς δρόμους της πόλης, όπως η Αμαλίας, η Διονυσίου Αρεοπαγίτου και η Πανεπιστημίου, με περισσότερα λεωφορεία και τρόλεϊ από αυτοκίνητα. Μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού, στην Πλάκα, βλέπουμε ελάχιστους τουρίστες, στα λιγοστά τουριστικά μαγαζιά. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα στη γωνία των οδών Μνησικλέους και Λυσίου, στην παλιά ταβέρνα του Κρητικού, που δύο ξένοι επισκέπτες απολαμβάνουν τα σταφύλια που τους πουλά πλανόδιος οπωροπώλης.
Στην πλατεία Συντάγματος, ένας πλανόδιος φωτογράφος με μια κλασσική, παλιά φωτογραφική μηχανή, τοποθετημένη σε κουτί, με φωτογραφίες-δείγματα της δουλειάς του να κοσμούν τη βιτρίνα του, απαθανατίζει έναν πιτσιρίκο που κάθεται στο παγκάκι.
Απίστευτες είναι και οι εικόνες από το Μικρολίμανο, στον Πειραιά, με ελάχιστα χαμηλά κτίρια, μεγάλο στόλο ψαράδικων αραγμένο στο λιμάνι, με απλωμένα τα δίχτυα τους στον προβλήτα, τις παραλίες του καθαρές και ελάχιστη εμπορική δραστηριότητα.
Στη Βουλιαγμένη αποτυπώνονται εικόνες από μια οργανωμένη ανοικτή παραλία με αρκετούς λουόμενους να ψήνονται στον ήλιο. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν υπήρχε ούτε μια ομπρέλα για προστασία από τον ήλιο, καθώς, εκείνη την εποχή, δεν μιλούσαμε ούτε για τρύπα του όζοντος, ούτε για καρκίνο του δέρματος και όλα αυτά τα τρομακτικά, που μας έκαναν, τα χρόνια που μεσολάβησαν, να βλέπουμε τον ήλιο περισσότερο ως εχθρό παρά ως φίλο που θα μας βοηθήσει να κάνουμε τροπικό μαύρισμα.
Γύρω από το αεροδρόμιο του Ελληνικού, όπου προσγειώνεται το αεροπλάνο που μεταφέρει την αποστολή της Pathe, δεν υπάρχει ούτε ένα κτίσμα και ο Υμηττός είναι ελεύθερος από οποιαδήποτε ανθρώπινη οικοδομική δραστηριότητα...

Πηγή:www.topontiki.gr

Από αύριο...θερινή ώρα...

  Στις τρεις τα ξημερώματα της Κυριακής, το ρολόι γυρίζει μια ώρα μπροστά μεταφέροντας τον χρόνο σε θερινή… διάσταση. Πότε καθιερώθηκε ο θεσμός της θερινής ώρας στην Ελλάδα και ποιοι ήταν οι λόγοι πίσω από αυτό; Ο επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, κ. Διονύσης Σιμόπουλος γυρίζει το ρολόι για λίγο πίσω απαντώντας τα ερωτήματά μας.

«Ο θεσμός της θερινής ώρας καθιερώθηκε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1970 όταν τα οξυμένα ενεργειακά προβλήματα μας ανάγκασαν να βρούμε τρόπους εξοικονόμησης της ενέργειας. Σύμφωνα με αυτόν, την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου προσθέτουμε μία πλασματική ώρα στις κανονικές ώρες κάθε ωριαίας ατράκτου την οποία αφαιρούμε και πάλι την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου. Έτσι, όταν έχουμε θερινή ώρα ο Ήλιος δύει μία ώρα αργότερα – σύμφωνα με τα διορθωμένα ρολόγια μας – οπότε ελαττώνεται και ο χρόνος που περνάει ανάμεσα στην δύση του Ήλιου και της ώρας που πάμε για ύπνο. Αυτό σημαίνει ότι καταναλώνουμε λιγότερο ηλεκτρικό ρεύμα για τις διάφορες δραστηριότητές μας απ’ ότι αν δεν αλλάζαμε την ώρα» μας λέει ο κ. Σιμόπουλος.

«Το ίδιο συμβαίνει και το πρωί – σε μικρότερο βαθμό βέβαια – αφού ακόμη και με την προσθήκη της μίας ώρας η ανατολή του Ήλιου συμβαίνει τους θερινούς μήνες όλο και πιο νωρίς οπότε και το πρωινό εγερτήριο έρχεται, έτσι κι αλλιώς, μετά την ανατολή του Ήλιου. Από την άλλη πλευρά, κατά τους χειμερινούς μήνες δεν υπάρχει καμία διαφορά στην κατανάλωση του ηλεκτρικού γιατί απλούστατα ο Ήλιος δύει πολύ νωρίτερα και ανατέλλει πολύ αργότερα, οπότε δεν έχουμε καμία εξοικονόμηση ενέργειας με την πλασματική προσθήκη της μίας ώρας στα ρολόγια μας».

Μελέτες που έχουν δείξει ότι στη διάρκεια της περιόδου εφαρμογής της θερινής ώρας, οι θάνατοι των πεζών από αυτοκινητικά δυστυχήματα ελαττώνονται κατά περίπου τέσσερις φορές. «Παρατηρείται λοιπόν, ότι πέρα από την εξοικονόμηση ενέργειας από την ιδέα της αλλαγής της ώρας,  που για πρώτη φορά είχε εισηγηθεί ο Βενιαμίν Φραγκλίνος το 1784, υπάρχουν και άλλα κοινωνικά οφέλη».

Σύμφωνα με τον κ. Σιμόπουλο, στην Βρετανία την πρώτη σοβαρή εισήγηση για την θεσμοθέτηση της θερινής ώρας είχε κάνει ο λονδρέζος κατασκευαστής κτιρίων Γουίλιαμ Γουίλετ, το 1907 που οδήγησε το βρετανικό κοινοβούλιο να συζητήσει την εφαρμογή της πρότασης του το 1909.

Η θερινή ώρα εφαρμόστηκε τελικά στη Βρετανία το 1916, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Γουίλετ. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η αλλαγή της ώρας εφαρμόστηκε με την προσθήκη δύο ωρών το καλοκαίρι και μίας ώρας τον χειμώνα με αποτέλεσμα την μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας.

«Όλα αυτά όμως σημαίνουν ότι αύριο, την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου, η ημέρα δεν θα έχει διάρκεια 24 ωρών αλλά μόνο 23 ώρες, αν και την ώρα που θα “χάσουμε” αύριο θα την προσθέσουμε την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου οπότε η ημέρα εκείνη θα έχει διάρκεια 25 ωρών» εξηγεί ο κ. Σιμόπουλος.

Η ιστορία του 24ώρου

Ο διαχωρισμός της ημέρας σε 24 ώρες, σύμφωνα με τον ίδιο οφείλεται στους Βαβυλώνιους καθώς πίστευαν ότι επρόκειτο για έναν «όμορφο» αριθμό μπορούσε να διαιρεθεί ακριβώς με επτά άλλους αριθμούς: το 1, το 2, το 3, το 4, το 6, το 8 και το 12.

«Για τους Βαβυλώνιους, ο αριθμός 24 θεωρούνταν “μαγικός” που συνέπιπτε με τον συνολικό αριθμό των επτά “πλανητών αστέρων” του ουρανού: του Ήλιου, της Σελήνης, και των ορατών με γυμνό μάτι (πραγματικών) πλανητών Ερμή, Αφροδίτης, Άρη, Δία και Κρόνου. Η υποδιαίρεση λοιπόν της ημέρας σε ώρες – όπως και οι ημέρες της εβδομάδας που πήραν τις ονομασίες τους από τους 7 ορατούς με γυμνό μάτι “πλανήτες” – είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα που έχει τις ρίζες του στο δωδεκαδικό σύστημα των Χαλδαίων».

«Η διάρκεια της ημέρας μάλιστα δεν είναι καθόλου αυθαίρετη και βασίζεται στην καθημερινή κίνηση που κάνει ο Ήλιος από την Ανατολή προς τη Δύση, και είναι αποτέλεσμα της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι ένα αντικείμενο που ζυγίζει έξι εξάκις εκατομμύρια τόνους περιστρέφεται ακριβώς σαν ένας τεράστιος τροχός με σταθερή ταχύτητα. Παρ” όλα αυτά, σήμερα για την ακριβή μέτρηση του χρόνου βασιζόμαστε στις παλινδρομικές κινήσεις των ατόμων για να κατασκευάσουμε τα πιο ακριβή ρολόγια που “χάνουν” μόλις ένα δευτερόλεπτο σε 10.000 χρόνια» προσθέτει ο κ. Σιμόπουλος.

Το ηλιακό ρολόι

Μια πλήρης περιστροφή της Γης μπορεί να μετρηθεί και με την απλή τοποθέτηση ενός ραβδιού στο χώμα. Αυτός ήταν πραγματικά και ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος επί αιώνες μετρούσε το χρόνο.  Είναι η μέθοδος του ηλιακού ρολογιού, που όμως σύμφωνα με τον αστρονόμο, παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα.

«Αυτό συμβαίνει γιατί το ηλιακό ρολόι δε μετράει μία μόνο κίνηση της Γης, αλλά δύο, ή μάλλον τη διαφορά μεταξύ της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της και της περιφοράς της γύρω από τον Ήλιο. Και ενώ η πρώτη κίνηση (η περιστροφή) είναι στην ουσία σταθερή, η δεύτερη (η περιφορά) δεν είναι. Συνεπώς και η διαφορά τους δεν είναι σταθερή ολόκληρο το έτος γεγονός που σχετίζεται με την ταχύτητα με την οποία τρέχει η Γη γύρω από τον Ήλιο. Γιατί η ταχύτητα με την οποία κινείται ένας πλανήτης γύρω από τον Ήλιο καθορίζεται αυστηρά από την απόσταση που έχει από αυτόν. Όσο πιο κοντά στον Ήλιο βρίσκεται, τόσο πιο γρήγορα κινείται, και όσο πιο μακριά τόσο πιο αργά».

«Το ίδιο συμβαίνει και με τη Γη, της οποίας η τροχιά γύρω από τον Ήλιο δεν είναι ένας τέλειος κύκλος αλλά μία έλλειψη. Γι′ αυτό και η απόσταση της Γης από τον Ήλιο στη διάρκεια του έτους δεν είναι σταθερή αλλά κυμαίνεται από 147 έως 152 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Η Γη φτάνει στην πλησιέστερη απόστασή της από τον Ήλιο, που ονομάζεται «περιήλιο», στις αρχές Ιανουαρίου, και στην πιο απομακρυσμένη της απόσταση, που ονομάζεται «αφήλιο», στις αρχές Ιουλίου. Καθώς λοιπόν η Γη πλησιάζει τον Ήλιο η τροχιακή της ταχύτητα αυξάνει έτσι ώστε στο περιήλιό της η ταχύτητα περιφοράς της γύρω από τον Ήλιο φτάνει περίπου τα 31 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο (112.000 χλμ. την ώρα). Καθώς όμως η Γη απομακρύνεται από τον Ήλιο, την άνοιξη και το καλοκαίρι, η ταχύτητά της ελαττώνεται και στο αφήλιο φτάνει περίπου τα 28 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο (101.000 χλμ. την ώρα)» αναφέρει ο κ. Σιμόπουλος.

Το γεγονός αυτό, κατά τον ειδικό, επηρεάζει τον χρόνο που απαιτείται ανάμεσα σε δύο διαδοχικά περάσματα του Ήλιου από το Μεσημβρινό, από δύο δηλαδή διαδοχικά μεσημέρια.

«Γι’ αυτό, όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, η λύση του προβλήματος είναι η «εφεύρεση» ενός φανταστικού Ήλιου που δεν επηρεάζεται από την τροχιακή ταχύτητα της Γης. Ο φανταστικός αυτός Ήλιος ονομάζεται «μέσος Ήλιος» και η ημέρα όπως έχει οριστεί σήμερα βασίζεται σ’ αυτόν τον μέσο Ήλιο, γι′ αυτό και ονομάζεται «μέση ηλιακή ημέρα»».

«Ο πραγματικός ή αληθινός Ήλιος, στη διάρκεια ενός έτους, φτάνει να είναι καθυστερημένος στο ημερήσιο ραντεβού του με το Μεσημβρινό, ή ακόμη και να προτρέχει αυτού, έως και κατά 16 λεπτά.  Η διαφοροποίηση αυτή είναι κάθε χρόνο η ίδια για κάθε συγκεκριμένη ημερομηνία του έτους, και ονομάζεται εξίσωση του χρόνου. Έτσι αν κατά τη διάρκεια ενός έτους φωτογραφίζαμε τον Ήλιο το μεσημέρι, με μια φωτογραφική μηχανή που παραμένει στημένη στην ίδια πάντα θέση και αποτυπώναμε τις εικόνες αυτές πάνω στην ίδια φωτογραφική πλάκα, οι διαδοχικές εικόνες του Ήλιου θα σχημάτιζαν ένα παράξενο σχήμα με την μορφή του αριθμού οκτώ. Το ίδιο σχήμα το βλέπουμε μερικές φορές αποτυπωμένο στις επιτραπέζιες γήινες σφαίρες, τοποθετημένο στη μέση περίπου του Ειρηνικού ωκεανού. Το σχήμα αυτό ονομάζεται “ανάλημμα” και δεν είναι παρά η θέση του Ήλιου, σε σχέση με το Μεσημβρινό, τα “μεσημέρια” των μέσων ηλιακών ημερών. Είναι, δηλαδή, η γραφική αναπαράσταση της εξίσωσης του χρόνου πάνω στον ουρανό. Στη διάρκεια ενός έτους, ο αληθινός Ήλιος συμπίπτει με το μέσο Ήλιο μόνο 4 φορές: στις 26 Δεκεμβρίου, στις 16 Απριλίου, στις 14 Ιουνίου, και στις 2 Σεπτεμβρίου.  Όλες τις άλλες ημερομηνίες ο αληθινός ηλιακός χρόνος είναι είτε μεγαλύτερος είτε μικρότερος του μέσου ηλιακού χρόνου» εξηγεί ο κ. Σιμόπουλος.

Για να αποφευχθούν λοιπόν τα διάφορα μπερδέματα στις μικρές αποστάσεις έχουν καθιερωθεί διεθνώς οι λεγόμενες ωριαίες άτρακτοι. «Κάθε μία τέτοια άτρακτος ή ζώνη, έχει πλάτος 15 μοιρών, αν και μερικές φορές είναι ακανόνιστες και διορθώνονται για πρακτικούς λόγους σύμφωνα με τα σύνορα μιας χώρας. Έτσι ο χρόνος μέσα σε ολόκληρη τη ζώνη θεωρείται ότι ισοδυναμεί με το μέσο τοπικό ηλιακό χρόνο του κέντρου της ζώνης.  Ένα μηχανικό λοιπόν ρολόι δε μετράει τον μέσο ηλιακό χρόνο, αλλά εντοπίζει τον χρόνο που έχουμε κοινά αποδεχτεί και καθιερώσει με βάση την συνεχή εναλλαγή νύχτας και ημέρας»…

                                                                                          Ειρήνη Βενιού/Βήμα Science

Η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μέσα από τον κινηματογράφο...

                         

Της Παναγιώτας Μήνη(*).

Οι γνώσεις που αποκομίζουν οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για το Ολοκαύτωμα είναι ελάχιστες.  Στο βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου, που καλύπτει από το Διαφωτισμό μέχρι τα τέλη του 20^ου αιώνα, το Ολοκαύτωμα ενσωματώνεται αρκετά αποσπασματικά στο κεφάλαιο για το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κεφάλαιο που εξετάζεται βιαστικά προς το τέλος της σχολικής χρονιάς.  Και ενώ το βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου περιλαμβάνει μία ξεχωριστή ενότητα με τίτλο «Τα εγκλήματα πολέμου κατά της ανθρωπότητας – Το Ολοκαύτωμα»,  η εστίαση των μαθητών της Γ΄ Λυκείου στην προετοιμασία για τις εισαγωγικές εξετάσεις εμποδίζει για άλλη μια φορά την ουσιαστική γνωριμία με το θέμα.  Έτσι, ίσως η καλύτερη ευκαιρία για τους εκπαιδευτικούς να μιλήσουν για το Ολοκαύτωμα να είναι οι επετειακές μέρες που διανύουμε.  Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιήσουν τις πηγές από τα ίδια τα σχολικά βιβλία ιστορίας (προσωπικές μαρτυρίες, στοχασμούς διανοούμενων και φωτογραφίες), να βρουν υλικό στο διαδίκτυο και να προβάλουν ταινίες, επιλογή που γίνεται όλο και δημοφιλέστερη, καθώς οι κινηματογραφικές αφηγήσεις, με την αμεσότητα που τις διακρίνει και τη δύναμή τους να δημιουργούν συναισθήματα, τείνουν κάποτε να υποκαταστήσουν τα βιβλία.

Στο σημείο αυτό, τίθεται ένα ερώτημα, που τουλάχιστον στον αγγλοσαξονικό χώρο έχει βρει τη θέση του σε μονογραφίες και επιστημονικά άρθρα.  Ποιες κινηματογραφικές εικόνες συνίσταται να δείξουν οι δάσκαλοι στους μαθητές για το Ολοκαύτωμα;  Η απάντηση σε αυτό εξαρτάται κυρίως από το πώς αντιλαμβανόμαστε την εφηβική ηλικία και τι προσδοκάμε να προσκομίσουν οι νεαροί θεατές από μία σχετική κινηματογραφική προβολή.  Θα πρέπει, λοιπόν, να διευκρινίσω εξ αρχής ότι θεωρώ την ηλικία των 14 με 18 χρόνων απόλυτα κατάλληλη περίοδο να έρθει κανείς σε επαφή με σκληρές εικόνες από την πραγματικότητα του Ολοκαυτώματος.  Αντί να  λυπηθούν, να ταυτιστούν ή να κλάψουν, ας δώσουμε στους μαθητές μία ευκαιρία να ταραχτούν.  Και ίσως έτσι συλλάβουν κάτι από την τραγωδία του Ολοκαυτώματος.

Με βάση τα παραπάνω, πιστεύω πως οι δύο γνωστότερες κινηματογραφικές αναπαραστάσεις στρατοπέδων συγκέντρωσης,  Η λίστα του Σίντλερ (Schindler’s List, 1993) του Στήβεν Σπήλμπεργκ και H ζωή είναι ωραία (La vita è bella, 1997) του Ρομπέρτο Μπενίνι δεν ενδείκνυνται για χρήση στην εκπαίδευση.  Δεν ενδείκνυνται τόσο για εκείνα που παρουσιάζουν όσο και για εκείνα που παραλείπουν να τονίσουν.   Για να ξεκινήσω από τα δεύτερα.  Και στις δυο ταινίες, το Ολοκαύτωμα δεν ενσωματώνεται στην πορεία των ιστορικών εξελίξεων του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου.  Οι πλοκές αποφεύγουν να παρακολουθήσουν τον τρόπο με τον οποίο οι εξελίξεις εκτός των στρατοπέδων συγκέντρωσης συνδέονται με εκείνες μέσα σε αυτά.   Ως αποτέλεσμα, οι ταινίες  προσπερνούν το ευαίσθητο ζήτημα της συνεργασίας πολλών κατακτημένων με τον κατακτητή στον εντοπισμό Εβραίων˙ αδυνατούν να υπενθυμίσουν τις ευθύνες  ενός ευρύτερου (πέραν του γερμανικού) τρόπου σκέψης και ζωής που επέτρεψε να οδηγηθεί η ανθρωπότητα στην αθλιότητα˙ και προβάλλουν, έτσι, την γερμανική περίπτωση ως εξαίρεση στην πορεία της ιστορίας.  Εξίσου σημαντικό:  αποσιωπάται ότι ο διωγμός των Εβραίων ήταν το αποκορύφωμα διωγμών, που είχαν βάλει στο στόχαστρο κι άλλες ομάδες: άτομα με σωματικές ή διανοητικές ιδιαιτερότητες, Ρομά, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλους.   Έτσι δεν δίνεται η δυνατότητα στον νεαρό θεατή να συνειδητοποιήσει ένα από τα τραγικότερα μαθήματα που μπορεί κανείς να διδαχτεί από το Ολοκαύτωμα.  Ότι ο κίνδυνος ριζώνει από την πρώτη στιγμή που ανεχόμαστε την αδικία και τη μισαλλοδοξία.

Σε ό,τι αφορά εκείνα που αναπαριστάνουν οι δυο ταινίες, κρίνονται επίσης ακατάλληλες για εκπαιδευτικούς σκοπούς.  Η Λίστα του Σίντλερ ξεκινά με μια αναφορά στην νίκη του γερμανικού στρατού στην Πολωνία το 1939 και στη συνέχεια εστιάζει στους Εβραίους που εξαναγκάζονται να μετακομίσουν σε πόλεις, με επίκεντρο της ταινίας την Κρακοβία.  Μετά την γνωριμία μας με τον πρωταγωνιστή, τον Γερμανό Όσκαρ Σίντλερ, μέλος του ναζιστικού κόμματος που ζει στη χλιδή, θα μάθουμε για το σχέδιό του να χρησιμοποιήσει Εβραίους ως επενδυτές και ως φθηνό εργατικό δυναμικό για τη λειτουργία ενός εργοστασίου σκευών εκστρατείας.  Στο πεντηκοστό περίπου λεπτό μεταφερόμαστε από τα γκέτο στο στρατόπεδο του Πλασόφ, προαστίου της Κρακοβίας, όπου έδρασε ο διαβόητος αξιωματικός των Ναζί Άμον Γκεθ.   Έκτοτε η ταινία επικεντρώνεται στον Σίντλερ που όλο και περισσότερο ευαισθητοποιείται με όσα συμβαίνουν στο στρατόπεδο μέχρι που τελικά δίνει όλη την περιουσία του για να σώσει περισσότερους από χίλιους Εβραίους.  Η τραγωδία των εκατομμυρίων της ιστορικής πραγματικότητας μετασχηματίζεται στο δράμα του ενός.  Ο θεατής ωθείται να μπει σε μια διαδικασία να μετρά μαζί με τον Σίντλερ πόσες ζωές μπορεί να σώσει ο πρωταγωνιστής, σαν να εξαρτάται η σωτηρία των ανθρώπων από την ευαισθησία και την μεταμέλεια ενός επιχειρηματία που πλούτισε ως μέλος του ναζιστικού κόμματος.  Και  οι χιλιάδες των Εβραίων της ταινίας γίνονται αφορμή να ικανοποιήσουμε – μέσω του κεντρικού ήρωα – τα φιλανθρωπικά αισθήματά μας.  Αρκεί να δει κανείς τη σκηνή όπου ο Σίντλερ παρακολουθεί τη μεταφορά των Εβραίων με τα τρένα και στρέφει κάνουλες νερού πάνω τους για να ξεδιψάσουν.  Ή την σκηνή που ο πρωταγωνιστής και ο λογιστής του προσπαθούν να θυμηθούν και να καταγράψουν όσους περισσότερους Εβραίους μπορούν για να τους σώσουν. Δεν χωρά αμφιβολία ότι ο Σίντλερ είναι μια εμβληματική φιγούρα για τους ίδιους του Εβραίους, αλλά από εκεί έως ότου να παρουσιάσουμε στους μαθητές το Ολοκαύτωμα ως χολιγουντιανό δράμα η απόσταση είναι τεράστια.  Την ίδια στιγμή, δεδομένης της ενδελεχούς ιστορικής έρευνας των δημιουργών της ταινίας, ορισμένες σκηνές της μπορεί να είναι χρήσιμες στον εκπαιδευτικό για τον σχολιασμό συγκεκριμένων ιστορικών γεγονότων. Σε μία διαφορετική αφήγηση για το Ολοκαύτωμα, ο εκπαιδευτικός θα μπορούσε, λ.χ., να χρησιμοποιήσει σκηνές όπως η εισβολή στα γκέτο τον Μάρτιο του 1943 ή οι πρακτικές του Άρον Γκεθ.

Προβληματική θεωρώ και το Η ζωή είναι ωραία, ταινία που προτείνεται για μαθητική δραστηριότητα στο βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου.  Να υπενθυμίσω ότι μόνο το δεύτερο μισό της ταινίας αφορά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Την πρώτη ώρα θα ασχοληθούμε με τις χαριτωμένες περιπέτειες του Γκουίντο (Ρομπέρτο Μπενίνι) που φλερτάρει και τελικά παντρεύεται την αγαπημένη του.   Όταν αργότερα οι Γερμανοί οδηγούν τον ήρωα και το γιο του σε ένα απροσδιόριστο στρατόπεδο συγκέντρωσης, ο πατέρας θα παρουσιάσει στο παιδί την ιστορία τους ως ένα παιχνίδι, το βραβείο για το οποίο θα είναι ένα τανκ. Την πρώτη φορά που βλέπουμε το στρατόπεδο, αυτό προβάλλει εσκεμμένα ως το σκηνικό ενός παραμυθιού.  Οι νεοφερμένοι Εβραίοι καταφτάνουν με το τρένο σαν συνηθισμένοι επιβάτες.  Οι έγκλειστοι του στρατοπέδου δείχνουν ελάχιστα ταλαιπωρημένοι και η εξαντλητικότερη εργασία που εκτελούν είναι  η μεταφορά βαριών πυρομαχικών, ενώ οι Γερμανοί παρουσιάζονται ως βραδύνοες κατακτητές.  Στο τέλος, ο πατέρας δολοφονείται χαμογελαστός που έδωσε ψεύτικη ευτυχία στο παιδί του και το παιδί πιστεύει πως κερδίζει το βραβείο – ένα τανκ με τον αμερικάνο στρατιώτη να το παίρνει αγκαλιά.  Ο ίδιος ο αφηγητής λέει στην αρχή της ταινίας: «Πρόκειται για απλή ιστορία, μα δύσκολο να ειπωθεί. Σαν ένα παραμύθι, υπάρχει πόνος, κατάπληξη και ευτυχία».  Και αναρωτιέται ο θεατής αν γίνεται να παρουσιάσει κανείς στους μαθητές τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σαν μία τέτοια ιστορία, ακόμα και αν παραδεχτεί τη δυσκολία τού να ειπωθεί μία αλήθεια σαν αυτή του Ολοκαυτώματος, ακόμα κι αν συμφωνήσει ότι μαζί με τον πόνο είναι αναγκαία η ελπίδα.

Πολύ καλύτερη επιλογή αποτελεί μία παλαιότερη παραγωγή, Η δίκη της Νυρεμβέργης (Judgment at Nuremberg, 1961, Στάνλεϋ Κράμερ).  Με την πλοκή να δραματοποιεί μία από τις δίκες στη Νυρεμβέργη (εκείνη ενάντια σε ανώτατους γερμανούς δικαστικούς που υπηρέτησαν το ναζισμό), η ταινία συνδυάζει την ενσωμάτωση εφιαλτικού υλικού από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (έτσι όπως αυτό παρουσιάζεται στη διάρκεια της δίκης) και τον στοχασμό για τις απαρχές της αθλιότητας και για την ατομική ευθύνη.  Η δίκη της Νυρεμβέργης επιμένει σε όσα προηγήθηκαν του Ολοκαυτώματος.  Σχολιάζει τις διώξεις κομμουνιστών και τις στειρώσεις όσων θεωρούνταν επικίνδυνοι για την κοινωνία.  Υπενθυμίζει τις διαπλοκές της διεθνούς διπλωματίας που ευνοούν την ανοχή στο φασισμό.  Και θέτει τα καίρια ζητήματα της πίστης σε έναν μισαλλόδοξο πατριωτισμό, των άνομων συνεργασιών και της συνενοχής.  Τα λόγια προς το δικαστήριο του ανώτατου γερμανού δικαστικού Ερνστ Γιάνινγκ (πρόσωπο μυθοπλαστικό που παραπέμπει σε πραγματικούς κατηγορούμενους) μπορούν να τροφοδοτήσουν ουσιαστικές συζητήσεις με τους μαθητές:

Υπήρχε ένας πυρετός σε όλη τη χώρα.  Ένας πυρετός ατίμωσης, ταπείνωσης,        πείνας (…).  Πάνω από όλα υπήρχε φόβος, φόβος για το σήμερα, φόβος για το         αύριο, φόβος για τους γείτονές μας και φόβους για τους εαυτούς μας (…). Ο    Χίτλερ μας είπε.  Σηκώστε τα κεφάλια σας. Να είστε περήφανοι που είστε     Γερμανοί. Υπάρχουν διάβολοι ανάμεσά μας, κομμουνιστές, φιλελεύθεροι,          Εβραίοι, Τσιγγάνοι.     Όταν χαθούν αυτοί οι δαίμονες, θα χαθεί και η μιζέρια          σας (…).  Και εκείνοι από μας που ήξεραν καλύτερα; Που ξέραμε ότι οι λέξεις             ήταν ψέματα και χειρότερες κι από ψέματα;  Γιατί μείναμε σιωπηλοί;          Γιατί αγαπούσαμε την πατρίδα μας.  Τι σημασία είχε αν κάποιοι πολιτικοί     εξτρεμιστές έχαναν τα δικαιώματά τους;  Τι σημασία είχε αν μερικές             φυλετικές μειονότητες έχαναν τα δικαιώματά τους;  Είναι     περαστικό.  Αυτό        που περνάμε είναι μόνο ένα στάδιο (…).  Και μετά, μία μέρα, κοιτάξαμε        γύρω μας και είδαμε ότι ήμασταν σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο (…).  Αυτό που επρόκειτο να είναι μια περαστική φάση είχε γίνει τρόπος ζωής (…).

Αφού παρουσιάσει με τα μελανότερα χρώματα τους συγκατηγορούμενους και πρώην συνεργάτες του, ο Ερνστ Γιάνινγκ θα πει για τον εαυτό του: «Και ο Ερνστ Γιάνινγκ.  Χειρότερος από όλους τους, γιατί ήξερε τι ήταν αυτοί και πήγε μαζί τους».  Το ζήτημα της ευθύνης θα υπογραμμίσει και ο πρόεδρος του δικαστηρίου στην τελευταία φράση που ακούγεται στην ταινία.  Όταν ο Γιάνινγκ του λέει με πόνο για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που αφανίστηκαν «Δεν ήξερα ποτέ ότι θα καταλήξει σε αυτό. Εσείς πρέπει να το πιστέψετε»,  ο πρόεδρος θα σχολιάσει:  «Χερ Γιάνινγκ, κατέληξε σε αυτό την πρώτη φορά που καταδικάσατε κάποιον σε θάνατο, ξέροντας πως είναι αθώος».

Μία σειρά άλλων γνωστών μυθοπλαστικών ταινιών αφορούν ειδικότερα θέματα, καθένα από τα οποία έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον.  Ο Πιανίστας (The Pianist, 2002) του Ρομάν Πολάνσκι, λ.χ., αν και δημιουργεί αμηχανία με τη χρήση της αγγλικής γλώσσας (όπως πολλές ακόμα ταινίες) για μία ιστορία που λαμβάνει χώρα στην Πολωνία, είναι ιδιαίτερα κατατοπιστική κατά τις πρώτες σκηνές, όπου παρουσιάζονται οι διωγμοί κατά των Εβραίων.  Κατόπιν, η ταινία παρακολουθεί τον κεντρικό ήρωα που καταφέρνει να μην οδηγηθεί σε στρατόπεδο και κρύβεται, φτάνοντας στα όρια της ανθρώπινης αντοχής.   Στο Μουσικό κουτί (Music Box, 1989) του Κώστα Γαβρά ένας άντρας κατηγορείται για εγκλήματα κατά των Εβραίων την περίοδο του πολέμου.  Την υπεράσπισή του αναλαμβάνει η κόρη του, που όταν ανακαλύπτει ότι ο πατέρας της είχε πράγματι διαπράξει τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται, τον καταδίδει η ίδια στις αρχές, παρά την αρχική αθώωσή του.  Η Γκρίζα ζώνη (Grey Zone, 2001) του Τιμ Μπλέικ Νέλσον ξεχωρίζει για την εστίαση στους Σοντερκομάντο, τους Εβραίους που χρησιμοποιούσαν οι Ναζί για να οδηγούν τους κρατούμενους στους θαλάμους αερίων, και για την αναπαράσταση μίας από τις λίγες εξεγέρσεις που έγιναν σε στρατόπεδα.  Το Αγόρι πίσω από το συρματόπλεγμα (The Boy in the Striped Pyjamas, 2008, Μαρκ Χέρμαν), μέσα από την ιστορία  της οικογένειας ενός Γερμανού αξιωματικού που κατοικεί κοντά σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, θέτει το ζήτημα του παραλογισμού και των ολέθριων συνεπειών των διακρίσεων, μοιάζοντας να απαντά κάποια στιγμή στο Η ζωή είναι ωραία.  Όταν ο οκτάχρονος Γερμανός ρωτά τον καινούριο φίλο του, τον μικρό Εβραίο στο κοντινό στρατόπεδο, αν οι αριθμοί στα ρούχα του είναι μέρος ενός παιχνιδιού, αυτός θα πει: «Στο είπα, δεν είναι παιχνίδι».

Σε ό,τι αφορά τα ντοκιμαντέρ, συχνά επιλέγονται για εκπαιδευτικούς σκοπούς ταινίες που βασίζονται σε προσωπικές μαρτυρίες.  Επειδή, όμως, τα εξαιρετικά αυτά ντοκιμαντέρ δύσκολα μπορούν να σχολιάσουν το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, θα πρότεινα να επιλέξουν οι δάσκαλοι ένα διαφορετικό ντοκιμαντέρ, το οποίο και θεωρώ το καταλληλότερο υλικό που θα μπορούσε να δει ένας μαθητής: το Νύχτα και καταχνιά του Αλέν Ρενέ (Nuit et Brouillard, 1955).  Η ταινία ίσως αρχικά φανεί δύσκολη για τους μαθητές καθώς μέσα σε τριάντα περίπου λεπτά σχολιάζει ένα τεράστιο εύρος ζητημάτων.  Όμως,  με την κατάλληλη εξήγηση από τον εκπαιδευτικό και, γιατί όχι, με την προβολή σκηνών πάνω από μία φορά, οι νεαροί θεατές θα μπορέσουν να λάβουν ένα από τα συγκλονιστικότερα μαθήματα για το Ολοκαύτωμα.  Θα ταραχτούν με τις εικόνες.  Θα ακούσουν ονόματα γνωστών εταιρειών που πλούτισαν από την εργασία των Εβραίων στα στρατόπεδα.  Θα προβληματιστούν για τις ευθύνες των Γερμανών αλλά και εκείνων που συνεργάστηκαν μαζί τους.  Θα αναρωτηθούν — τι, άραγε, μπορεί να αποτυπώσει μια κινηματογραφική κάμερα και τι μπορεί να αντιληφθεί καθένας από μας για το δράμα που στην πραγματικότητα συντελέστηκε;  Και με την κάμερα να καταγράφει τα ερείπια ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης, θα ακούσουν, με συνοδεία τη μουσική του Χανς Άισλερ, τη συγκλονιστική φωνή του αφηγητή/Μισέλ Μπουκέτ να λέει:

Ποιος από εμάς παρακολουθεί από αυτό το παράξενο παρατηρητήριο για να           μας προειδοποιήσει για τον ερχομό των νέων δήμιων; Είναι πράγματι τα       πρόσωπά τους διαφορετικά από τα δικά μας; Κάπου, ανάμεσά μας,     υπάρχουν ακόμα τυχεροί Κάπο, αποκαταστημένοι αξιωματικοί, άγνωστοι   πληροφοριοδότες.

Υπάρχουν εκείνοι που αρνούνται να πιστέψουν ή που πιστεύουν για λίγο    μόνο.

Υπάρχουν εκείνοι από μας που κοιτάζουμε ειλικρινά αυτά τα ερείπια, σαν να          βρίσκεται το γηραιό τέρας των στρατοπέδων νεκρό κάτω από τα            χαλάσματα.  Που προσποιούμαστε πως ξαναβρίσκουμε την ελπίδα καθώς η          εικόνα ξεθωριάζει, σαν να έχει θεραπευτεί η μάστιγα των στρατοπέδων.  Που        προσποιούμαστε πως      πιστεύουμε ότι όλα έγιναν μόνο μια φορά, σε            συγκεκριμένο χρόνο και σε συγκεκριμένο τόπο.  Που δεν σκεφτόμαστε να   κοιτάξουμε γύρω μας και δεν ακούμε την ασταμάτητη κραυγή.

(*) Η Παναγιώτα Μήνη είναι καθηγήτρια ιστορίας του κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης.

Σημείωση1. :   Οι κεντρικές ιδέες του κειμένου παρουσιάστηκαν στις 18/2/2014 με τίτλο «Το Ολοκαύτωμα στον κινηματογράφο» στο Στέκι Καθηγητών στο Ρέθυμνο, στο πλαίσιο του «Κύκλου συζητήσεων γύρω από το φασισμό» που οργάνωσε η Αντιφασιστική Ομάδα της ΕΛΜΕΡ. Εμπλουτίστηκαν από τις παρατηρήσεις των ακροατών, και ιδιαιτέρως της συντονίστριας Ελένης Φουρναράκη, Ιστορικού στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.  Τους ευχαριστώ όλους θερμά].

Σημείωση 2: Ενδεικτική βιβλιογραφία

Thomas D. Fallace, The Emergence of Holocaust Education in American Schools, Palgrave Macmillan, 2008.  Lucy Russell, Teaching the Holocaust in School History: Teachers or Preachers?, Νέα Υόρκη, Continuum, 2006.  David H. Lindquist, «Instructional Approaches in Teaching the Holocaust», American Secondary Education, 39:3 (Καλοκαίρι 2011), 117-128.  Gila Safran Naveh, «Glimmerings of the Gallows: Representing the Holocaust in Film and Fiction», Thomas Jefferson Law Review, 28:1 (Καλοκαίρι 2005),  29-42 (και στο: http://www.tjeffersonlrev.org/print/28/1/glimmerings-gallows-representing-holocaust-film-and-fiction).  Kathleen C. Martin,  «Teaching the Shoah: Four Approaches That Draw Students In», The History Teacher, 40:4 (Αύγουστος 2007),  493-502.  Rabbi Dr. Bernhard H. Rosenberg, «The Holocaust as Seen Through Film with Bibliography», στο: http://holocausthaggadah.com/uploads/The_holocaust_as_seen_through_film_WITH_BIB.pdf)

Καθώς αύριο γιορτάζουμε την επέτειο της Επανάστασης του 1821...

   «Τι έχεις, Κωνσταντίνε μου, και λιβανιές μυρίζεις;» απ’το «Τραγούδι τουΝεκρούΑδερφού», τραγουδήθηκε σε όλες τις βαλκανικές γλώσσες κι ακόμα στα αρμένικα, τα τουρκικά και σ’ άλλες λαλιές. Απ’ το ίδιο του το πένθος γεννήθηκε ο νέος ελληνισμός. Από το σοκ της πρώτης Αλωσης, το 1204, οι Ρωμιοί βγήκαν αλαφιασμένοι με την (αυτονόητη ρωμαϊκή) θεϊκή τάξη των πραγμάτων γύρω τους να καταρρέει. Ελληνες τους έλεγαν όλοι οι άλλοι, Ελληνες άρχισαν πάλι να ονομάζουν τον εαυτόν τους κι ορισμένοι εξ αυτών, «Ελληνες εσμέν, καθώς η γλώσσα και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί» έλεγε ο Πλήθωνας, αλλά

ο πολύς λαός δεν καταλάβαινε από «πρώιμο βυζαντινό ανθρωπισμό», όπως τον αποκαλούμε σήμερα, τη Ρωμανία αγάπαγε και η Ρωμανία χανόταν. «Σάπιος ο θρόνος των Καισάρων» και η καμαρίλα της Πόλης διάλεγε αφέντες, τιάρα παπική ή φακιόλι τούρκικο, λίγοι οι εύψυχοι ευγενείς κι αδύναμος ο πολύς λαός, περίμεναν κισμέτ τη μοίρα τους, «την τιμωρία τους για τις αμαρτίες τους», οργίαζαν οι Ησυχαστές, κόπηκαν τα λείψανα της παλιά ισχύος σε ενωτικούς κι ανθενωτικούς, όλα πέθαιναν πλην απ’ τα γράμματα (η Παλαιολόγια Αναγέννηση) ώσπου η Πόλη έπεσε, ο Πόντος έπεσε και η Τουρκιά απλώθηκε στη μισή Ελλάδα - την άλλη μισή τη βάσταγαν οι Βενετοί.

Μαύρα χρόνια. Του Τούρκου το σπαθί έγινε ο Νόμος. Δίκαζε ποιος ζει και ποιος πεθαίνει, ποιανού του αρπάζουν τα παιδιά, ποιανού τη γυναίκα, ποιανού το βιος. Κάποιοι τούρκευαν για να γλιτώσουν, κι άλλους δεν τους άφηναν οι Τούρκοι να αλλαξοπιστήσουν, προκειμένου να μαζεύουν φόρους γκιαούρηδων απ’ τους ραγιάδες. Κι άλλοι δεν τούρκευαν με τίποτα. Ούτε με ταξίματα, ούτε με βάσανα. Εκοβαν κεφάλια οι Οθωμανοί και τα παλούκωναν, έφεγγαν σαν κεράκια μέσα στη νύχτα οι νεομάρτυρες, παλουκωμένο ολοκαύτωμα και η κάρα του Σκυλόσοφου στα Γιάννενα στον πιο σκοτεινό καιρό της κατοχής. Εφευγαν παλικάρια απ’ τα χωριά και τις μαραζωμένες πόλεις και πήγαιναν μισθοφόροι στη Δύση - «Ελληνες Στρατιώται», περιζήτητοι απ’ τα αφεντικά και τους τυχοδιώκτες, αργότερα κι απ’ τις βασιλικές αυλές. Αλλα παλικάρια

έβγαιναν αντάρτες στα βουνά, «κλέφτες», και ή έμεναν κλέφτες ή διαπραγματεύονταν (με το σπαθί τους πλέον) με Τούρκους αρματολίκια. Ομως ο πολύς λαός έμενε σκυφτός, τσοπάνης και ψαράς, γεωργός και υπηρέτης. Λίγα ήξερε, μέσα στο πένθος του ζούσε, κάτι για περασμένα μεγαλεία άκουγε για το Γένος απ’ το στόμα της γιαγιάς, για τον μαρμαρωμένο βασιλιά και κάτι μουρμούρες του παπά που έψελνε ένρινα και μονότονα την πίστη, την κοινότητα, τους θρύλους και τα θαύματα -ό,τι είχε απομείνει από «τον ένδοξό μας βυζαντινισμό»- συν πέντε κολλυβογράμματα μερικοί, για να μπορούν να διαβάζονται στην εκκλησιά τα Ευαγγέλια.

Οι Τούρκοι είναι φίλοι μας, έλεγαν οι Προεστοί. Και πάχαιναν. Κι όσες βυζαντινές μεγαλοοικογένειες είχαν απομείνει στην Πόλη, δραγουμάνοι και μπιστικοί των Οθωμανών την έβγαζαν, ώσπου να κάνουν τη στραβή και να τους φάει το σκοτάδι. Σ’ αυτό το πιο βαθύ σκοτάδι της σκλαβιάς, οι Ελληνες ζούσαν αλλού: στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας, στη φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου, στη Μόσχα -πολλοί εκεί οι Γραικοί δάσκαλοι- στο κίνημα του Ανθρωπισμού που άρχισε να ανθεί στη Δύση, στον Ελ Γκρέκο και τις ζωγραφιές του, στα αρχαία χαλάσματα. Μα πάνω απ’ όλα ζούσαν στη ελληνική λαλιά, λόγια και δημώδη. Μια λαλιά που δεν σταμάτησε να γράφεται και να ομιλείται ποτέ. Μια Βαβέλ από ελληνικά. Η Αθήνα ζούσε μέσα στον Ερωτόκριτο, και τα βάσανα του Γένους -οι χαρές του, οι λύπες του, η μνήμη του- μέσα στα δημοτικά τραγούδια. Και η ρωμιοσύνη σκιρτούσε και σάλευε, μέσα σε κατοχή, σε πολέμους κι εξεγέρσεις, μέσα σε μπαρούτια και σε κλάματα, έναν Γραικό χάλαγε το τούρκικο σπαθί, δυο αγύριστα κεφάλια ξεφύτρωναν στη θέση του. Παιδιά του πένθους και της αντίστασης. Οπου ζούσαν Ρωμιοί -Ελληνες

τους έλεγαν οι άλλοι- εκτός Τουρκιάς πήραν κι ανθούσαν. Εμποροι, να μάθουν τα παιδιά γράμματα να κρατήσουν τη δουλειά, παροικίες παντού, Αλεξάνδρεια, Τεργέστη, Οδησσός, Βιέννη. Μάθαιναν οι σκλαβωμένοι για τα καζάντια των ξενιτεμένων, αναθάρρευαν, έβγαιναν κι αυτοί στο ντορό, άλλοι πειρατές, άλλοι μπακαλόγατοι στα μεγάλα εμπορικά της φάρας τους, ένας θείος εδώ, άλλος συγγενής αλλού, στην Ευρώπη επαναστάσεις, ρούφαγε βαβούρα το ρωμαίικο, φθάνανε και κάτι πουγκιά χρυσάφι απ’ τους ξενιτεμένους, φθάνανε και Ευρωπαίοι περιηγητές να χαζέψουν, να θαυμάσουν (και να κλέψουν) μάρμαρα απ’ τα χαλάσματα, κάτι τον έτρωγε τον βοσκό, σήκωνε κεφάλι, του το έπαιρναν οι Τούρκοι, τραγουδούσε ο ρομαντισμός στην Ευρώπη για τους Ελληνες, πήγαιναν αυτοί του θανατά στα Ορλωφικά, ξεγελασμένοι κι αμετανόητοι συνέχιζαν, έσπαγαν τον αποκλεισμό των Αγγλων στον Ναπολέοντα, τράνεψαν.

Μέτραγαν τα σπαθιά τους, μέτραγαν και τα φλουριά τους. Πατρίδα δεν είχαν. Μόνον τούρκικο ντοβλέτι, στον χαβά του, να σφάζει, ν’ αρπάζει και να μαγαρίζει! Φωτιά στη φωτιά, στα ίσα με τους πασάδες οι χριστιανοί. Πατριδογνωσία ο Ρήγας, να οι Ελληνες, να οι Αρβανίτες, να οι Βούλγαροι, να οι Σέρβοι, ιδού ακόμα και οι Τούρκοι, όλοι ενάντια στον Δυνάστη. Ο φτωχός ενάντια στον Δυνατό. Οθωμανό ή κοτζαμπάση. Για την ελευθερία, το δίκιο, το βιος, την πίστη, τη φώτιση των γραμμάτων. Ο Μεγαλέξαντρος και η Γαλλική Επανάσταση μαζί. Με τις ευλογίες του απροσκύνητου παπά και την οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας. Και το Γένος ξεσηκώθηκε για πολλοστή φορά, μόνον που τώρα πια όλη η προίκα που μάζευε στα χρόνια της σκλαβιάς ήρθε κι έδεσε. Θηρία βγήκαν απ’ τα σπλάχνα της υπομονής, της νοσταλγίας και της ελπίδας για το μέλλον, θεριά - ο Κολοκοτρώνης να κράζει «ωρέ Ελληνες», ο Διάκος σφαχτάρι, ο δημεγέρτης Παπαφλέσσας, ο αφοσιωμένος Υψηλάντης, η φλεγόμενη Μπουμπουλίνα, ο Οδυσσεύς Ανδρούτσος, ξεχύθηκε λάβα η Επανάσταση, έσφαξε για να κάνει αυτεξούσιο, ανέβηκαν πάλι οι Ρωμιοί στον Ολυμπο κι έσκασαν μπουρλότο, πάρ’ τον κάτω τον Δράμαλη, Κούγκι και Μεσολόγγι, Σουλιώτες και Μάρκος Μπότσαρης, ολοκαύτωμα στα Ψαρά, στου Μπάυρον το κορμί, τους στίχους και το σπαθί, ακούμπησαν οι χήρες και τα ορφανά, κατέφθαναν Γάλλοι κι Αμερικανοί, Γερμανοί και Ιταλοί, άλλοι στράβωσαν με τα γουρνοτσάρουχα κι απόρησαν που δεν βρήκαν εδώ Σπαρτιάτες κι Αθηναίους, τα γύρισαν και την έκαναν, μα οι πιο πολλοί, οι πιο καλοί, οι πιο ακριβοί αγκάλιασαν το θυσιαστήριο ως το τέλος. Και μέθυσαν με το αθάνατο κρασί του ’21 όλοι, κι ας έκαναν εμφύλιο κι ας χρέωσαν απ’ την πρώτη στιγμή την πατρίδα, για το καλό το έκαναν, όπως ο καθένας το έβλεπε απ’ τη σκοπιά του. Κι έβαλαν φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους κι έφθασαν στα έσχατα, ο Καραϊσκάκης στα ταμπούρια να δίνει την ψυχή του στους αγγέλους και τα ποιήματα του Κάλβου και του Σολωμού να δίνουν στο έθνος το πρόσταγμα για σχολεία και δασκάλους των ελληνικών, της αριθμητικής, της αρχιτεκτονικής και της φιλοσοφίας. Από κάθε σκοτωμένον αγωνιστή έβγαινε ένα παιδί χτίστης και γιατρός, αξιωματικός και συμβολαιογράφος. Κι ας μαράζωσαν πολλοί απ’ τους επιζώντες επαναστάτες, ας τους έφαγε η φτώχεια, η έρις και η φυλακή, ας πήραν το κουμάντο οι προεστοί και οι αστοί, ακάθεκτη συνέχισε η Επανάσταση, ανολοκλήρωτη ως τα σήμερα, μα αθάνατη. Η Επανάσταση πήρε το Σύνταγμα το 1843, αυτή λύτρωσε τους δουλωμένους, η Επανάσταση αιμορράγησε έως θανάτου στην Καταστροφή του 1922, η Επανάσταση βγήκε στα βουνά το 1941-44 με τους αντάρτες, μεθυσμένοι με το αθάνατο κρασί του ’21 ήταν όλοι οι μουρλορωμιοί που έδωσαν στην Ελλάδα υπόσταση - το φυλαχτό να αντέξει τα χίλια μύρια μεταπολεμικά βάσανα. Η Επανάσταση του 1821 πήρε τα παιδιά του πένθους και της αντίστασης πολλών αιώνων και τα έφερε ως εδώ, ως το σκοτεινό σαν της Χιροσίμα φως του 20ού αιώνα. Κι εφθάσαμε έως εδώ. Στις αρχές του 21ου αιώνα, 150 χρόνια μετά την τελευταία τουφεκιά της κατοχής και την πρώτη της ελευθερίας. Οι τάξεις με τις αποσκευές τους, 1.500.000 ανέργους οι εργαζόμενοι, εκατομμύρια ευρώ στις καταθέσεις τους οι πλούσιοι, παιδιά του ίδιου παππούλη, αλλά διαφορετικών θεών. Με την Ελλάδα πιο πολύ αιχμάλωτη απ’ όσον συνήθως. Μη φοβού

σου λέει η γιορτή, έχεις περάσει και χειρότερα ζόρια, πιες ένα κρασί, άναψε ένα κερί, μελαγχόλησε όσον τραβάει η μνήμη σου κι ό,τι σε τρώει, αλλά στο τέλος θα τραγουδήσεις κι εσύ, θα φέρεις τη γυροβολιά σου, Γιάννη μου το μαντήλι σου κι ας έχει δεθεί κόμπο το μαντήλι σαν την καρδιά σου. Και το δάκρυ σου σπονδή είναι. Στους αρχαιότατους κούρους με εκείνο το παράξενο μειδίαμα που είναι σαν να σου λέει: δάσκαλος είσαι, μάθε τα παιδιά γράμματα! γιατρός είσαι, γιάτρεψε! οδηγός είσαι, σωφάρισε! στρατιώτης είσαι, φύλαγε! πολίτης είσαι, τον σύντροφό σου και τα μάτια σου! Ετσι πάει η ζωή, έτσι το παραμύθι της γιαγιάς, μπορεί να μην είσαι συ ο γιος της καλογριάς και μακάρι αχρείαστη να είναι η δόξα των ηρώων, όμως ξέρεις το ωραίο και το αληθινό, ξέρεις πως γαληνεύει η ψυχή μετά τον δίκαιο κάματο. Μια ψυχούλα και ένα σύμπαν είναι ο άνθρωπος, είναι αυτά που θυμάται. Κι απ’ τον θησαυρό της Ιστορίας ατελείωτα τα πλούτη σου. Αυτό είναι το νόημα της γιορτής. Οτι στο σεντούκι της μπορείς να βρεις αυτά που ζητάς, για να είναι ο τρόπος που ζεις σε αρμονία με όσα ποθείς, γνωρίζοντας τον εαυτό σου και το μέτρο των πραγμάτων.

Σε ευχαριστώ, ω Επανάσταση! Μου έμαθες εγκαίρως ότι ζω, όλοι ζούμε, «ελεύθεροι πολιορκημένοι». Πολιορκημένοι απ’ τους ταξικούς καταναγκασμούς, Ελεύθεροι όταν τους ανατρέψουμε...

                                                                                  Στάθης Σταυρόπουλος / enikos.gr

"Κλασσικά Εικονογραφημένα" με Ήρωες της Επανάστασης του 1821!

Εξαιρετικά όσο και νοσταλγικά τα παρακάτω "κλασσικά" κόμικς, βιογραφικά για τους ήρωες της Επανάστασης του 1821που αύριο γιορτάζουμε και που από τις θυσίες και τις φωτισμένες προσπάθειές τους φύτρωσε ο σπόρος της απελευθέρωσης της πατρίδας μας...Κάντε κλικ στις εικόνες και διαβάστε περιστατικά από τη ζωή των Ηρώων:

Πώς η Ελλάδα καταστρέφεται προς όφελος των Τραπεζών...και της Ευρωζώνης...

Στα ίχνη της Τρόικας - ολόκληρο το video (με ελληνικούς υπότιτλους)

Μανώλης Ρασούλης: Ο καλλιτέχνης που με λόγια συμπύκνωνε τη ζωή των Ελλήνων...

Μέσα στον Μάρτη, πριν τέσσερα χρόνια, έφυγε ο Μανώλης Ρασούλης.
Αυτός ο σπάνιος άνθρωπος και καλλιτέχνης συμπύκνωνε τη ζωή των Ελλήνων σε λίγα λόγια. Τακτοποιούσε τη σκέψη μας με ένα μόνο στιχάκι και μας αποσπούσε από την απεραντολογία και τη φλυαρία που διακρίνει τη φυλή μας. Οι στίχοι του διέπονταν από αυστηρή λιτότητα και δεν μπορούσες να προσθέσεις ή να αφαιρέσεις ούτε ένα κόμμα

Ο Ρασούλης με τον φίλο του Κώστα Μπουζιώτα από την Κατερίνη. Ζούσαν και ανέπνεαν και οι δυο μέσα από το τραγούδι.

χωρίς να τους καταστρέψεις. Οι στίχοι τού έρχονταν στο μυαλό κατά ριπές και απρόσμενα, ενώ ο μόνιμος εφιάλτης του ήταν να βρει στυλό να τους γράψει κάπου. «Τους λέω 666 φορές για να μην τους ξεχάσω, όταν όμως τους ξεχάσω λέω ότι δεν χάθηκε ο κόσμος, θα μου ξανάρθουν». Έπαιρνε τον ρυθμό από τους βαρκάρηδες που τραβάνε τα κουπιά και τον απέδιδε πίσω στον κόσμο σαν τραγούδι. Άκουγε καρφώματα από σφυριά και σκαρφιζόταν στίχους. Η πρωτογενής ύλη της δουλειάς του ήταν οι ήχοι της ζωής.Ο Ρασούλης μικρός έψελνε στις εκκλησίες της Κρήτης κι από εκεί απόκτησε την αίσθηση του τραγουδιού. «Το ρεμπέτικο μοιάζει με θρησκευτική δραστηριότητα, έχει δερβίσικο βάθος και βάρος. Όταν γράφω στίχους επάνω σε ρυθμό ρεμπέτικο προτρέπομαι να πάω σε βάθος, είναι σαν να έχω πάθει εγκαύματα τρίτου βαθμού». Το πρώτο τραγούδι του το έγραψε το 1972: «Μεσ’ τη μικρή αγκάλη σου γλιστρώ και πέφτω ολόρθος / κι ώσπου να πιω τα κάλλη σου μου μέθυσε ο πόθος». Είπε ότι θα ήθελε μετά από χρόνια, όταν δεν θα υπάρχει, να λένε οι άνθρωποι τους στίχους του: «Ένα κι ένα κάνουν δύο, λένε μέσ’ το καφενείο / μα εγώ κι εγώ εσένα, ένα κι ένα κάνουν ένα». Να λένε και το «Πότε Βούδας, πότε Κούδας»,

Ευτυχής γιατί βρήκε χαρτί και μολύβι να γράψει τους στίχους που του ήρθαν στο μυαλό.

όχι μόνο για το νόημα που εκφράζει, αλλά και επειδή πίστευε ότι αυτός ο ποδοσφαιριστής ήθελε να επαναφέρει την παιδικότητα στο παιχνίδι του φτωχών ανθρώπων. Στο κλασσικό ερώτημα σε τι διαφέρει η ποίηση από τη στιχουργία, ο Ρασούλης γνώριζε καλύτερα από κάθε άλλον την απάντηση. «Η στιχουργία σχετίζεται με την καθημερινότητα, ενώ η ποίηση με τα ερέβη και τη διαχρονικότητα. Ο Ελύτης προσπαθούσε να γράψει τραγούδια για την καθημερινότητα, αλλά ζοριζόταν. Η Νικολακοπούλου είναι στιχουργός με έντονη ποιητικότητα, που διαθλά το τραγούδι και το κάνει ατμοσφαιρικό. Οι Μοιραίοι του Βάρναλη και ο Επιτάφιος του Ρίτσου είναι πιο κοντά στη στιχουργία, επειδή έχουν μέτρα, ρίζες και αυστηρά κλισέ. Η ποίηση άφησε πίσω τα μέτρα και τις ρίζες κι ανοίχτηκε στην πλημμυρίδα». Μερικές φορές χανόταν και ο Μανώλης στην ποιητικότητα, αλλά οι μαντινάδες τον επανέφεραν στην στιχουργία σαν τις άγκυρες και τον πολικό αστέρα.
Ήταν πολύ αγαπητός
Ο Ρασούλης δεν ήταν προσκολλημένος μονομερώς στην παράδοση, ήταν ανοιχτός και στην εξέλιξη. Είχε ζήσει για χρόνια στο Λονδίνο, το οποίο λάτρευε επειδή εκεί γεννιούνταν τα καινούργια ρεύματα. Αγαπούσε με πάθος την Κρήτη, ήταν όμως και πολίτης του κόσμου. Συχνά ανέφερε ότι: «Ενώ στη βόρεια Κρήτη έχουν αεροπορικές εταιρείες,

Ακόμα και στις συναυλίες ήταν μερικές φορές σκεφτικός και χαμένος στις σκέψεις του.

στη νότια μιλούν συνέχεια για τηγανητά κουνέλια. Η προσκόλληση στην παράδοση έχει κάπως ξεχειλώσει και χρειάζεται λίγος εκμοντερνισμός και εκσυγχρονισμός για να ισορροπήσει η κατάσταση».Ο Μανώλης έμοιαζε με μικρό παιδί που αντικρίζει τον κόσμο για πρώτη φορά και συνωστιζόταν με τα παιδιά για να δει από κοντά τον Τσάκι Τσαν ή σκαρφάλωνε τις νύχτες στις πυραμίδες των Φαραώ για να μελετήσει τις συζυγίες των αστέρων και να τραγουδήσει ριζίτικα τραγούδια. Ήταν οικείος με όλους τους ανθρώπους και συνάμα απρόσιτος και μακρινός. Μέσα στην ψυχή του λειτουργούσε σαν πυρηνικός αντιδραστήρας μια γεννήτρια παραγωγής στίχων. Κατακλυζόταν από εκατομμύρια χαοτικά ερεθίσματα και τα μετασχημάτιζε σε συμπυκνωμένες σοφίες. Πολλοί συγγραφείς έγραψαν για τη ματαιότητα και το πρόσκαιρο της εξουσίας και άλλοι τόσοι για τη δύναμη της αγάπης που αντέχει και υπομένει. Ο Ρασούλης συμπύκνωσε χωρίς φλυαρίες μέσα μια αράδα τα παραπάνω νοήματα, με τον στίχο του:

Οι συναυλίες του αποτελούσαν σπάνια μυσταγωγική εμπειρία.

«Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα η αγάπη μένει». Καθώς ο Ρασούλης ταξίδευε πολύ, οι φίλοι και οι συγγενείς του ήταν συνηθισμένοι να μην τον αναζητούν κάθε μέρα και δεν ανησυχούσαν αμέσως μόλις δεν απαντούσε στα τηλέφωνα. Φαινόταν υγιής και δεν ήταν τόσο μεγάλος στην ηλικία, ώστε να ανησυχούν για τη ζωή του με το παραμικρό. Από καθαρή σύμπτωση βρέθηκε μόνος στις τελευταίες στιγμές του, χωρίς να μπορεί να σηκώσει το τηλέφωνο που κουδούνιζε συνεχώς δίπλα του. Ο Μανώλης είχε πολλούς συγγενείς και φίλους που τον αγαπούσαν και δεν ήταν καθόλου έρημος και εγκαταλελειμμένος, όπως από ελλιπή πληροφόρηση υπονόησαν μερικοί και προκάλεσαν αχρείαστο οίκτο για τον υπερήφανο στιχουργό. Όταν αισθανόταν να τον πλημυρίζει η έμπνευση απομονωνόταν από τον κόσμο και αυτό το γνώριζαν καλά οι δικοί του άνθρωποι. Αν δεν απομονωνόταν δεν θα έγραφε ούτε μια αράδα στίχους, θα τον κατάπινε η καθημερινότητα και θα τον αχρήστευε.
Ο φίλος του από την Κατερίνη
Εκτός από την αγαπημένη κόρη του και τα αδέλφια του, ο Μανώλης είχε αδελφικούς φίλους που δεν σχετίζονταν με τον επάγγελμά του, όπως το γυμναστή και σχολικό σύμβουλο Κώστα Μπουζιώτα από την Κατερίνη. Στο σπίτι του φίλου του έμενε για βδομάδες ο Ρασούλης, από το οποίο η θέα του Ολύμπου κόβει την ανάσα. Ο Κώστας εκτρέφει και εκπαιδεύει περιστέρια που κάνουν θεαματικές πτήσεις και φιγούρες στον ουρανό. Μια μέρα ένα αρπαχτικό πουλί σκότωσε μια περιστέρα του Κώστα και ο Ρασούλης

Χρησιμοποίησε τον Κούδα στους στίχους του επειδή πίστευε ότι ο ποδοσφαιριστής αυτός είχε επαναφέρει την παιδικότητα στο ποδόσφαιρο.

του έγραψε στο άψε σβήσε ένα τραγούδι για να τον παρηγορήσει: «Ο Κώστας ο περιστεράς μ’ ογδόντα περιστέρια / έχει και μια περιστερά που όλο πετά στ’ αστέρια./ Για τούτο ο γυπαετός που την καραδοκούσε / την κλει στα μαύρα του φτερά κι εκείνη γουργουρούσε. / Ο Κώστας ο περιστεράς γι' αυτή την περιστέρα / στέ­κει από τότε τραγουδά και κλαίει νύχτα μέρα». Ο Κώστας Μπουζιώτας πήρε το τρένο από την Κατερίνη για να έρθει στην κηδεία του Μανώλη Ρασούλη. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής περιέγραψε σε μια κόλα χαρτί το βαθύτερο χαρακτήρα του μονάκριβου φίλου του: «Ζούσε στην κόψη του ξυραφιού μεταξύ δύο κόσμων, του Μικρόκοσμου της Καθημερινότητας και του Μεγάκοσμου της Σοφίας. Μέσα στον πρώτο βίωνε έντονα την κοινή μοίρα του με τους συνανθρώπους του και ένιωθε την έντονη παρόρμηση να αγωνίζεται για τα κοινωνικά ιδανικά, πολεμώντας ανελέητα το αρνητικό που μεταμφιέζεται σε θετικό, δηλαδή τους ‘‘κακούς που ντυθήκανε καλοί και πιάσαν εξουσίες’’, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά σε κάποιους στίχους του. Μέσα στον Μεγάκοσμο της Σοφίας, στον οποίο αιωρείτο ο Ρασούλης, δεν είχε θέση ο εφήμερος κόσμος, αλλά η απόλυτη ελευθερία, η εσωτερική ενόραση και η πορεία προς το γνώθι σαυτόν. Ο Μανώλης διαπερνούσε το διάφραγμα της επικοινωνίας μεταξύ των δύο παραπάνω κόσμων με τη συχνότητα του εκκρεμούς και αυτό του προκαλούσε τρομερή πνευματική, ψυχική και σωματική ένταση.

Δίσκοι του Ρασούλη με στίχους που μπήκαν στο στόμα όλων των Ελλήνων.

Εξαντλημένος απ’ αυτή τη διαρκή ένταση και ανησυχία, κάποια στιγμή έκλεισε την πόρτα του Μικρόκοσμου και αφέθηκε στην αγκαλιά του Μεγάκοσμου. Πέρασε για πάντα στην άλλη όχθη με υπερηφάνεια, ευγένεια και διακριτικότητα».Μαζί με τον Μπουζιώτα, στην Κατερίνη υπάρχουν εκατοντάδες ακόμα άνθρωποι που λατρεύουν τον Ρασούλη και σήμερα θρηνούν τον χαμό του. Κλαίνε οι Αντώνης, Ευτύχης , Μπάμπης, Αμαλία, Βαγγέλης, Θόδωρος, Χάρης, Γιάννης, Ζωή, Νίκος, Ελένη, Νόπη, Κούλα, Μαρία, Άννα και άλλοι πολλοί. Η πόλη ολόκληρη πενθεί.
Πήγε στον Καζαντζίδη
Αν υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο, ο Μανώλης θα έχει συναντήσει ήδη τον Καζαντζίδη, τον οποίο αγαπούσε παθολογικά. Μόλις θάβανε τον Στέλιο, ο κόσμος έριχνε στον τάφο του μουσικά όργανα και άλλα αντικείμενα. Ο Μανώλης έμεινε για πολλή ώρα πάνω από τον τάφο, μέχρι που ο νεκροθάφτης τον ρώτησε: «Θα ρίξεις κι εσύ τίποτα μέσα για να τελειώνουμε;». Ψάχτηκε από δω, ψάχτηκε από κει, δεν βρήκε τίποτα, κι έριξε μέσα το καπέλο του. Αυτό το καπέλο που αγαπούσε και ποτέ δεν αποχωριζόταν. Τώρα ο Καζαντζίδης θα του επιστρέψει το καπέλο και θα το φοράει και στην άλλη ζωή... 
                                                                                   ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ                                                                                  ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com