Πώς παράγεται το νόμισμα – Πώς λειτουργεί το Τραπεζικό σύστημα

                                                                                                του Γιώργου Παπουτσή

Το νόμισμα έχει 2 βασικές ιδιότητες: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ανταλλακτικό μέσο για απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών και ως μέσο για αποταμίευση της αξίας της τρέχουσας παραγωγής του παραγωγού. Ως μέσο αποταμίευσης μπορεί να δανείζεται έναντι τόκου. Ο τόκος  είναι βασικά η αποζημίωση του δανειστή για την αναβολή της άμεσης κατανάλωσής του στο μέλλον,  σταθμισμένης με τον κίνδυνο μη επιστροφής του δανείου, της εκτιμώμενης μελλοντικής αξίας του χρήματος (πληθωρισμός) και της  προσφοράς και ζήτησης χρήματος.

Πέραν των παραπάνω το σύγχρονο νόμισμα είναι από τον νόμο υποχρεωτικά αποδεκτό μέσο διευθέτησης συναλλαγών κάθε είδους.

Το χαρτονόμισμα όπως το βιώνουμε σήμερα χωρίς αντίκρισμα σε χρυσό και εκτυπούμενο αποκλειστικά από μια Κεντρική  Τράπεζα (fiat money) δεν είναι παρθενογένεση. (Να σημειώσουμε για την ιστορία  ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από την Μογγολική Αυτοκρατορία του Τζεγκινγκς Χαν και των επιγόνων του). Προέρχεται από ένα ιστορικό συνεχές που ξεκίνησε με τις πρώτες εμπορικές συναλλαγές μεταξύ και εντός ανθρωπίνων κοινοτήτων εδώ και χιλιάδες χρόνια κυρίως με την καθιέρωση της Γεωργίας που δημιουργούσε περισσεύματα προϊόντων προς ανταλλαγή.

  Η εξέλιξή του επιγραμματικά είναι:

• Χρήση ως νομισμάτων υλικών που είχαν και αυτά αξία χρήσης, επικράτηση των πολυτίμων μετάλλων –βασικά του χρυσού-, (λόγω μεγάλης αξίας σε  μικρό όγκο, αφθαρσίας, ευκολίας διαμόρφωσης σε κέρμα κτλ )  για νομισματική  χρήση (αυτό του προσέδωσε και επιπλέον αξία απ’αυτή που είχε ως αξία χρήσης)
•    Εμφάνιση αργυραμοιβών που δεχόταν (έναντι τόκου) και δάνειζαν (με μεγαλύτερο τόκο)  χρυσό.
•  Εμφάνιση αποδεικτικών κατάθεσης που λειτουργούσαν ως νομίσματα (τραπεζογραμμάτια) και ήταν ανά πάσα στιγμή εξαργυρώσιμα σε χρυσό από τον εκδότη-Τραπεζίτη (Εδώ εμφανίστηκε για πρώτη φορά και το fractional reserve banking, δες παρακάτω)
•  Ίδρυση Κεντρικής Τράπεζας (για πρώτη φορά στην Αγγλία του 17ου Αιώνα) με κύριο στόχο την δανειοδότηση του κράτους έναντι κρατικών ομολόγων και αργότερα το μονοπώλιο στο νόμιμο νόμισμα του κράτους. (μη ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα μέχρι την ίδρυση της Κεντρικής Τράπεζας το 1927 το εκδοτικό προνόμιο για δραχμές ήταν στην Εθνική Τράπεζα)
•  Μετά την καταστροφή του Α Παγκόσμιου πολέμου και το κραχ του ΄29 η κυκλοφορία χρυσού ως νομίσματος περιορίστηκε διά νόμου και αντικαταστάθηκε από χαρτονομίσματα (και σε μικρό ποσοστό κέρματα) που αντικρίζονταν μερικώς , στα αποθέματα χρυσού της κεντρικής τράπεζας.
•   Με την συμφωνία του Bretton woods μεσούντος του Β Παγκόσμιου Πολέμου η ανταλλαγή σε χρυσό  περιορίστηκε μόνο σε συναλλαγές μεταξύ κρατικών Κεντρικών Τραπεζών και το 1970 με την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού πήγαμε στον χώρο του χαρτονομίσματος δηλ. «δια νόμου επιβαλλόμενου υποχρεωτικού μέσου συναλλαγών»  (Fiat Money) χωρίς αντίκρισμα σε χρυσό.

 

Πώς παράγεται όμως και κυκλοφορεί το χαρτονόμισμα σήμερα πχ στην Ευρωζώνη και πως έχει ανταλλακτική αξία χωρίς αξία σε χρυσό από πίσω του;

Οι εμπορικές Τράπεζες  δίνουν ενέχυρα υπό μορφή τίτλων (ή και πουλούν τίτλους) στην κεντρική τράπεζα η οποία τυπώνει έναντι αυτών χαρτονομίσματα που τα δίνει στις Εμπορικές Τράπεζες. Δηλ. οι Εμπορικές Τράπεζες «αγοράζουν» τα χαρτονομίσματα από την Κεντρική Τράπεζα δίνοντας ως εγγύηση ή παραδίδοντας τίτλους που είναι υψηλής διαβάθμισης. Αυτό είναι που δίνει ανταλλακτική αξία στο νόμισμα. (Δηλ. οι απαιτήσεις που υποθηκεύονται ή πωλούνται παίζουν το ρόλο του χρυσού. Βέβαια οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν και ένα μικρό ποσοστό του Ενεργητικού τους σε χρυσό και σήμερα αλλά αυτό πρέπει να θεωρηθεί ως «υπόλειμμα» που έρχεται από την εποχή του χρυσού κανόνα και κάλυπτε τα αρχικά χαρτονομίσματα στην Αγορά πριν την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού. Εξ ου και η ανάγκη κατανόησης του νομισματικού συνεχούς. Το σημερινό νόμισμα δεν δημιουργήθηκε εν κενώ).

Τι τίτλους; Κυρίως κρατικά ομόλογα δηλ υποσχετικές του κάθε κράτους ότι θα πληρώσει από τα μελλοντικά του (φορολογικά βασικά) έσοδα τα συγκεκριμένα ομόλογα. Η ECB δέχεται επίσης και άλλα ομόλογα ιδιωτικής φύσεως  αλλά υψηλής διαβάθμισης.

Δηλ. υπάρχει ένας τίτλος που έχει αγοραστεί με κυκλοφορούντα χαρτονομίσματα από ένα κράτος ή από  ένα δανειολήπτη και έναντι αυτού δημιουργούνται καινούργια χαρτονομίσματα δηλ. αυξάνεται η νομισματική κυκλοφορία δηλ. αυτό που οι οικονομολόγοι λένε Μ0 , κυκλοφορούντα χαρτονομίσματα σε φυσική μορφή  (που όμως είναι ένα μικρό ποσοστό της συνολικής νομισματικής κυκλοφορίας Μ1, Μ2 , Μ3 , Μ4 δες παρακάτω).

Αυτό από μόνο του δεν είναι πληθωριστικό. Για να το καταλάβουμε αρκεί να σκεφτούμε απλοϊκά  ότι ο  δανειολήπτης του οποίου το δάνειο μπήκε ως ενέχυρο  θα πληρώσει το δάνειό του σε χαρτονόμισμα στην Εμπορική Τράπεζα, η Εμπορική Τράπεζα θα πληρώσει την κεντρική σε χαρτονόμισμα  για να πάρει πίσω το ενέχυρο και στο τέλος τα επιπλέον χαρτονομίσματα θα βγούν από την κυκλοφορία καταλήγοντας στο χρηματοκιβώτιο της Κεντρικής Τράπεζας ή σε κάποιο κλίβανο.

Στην πραγματικότητα η νομισματική κυκλοφορία αυξάνει, στην ιδανική αντιπληθωριστική περίπτωση,  τόσο όσο απαιτείται για να ανταποκρίνεται στις αυξημένες ανάγκες συναλλαγών λόγω της ανάπτυξης της οικονομίας αλλά και της μεγαλύτερης εμπορευματικοποίησής της (πχ πράγματα που ιδιοπαράγονταν,  όπως σπιτικά γεύματα αγοράζονται, αύξηση αγοροπωλησιών ακινήτων, υπεργολάβηση προηγουμένων σταδίων παραγωγής αντί της καθετοποίησης στα πλαίσια της ίδιας επιχείρησης κτλ).

 Η ιδρυτική φιλοσοφία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης –κυρίως λόγω της κυρίαρχης Γερμανικής επιρροής-   είναι ακριβώς αυτή δηλ. η διατήρηση της σταθερότητας της αγοραστικής δύναμης του νομίσματος  σε αντιδιαστολή με την Αμερικανική FED που έχει ως προτεραιότητα την «υποστήριξη της ανάπτυξης» και μετά την νομισματική σταθερότητα.

Που είναι το πρόβλημα; Μα βέβαια τα κρατικά χρέη. Στην πράξη τα κράτη δεν πληρώνουν τα χρέη τους , τα ανακυκλώνουν και τα αυξάνουν: Αντί να αποπληρώσουν τα χρέη τους εκδίδουν νέα ομόλογα για να πληρώσουν τα λήγοντα (επιβαρύνονται μόνο με τους τόκους που κρατιούνται αφ’νός χαμηλά λόγω της προθυμίας της Κεντρικής Τράπεζας να τα δεχθεί ως εγγυήσεις και αφετέρου μειώνονται περαιτέρω από τις επιστροφές των «κερδών» από τους τόκους που χρεώνει στις Εμπορικές Τράπεζες  η Κεντρική Τράπεζα στις κυβερνήσεις που είναι μετοχοί της. Η βασική αιτία του πληθωρισμού είναι τα συνεχώς αυξανόμενα κρατικά «αέναα» χρέη. Το θέμα είναι ότι αυτά τα πρόσθετα νομίσματα ξοδεύονται από το κράτος και δημιουργούν συνήθως πληθωρισμό . Πέραν της αυθαιρεσίας κατανομής τους σε μη παραγωγικές δραστηριότητες , ανισοκατανέμονται και από το ότι οι πρώτοι παραλήπτες ευνοούνται λόγω πληθωρισμού απέναντι στους επόμενους που τα λαμβάνουν πληθωρισμένα.

Παρενθετικά εμείς πως την πατήσαμε και δεν καταφέραμε να ανακυκλώσουμε το χρέος μας «φυσιολογικά»; (Χρειάστηκαν οι εταίροι μας στην Ευρώπη μέσω του μνημονίου για να μας το ανακυκλώσουν με διακρατικό χαριστικό χρέος). Απλά κάποια στιγμή οι δυνητικοί αγοραστές των ομολόγων μας είδαν ότι τα κρατικά έσοδα από την οικονομία μας δεν αρκούσαν για  να εξυπηρετήσουν το κόστος του συνεχώς αυξανόμενου χρέους μας (δανειζόμασταν συστηματικά και για τους τόκους πλέον) και εκτίμησαν ότι η πιστοληπτική μας διαβάθμιση θα υποβιβάζονταν και η ΕΚΤ θα έπαυε να το δέχεται ως εγγύηση. Έπαυσαν να το αγοράζουν και πέσαμε σε τοίχο.

Μια δεύτερη παρένθεση. Τι έγινε με το QE στις ΗΠΑ και τι εξήγγειλε ο Ντράγκι για το QE της Ευρωζώνης;

Στις ΗΠΑ η FED αγόρασε «την μάνα της και τον πατέρα της» σε τίτλους (νομίζω 2-3 τρις $) πέραν των συνήθων αγορών της κρατικών ομολόγων , σε πολλές περιπτώσεις «σκουπίδια» όπως τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια των κρατικών Fannie Mae και  Freddie Mac κοντά στις ονομαστικές τους  τιμές , και έριξε αφθονία $ στην αγορά . Η λογική ήταν κυρίως  μονεταριστικής έμπνευσης (κατά τον Friedman η κρίση του 29 οφειλόταν στην έλλειψη ρευστότητας στην αγορά) και φυσικά χειροκροτήθηκε από τους Κεϋνσιανιστές λόγω των γνωστών ανόητων ιδεοληψιών περί πολλαπλασιαστή κτλ.

Είμαστε λίγοι για να κρίνουμε τα καλύτερα οικονομικά μυαλά του κόσμου που τρέχουν την FED , την Αμερικανική κυβέρνηση και το Αμερικανικό Χρηματοπιστωτικό σύστημα . Θα τολμούσα να πώ μόνο ότι θα κριθεί από το αν ο αδιαμφισβήτητος  δυναμισμός και η ευελιξία της Αμερικανικής οικονομίας θα μπορέσει να καλύψει το σοκ καλύπτοντας μέσω της ανάπτυξής της  την περίσσεια $. Νομίζω ότι πρέπει να δούμε τα αποτελέσματα.

Ο Ντράγκι θέλει να ρίξει 1.6 Τρις € στην αγορά αγοράζοντας (όχι μόνο δεχόμενος απλώς ως  collateral) κρατικά ομόλογα. Ας μου επιτραπεί να πω ταπεινά ότι αμφιβάλλω ότι αυτή η Κεϋνσιανής έμπνευσης επέμβαση με αύξηση του κρατικού χρέους στην Ευρωζώνη θα μπορέσει να ξεκολλήσει το πρόβλημα αποβιομηχανοποίησης  , δυσανάλογα υψηλών κοινωνικών δαπανών και παραγωγικότητας στην Ευρωζώνη. Εχω την αίσθηση ότι χωρίς διαρθρωτικά μέτρα δεν θα κάνει τίποτα πέραν της αύξησης του πληθωρισμού και της περαιτέρω  στρέβλωσης της παραγωγικής βάσης της Ευρώπης.

 Πώς λειτουργεί το Τραπεζικό σύστημα και η νομισματική κυκλοφορία

Το τραπεζικό σύστημα παράγει πολλαπλάσιο χρήμα με την μορφή δανείων από τα χρήματα που κατατίθενται πρωτογενώς σ’αυτό λόγω του fractional reserve banking. Πώς;

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος καταθέτει στην Τράπεζα 1000 € . Η τράπεζα κρατώντας ένα ελάχιστο απόθεμα που επιβάλλεται από τους κανονισμούς λειτουργίας του Τραπεζικού Συστήματος (πχ 10%) δανείζει τα 900 € απ’αυτά σε κάποιο δανειολήπτη πιστώνοντας τα στον λογαριασμό του.

Τι θα τα κάνει ο δανειολήπτης; Θα πληρώσει με αυτά προμηθευτές τους που θα τα καταθέσουν πάλι στην τράπεζα . Αρα η Τράπεζα θάχει άλλα 900 € για να δανείσει εκ νέου. Θα δανείσει απ’αυτά τα (1-.1)*900=810 €  κοκ. Το συνολικό ποσό που θα δανείσει από τα αρχικά 1000€  θα είναι (άπειρη σειρά .9+.92+.93 +……) = 1000*.9/(1-0.9)=9000€ ! Δηλ. θα παράξει 8000€ παραπάνω € (800%) από τα 1000 € που της κατατέθηκαν σε χαρτονόμισμα.

Μερικές διευκρινίσεις.

•         Όταν λέμε ότι τα χρήματα επανακατατίθενται στην Τράπεζα εννοούμε στο Τραπεζικό σύστημα (πχ κάποιος δανείζεται από την ΑΛΦΑ και μπορεί τα χρήματα να καταλήξουν στην ΕΘΝΙΚΗ. Αυτό δεν είναι θέμα γιατί η ΑΛΦΑ μπορεί μέσω του διατραπεζικού συστήματος να δανειστεί από την ΕΘΝΙΚΗ ή η αλληλουχία του δανεισμού να συνεχιστεί από την ΕΘΝΙΚΗ ή κάποια επόμενη Τράπεζα.) Ας σκεφτούμε ότι αυτό μπορεί να γίνει στην πραγματικότητα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού συστήματος. Άλλωστε πως νομίζετε ότι έγινε η εκστρατεία στα Βαλκάνια, Ουκρανία, Τουρκία, Πολωνία κτλ του Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος; Με τις καταθέσεις των Ελλήνων; Όχι βέβαια, αυτοί που γνωρίζουν τα σχετικά θέματα ξέρουν  ότι στην Ηπειρωτική Ευρώπη οι πηγές χρηματοδότησης είναι η Φραγκφούρτη, η Στοκχόλμη (λόγω δυναμισμού των παραγωγικών βάσεων τους αλλά και συσσώρευσης κεφαλαίου λόγω μη καταστροφής από πολέμους για την δεύτερη) και η Ελβετία (λόγω κυρίως ξένων καταθέσεων). Η Φραγκφούρτη ήταν ο κύριος χρηματοδότης μας  ,όπως η Ελβετία χρηματοδότησε τις Αυστριακές Τράπεζες για να μας ανταγωνιστούν στα Βαλκάνια και η Σουηδία τις Βαλτικές χώρες, Πολωνία κτλ.

•         Είναι επικίνδυνο αυτό; Όχι αν οι χρεώστες – αποδέκτες των δανείων είναι (αρκετά) αξιόπιστοι και εξυπηρετούν τα δάνειά τους. Αν αυτό ισχύει η Τράπεζα μπορεί να δανείζει και πέραν της καταθετικής της βάσης , δανειζόμενη πέραν αυτής από άλλες Τράπεζες. Με τέτοιες συνθήκες ακόμη και ένα bank run είναι αντιμετωπίσιμο με δανεισμό από άλλες πηγές . Αν τα δάνεια δεν εξυπηρετούνται τότε εμφανίζονται προβλήματα που όμως θα εμφανίζονταν και χωρίς το fractional reserve banking  .(Σε μικρότερο απόλυτο μέγεθος αλλά εξ’ίσου θανατηφόρα). Άλλωστε ακριβώς έτσι αντιμετωπίστηκε μέχρι τώρα το bank run στο Ελληνικό Τραπεζικό σύστημα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Συστήματος . Οι Ελληνικές Τράπεζες έχασαν στην τελευταία πενταετία το 50% των καταθέσεων οι οποίες αναπληρώθηκαν ,έναντι εγγυήσεων από δοθέντα δάνεια, από την ΕΚΤ . (Βέβαια η αποσάθρωση της πιστοληπτικής διαβάθμισης των εγγυήσεων μας οδήγησαν στην τελευταία φάση στον ELA και αν δεν αλλάξει κάτι θα οδηγηθούμε σε capital controls.)

Για τους παραπάνω λόγους το τυπωμένο αρχικά νόμισμα παράγει πολύ μεγαλύτερη νομισματική κυκλοφορία που μετριέται ως Μ1 , Μ2 , Μ3 κτλ(που μετράν και τα υπόλοιπα καταθέσεων κτλ)  . Αυτή είναι πολύ μεγαλύτερη κυκλοφορία απ’αυτή που μπορεί να παράξει οποιαδήποτε «παράλληλο νόμισμα» εκτός του Τραπεζικού Συστήματος .

Το κυριώτερο όμως είναι ότι αυτή μπορεί να επεκταθεί όσο απαιτείται (με ανατροφοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα και το Ευρωπαϊκό Τραπεζικό Σύστημα )  για να καλύψει τις ανάγκες των συναλλαγών ,όμως αν και μόνο αν,  δίνονται υγιείς εξυπηρετούμενες στην συντριπτική πλειοψηφία τους πιστώσεις .

Πέραν όμως του Τραπεζικού συστήματος επιπλέον νομισματική κυκλοφορία δημιουργούν και οι εμπορικές πιστώσεις. Όταν ο προμηθευτής δίνει πίστωση 2 μηνών στον πελάτη του, αυτόματα δημιουργεί το ισοδύναμο ενός παράλληλου νομίσματος. Δηλ. Ο πελάτης του έναντι του χρέους του απολαμβάνει μια ρευστότητα 2 μηνών. (Είναι σαν κάποιος να του δάνεισε την αξία της αγοράς του για 2 μήνες.  Τώρα αν ο προμηθευτής λάβει έναντι του χρέους  μια μεταχρονολογημένη επιταγή ή  ένα οποιοδήποτε οπισθογραφήσιμο χρεόγραφο αυτό είναι κανονικό παράλληλο νόμισμα γιατί μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να πληρώσει δικές του υποχρεώσεις. Ακόμη και ένα εισιτήριο περιζήτητου ποδοσφαιρικού αγώνα είναι παράλληλο νόμισμα δεδομένου ότι μπορεί να πωληθεί-ανταλλαχθεί μέχρι την έναρξη του αγώνα.

Το συμπέρασμα είναι ότι δεν χρειάζονται ειδικά παράλληλα νομίσματα. Το επίσημο νόμισμα είναι φθηνότερη και πολύ αποτελεσματικότερη λύση και μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες συναλλαγών. Με μία προϋπόθεση (που δεν αίρεται, για να μην πω ότι είναι πιο αυστηρή, στο παράλληλο νόμισμα): Οι δανειολήπτες έχουν αρκετή παραγωγική ικανότητα ή αρκετή περιουσία για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους. Για την αξία του νομίσματος ως μέσου αποταμίευσης υπάρχει θέμα από τις αλόγιστες σπατάλες των κρατών αλλά και τα διάφορα QE και τα παρόμοια Κεϋνσιανά ματζούνια που δημιουργούν πληθωρισμό. Γι’αυτά όμως υπάρχουν σε μια ελεύθερη οικονομία πάρα πολλές εναλλακτικές επιλογές: Ενδεικτικά από μετοχές , ακίνητα μέχρι ελαιόλαδο και χρυσό. Δεν νομίζω ότι σε αυτές περιλαμβάνεται η αποταμίευση σε παράλληλο νόμισμα ή σε νομίσματα τύπου μιάς πιθανής Δραχμής. Πέραν αυτού καλό θα ήταν  οι ψηφοφόροι να αρχίσουν να καταλαβαίνουν ποιος πληρώνει την γαλαντομία των πολιτικών από δανεικά και κεϋνσιανό «χρήμα στην αγορά».

_____

 ~ Ο κ. Γιώργος Παπουτσής είναι σύμβουλος επιχειρήσεων και μηχανολόγος - ηλεκτρολόγος  μηχανικός, απόφοιτος του ΕΜΠ
                                                                                                                Πηγή:  capital.gr

Ο Παπαδιαμάντης, η γυφτοπούλα και η χρησιμοθηρική όψη του ρατσισμού...

Το μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη «Η γυφτοπούλα» αναφέρεται στις τελευταίες μέρες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους. Η μυθιστορία, δεμένη αξεδιάλυτα με την ιστορική πραγματικότητα, ξεδιπλώνει αυτό που ονομάζουμε ατμόσφαιρα εποχής ή αλλιώς συνθήκες μιας περιόδου, που οφείλουν να λειτουργήσουν διαφωτιστικά προκειμένου να καταστεί σαφές τόσο το πλαίσιο της συμπεριφοράς των χαρακτήρων, που καθοδηγούνται από το πνεύμα των καιρών, όσο και η ουσία αυτών των καιρών, οι οποίοι, σε τελική ανάλυση, διαμορφώνουν τη δράση. Μιλάμε για μια άλλη ιστορική ανάγνωση που δεν εστιάζει στα μεγάλα γεγονότα, αλλά τα αφήνει να λειτουργούν ως φόντο σ’ ένα πορτρέτο που εμβαθύνει στα ιδεώδη των καθημερινών ανώνυμων ανθρώπων. Γι’ αυτό το έργο του Παπαδιαμάντη είναι πολυσήμαντο. Γιατί είναι αδύνατο να περιοριστεί σε μια μοναδική ερμηνεία, όπως ακριβώς και η ανθρώπινη συμπεριφορά που εκδηλώνεται ακαριαία αποκρύπτοντας (κι εμπεριέχοντας) έναν ολόκληρο κυκεώνα συνισταμένων. Τελικά η ιστορία διαμορφώνεται μέσα από την ηθική της καθημερινότητας που αναγκαστικά καθρεφτίζει την εκάστοτε εποχή. Ο αμοραλισμός, η δολοπλοκία, η ασύδοτη εξουσία, οι ίντριγκες, η απροσχημάτιστη συμφεροντολογία, το αμφίσημο της ιστορικής καταβολής που παλαντζάρει ανάμεσα στο χριστιανισμό και την αρχαιότητα, δε θα μπορούσαν να λειτουργήσουν παρά ως προεόρτια της τελικής καταστροφής. Κι όλα αυτά, κατά τον Παπαδιαμάντη πάντα, δε χρειάζεται κανείς να ανατρέξει στην πολιτική σκηνή ή στα παρασκήνια των ισχυρών για να τα αναγνώσει. Μια ματιά στη διαμόρφωση της λαϊκής ανωνυμίας είναι αρκούντως κατατοπιστική.

Η γυφτοπούλα, παραγωγή της ΥΕΝΕΔ, 1974

Ο Πρωτόγυφτος είναι πρόθυμος να πουλήσει τη θετή του κόρη αρκεί να παζαρέψει σωστά την τιμή. Ο Σκούντας προδίδει τα πάντα προκειμένου να βγάλει λεφτά. Οι τύψεις που νιώθει την τελευταία στιγμή δεν είναι παρά η προεξόφληση της συντριβής του. Ο Τρέκλας είναι εκδικητικός και παράφορος, αδιαφορώντας ουσιαστικά για τα πάντα. Τα αδέρφια του Μάχτου ανέχονται όλες τις αγοροπωλησίες του πατέρα τους (του Πρωτόγυφτου), θεωρώντας ότι το θέμα δεν είναι δική τους υπόθεση. Η γριά Εφταλουτρού είναι αδίστακτη προκειμένου να κερδίσει πενταροδεκάρες. Ο εγωισμός, η παθητικότητα, η αδιαφορία, και η αίσθηση του ατομικού κέρδους συνθέτουν το πιο αδηφάγο μωσαϊκό της παρακμής. Μια τέτοια κοινωνία δε θα μπορούσε να έχει μεγάλο μέλλον. Ακόμη και ο έρωτας του Μάχτου προς την Αϊμά είναι αποκρουστικός. Έχει κάτι αρρωστημένο μέσα του. Κι αυτό γιατί εκδηλώνεται σύμφωνα με τους όρους του πιο ανυπόφορου εγωισμού. Η τελική συντριβή και ο θάνατος (και σε ατομικό επίπεδο με τη σπηλιά που καταρρέει από το σεισμό και το θάνατο των πρωταγωνιστών και σε συλλογικό με την πτώση της Πόλης) τίθεται ως μοναδική διέξοδος. Είναι το ρέκβιεμ του Παπαδιαμάντη για τον ελληνισμό που μπαίνει στην πιο οδυνηρή περιπέτεια. Η υποδούλωση είναι πλέον γεγονός.

Η Αϊσέ, η υιοθετημένη κόρη του Πρωτόγυφτου κι ως εκ τούτου γυφτοπούλα (η οικογένεια του καθενός είναι και η κοινωνική του ταυτότητα), είναι ο άνθρωπος που, σαν από θαύμα, διατηρεί στο ακέραιο την ηθική του υπόσταση, ως κάτι απολύτως αυτονόητο, αφού όλα μέσα της νοηματοδοτούνται μόνο από την οπτική του καλού, δηλαδή την οπτική της αγάπης και της αλληλεγγύης προς τον άλλο. Η αθωότητα που προβάλλει η Αϊμέ είναι η απόλυτη αντίθεση μέσα στο πλέγμα των διαμορφωμένων σχέσεων. Ως εκ τούτου αποκτά διαστάσεις αγιοσύνης. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Αϊμέ δε θα μπορούσε να γνωρίσει τίποτε άλλο πέρα από τον κοινωνικό εξευτελισμό και την εξαθλίωση. Το μαρτυρικό της οδοιπορικό, που προφανώς ταυτίζεται με το οδοιπορικό του ελληνισμού ως ιδέα, μοιραία καταλήγει στο τραγικό, (κατ’ αναλογία με τη μοίρα του ελληνισμού που θα καταπλακωθεί από την υποδούλωση). Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το μεγαλείο του Παπαδιαμάντη που στοιχειοθετεί το τραγικό χωρίς εξάρσεις ή μεγαλόστομες ρητορίες, αλλά ως συνθήκη που διαμορφώνεται καθημερινά μέσα στις αυτονόητες εκδηλώσεις του πλήθους, ως ανεπαίσθητο δεδομένο που αναγκαστικά περνά απαρατήρητο, όπως όλα τα δεδομένα που εξ’ ορισμού, λόγω της ανακλαστικής αποδοχής τους, αποκτούν την επίφαση αυτού που ονομάζουμε φυσιολογικό. Μιλάμε για τα απλά καθημερινά επεισόδια, που όλοι προσπερνούν ακριβώς γιατί τα έχουν συνηθίσει. Και δε θα σταθούμε στην απάθεια που γεννιέται ακριβώς από τη συνήθεια που γίνεται αποδοχή. Θα σταθούμε στο άγρυπνο βλέμμα του συγγραφέα που παρατηρεί βαθιά όλα τα γεγονότα επαναπροσδιορίζοντας την ανθρώπινη συμπεριφορά χωρίς σχόλια ή διδακτικά επιμύθια, αλλά αφήνοντας απλώς την εικόνα να μιλήσει. Με δυο λόγια η Αϊμά πάει στη θάλασσα να πλύνει τα ρούχα: «Η Αϊμά, χωρίς να αναγγείλη εις την γύφτισσαν, είχε φορτωθή προ δύο ωρών κάνεον πλήρες φορεμάτων και απήλθεν εις τον αιγιαλόν, σκοπούσα να πλύνη αυτά εις το αλμυρόν ύδωρ και ακολούθως να τα ξεγλυκάνη».

Η γυφτοπούλα, παραγωγή της ΥΕΝΕΔ, 1974

Ο τίτλος του κεφαλαίου, «Αι δύο πληγαί», που περιλαμβάνει το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι απολύτος κατατοπιστικός. Και η πρώτη πληγή, είναι απολύτως προφανής: «Ότε είχε τελειώσει το έργον και φορτωθείσα εκ νέου το κάνεον επανήρχετο εις τα ίδια, οι παίδες του δρόμου, ζητούντες διασκέδασιν, εύρον τοιαύτην εις το να λιθοβολώσι το κάνεον επί της κεφαλής αυτής, αμιλλώμενοι τις να φανή δεξιώτερος σκοπευτής. Ατυχώς λίθος τις εκτύπησε την Αϊμάν εις το μέτωπον. Η νέα ησθάνθη σκοτοδίνην, εκάθησεν εις το μέσον της οδού, κατεβίβασε τρέμουσα το κάνεον από της κεφαλής της, και προσεπάθει να επίσχη το ρέον αίμα. Ιδόντες το πάθημα οι παίδες ετράπησαν εις φυγήν και ήρχισαν να επιρρίπτουν εις αλλήλους την μομφήν του αδικήματος». Το γεγονός ότι το επεισόδιο ξεκινά με τα πιτσιρίκια που διασκεδάζουν πετώντας πέτρες στην Αϊμά είναι η εκ των προτέρων αποσαφήνιση των κοινωνικών αντιλήψεων, αφού τα παιδιά δεν είναι παρά ο καθρέφτης της γενικής νοοτροπίας που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Με ποιον άλλο θα μπορούσε κανείς να σπάσει πλάκα, αν όχι με τη γύφτισσα; Το κοινωνικό κύρος του καθενός είναι και η διασφάλιση της αξιοπρέπειάς του. Αυτός που το στερείται δεν μπορεί παρά να παίζει το ρόλο του θύματος. Τα κριτήρια της εξασφάλισης του κοινωνικού κύρους δε χρειάζεται να καθοριστούν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι μια γύφτισσα δε θα μπορούσε ποτέ να τα εκπληρώσει. Κι εδώ ακριβώς βρισκόμαστε στην αντίληψη της από θέση αρχής κατανομής των ανθρώπων σε δύο κατηγορίες: σ’ αυτούς που αξίζουν και σ’ αυτούς που δεν αξίζουν το σεβασμό.

Βεβαίως, υπάρχουν και όρια. Μπορεί κανείς να διαπομπεύσει τη γύφτισσα, αλλά όχι να τη σκοτώσει. Ο τραυματισμός της Αϊμά τρομάζει τους πιτσιρικάδες. Το βάζουν στα πόδια. Ο ένας κατηγορεί τον άλλο. Κανείς δε θέλει την ευθύνη. Βρισκόμαστε μπροστά στην πιο καθαρή μορφή του φυλετικού ρατσισμού, που αναπαράγει την άκριτη υιοθέτηση της κατωτερότητας του άλλου, αλλά δε θέλει να προβεί και στην ωμότητα της εξόντωσής του. Ο ρατσισμός που επιδιώκει τη φυσική εξόντωση του άλλου, ως ιδεολογία, είναι μια άλλη, σκληρότερη μορφή φυλετικής διάκρισης που εκφράζεται κυρίως μέσα από φασιστικές – ναζιστικές αντιλήψεις. Το πέρασμα από το ένα στάδιο του ρατσισμού στο άλλο είναι μάλλον ζήτημα κοινωνικών και ιστορικών συγκυριών, όμως σε καμία περίπτωση ο Παπαδιαμάντης δεν ασχολείται μ’ αυτό. Ο Παπαδιαμάντης στέκεται, σχεδόν ενστικτωδώς, μπροστά στο ρατσισμό που εκδηλώνεται ως απόρριψη της διαφορετικότητας νομιμοποιώντας τις μειωτικές συμπεριφορές, που όμως οφείλουν να μην ξεπεράσουν τα όρια. Άλλο να κάνεις καζούρα στο χαζό, άλλο να τον σκοτώσεις. Από αυτή την άποψη βρισκόμαστε μάλλον σε μια ήπια εκδοχή του ρατσισμού, θα λέγαμε σε μια παιδική εκδήλωσή του (παρά τη σκληρότητα που επιδεικνύει), αφού η αποφυγή της ευθύνης δεν είναι τίποτε άλλο από την παραδοχή του λάθους, που όλοι θέλουν να μη χρεωθούν. Είναι ο ρατσισμός που ακόμη δεν έχει κατασταλάξει, που εκκολάπτεται σαν παιχνίδι και που διατηρεί κάποια όρια που δεν πρέπει να ξεπεραστούν.

Η γυφτοπούλα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Όμως, αν η εικόνα του αιμόφυρτου – ζαλισμένου κοριτσιού είναι το τελευταίο όριο του παιδικού ρατσισμού που τα τρέπει σε φυγή, δε θα λέγαμε το ίδιο και για τους μεγάλους. Γιατί η Εφταλουτρού, που έκλεψε τη μπουγάδα μιας γυναίκας, έγινε αντιληπτή και δεχόταν επίθεση: «Να χαθής, κλέφτρα! Να χαθής!» Γιατί ο κίνδυνος του δημόσιου εξευτελισμού δε θα μπορούσε να αποφευχθεί πιο αποτελεσματικά παρά με την υπόδειξη ενός άλλου, ενός θύματος που θα μπορούσε να παίξει σωστά το ρόλο του κλέφτη. Και ποιος θα μπορούσε να παίξει καλύτερα αυτό το ρόλο από τη γυφτοπούλα; «Άμα ιδούσα η Εφταλουτρού την νέαν, δεν παρετήρησεν ούτε το δέμα περί το μέτωπόν της, ούτε την οδύνην, ην εξέφραζεν η μορφή της. Εν μόνον είδε. Το κάνιστρον με τα ενδύματα». Κι αμέσως μετά: «Έλα εδώ! έκραξεν αγρίως η Εφταλουτρού προς την εκείσε της αιμασιάς γυναίκα, ήτις εμέμφετο αυτήν επί κλοπή. Έλα εδώ να ιδής, ποια σου έκλεψε τα ρούχα σου».

Φυσικά η γυναίκα που κατηγορούσε την Εφταλουτρού πείθεται αμέσως για την ενοχή της Αϊμά. Ούτε καν μπαίνει στον κόπο να κοιτάξει τα ρούχα για να διαπιστώσει ότι είναι πράγματι τα δικά της. Αρπάζει το πανέρι και φεύγει. Αλλά και ο κόσμος που μαζεύεται μπροστά στη θορυβώδη σκηνή δεν έχει καμία αμφιβολία. Οι κατάρες, οι διαβεβαιώσεις και η επιμονή που η Εφταλουτρού χτυπάει το μπαστούνι της στο χώμα δεν είναι μόνο απόδειξη ότι η Αϊμά είναι η κλέφτρα, αλλά και οι συνθήκες αρένας, που πρέπει να δημιουργηθούν προκειμένου να μην υπάρξει καμιά ορθολογικότητα. Το όλο θέμα δεν πρέπει να διερευνηθεί, πρέπει να τελειώσει ακαριαία, όπως ξεκίνησε. Η συνοπτικότητα της διαδικασίας είναι το προαποφασισμένο που πρέπει να παρουσιαστεί ως αποτέλεσμα κρίσης. Ο μοναδικός διαβάτης που προσπαθεί να παρέμβει προς υπεράσπιση της Αϊμά είναι τελείως ανίσχυρος μπροστά στη ροή των γεγονότων. Οι δυνάμεις της λογικής δεν έχουν καμία αξία. Κι αυτή ακριβώς είναι η βαθύτερη ουσία του ρατσισμού που δεν μπορεί παρά να έχει χρησιμοθηρικό χαρακτήρα. Γιατί δεν υπάρχει τίποτε χρησιμότερο από το εξιλαστήριο θύμα που ανά πάσα στιγμή θα επωμιστεί όλα τα στρεβλά της κοινωνίας. Γιατί η απονομή της ευθύνης κρίνεται απολύτως αναγκαία ως κάθαρση που διαιωνίζει την κοινωνική συνοχή. Κι εφόσον οι πραγματικοί υπεύθυνοι δεν μπορούν να κατονομαστούν, πρέπει να βρεθούν άλλοι. Υπό αυτές τις συνθήκες το να μιλά κανείς για δικαιοσύνη είναι μάλλον ρομαντισμός. Ο ρεαλιστής ξέρει να βρίσκει πρακτικές λύσεις. Το ζήτημα δεν είναι η κατάλυση της δικαιοσύνης, το ζήτημα είναι η αποσιώπηση αυτού. Γι’ αυτό ο ρατσισμός είναι το πιο ξεκάθαρο σύμπτωμα της κοινωνικής παρακμής. Γιατί όλες οι παθογένειες που καθιστούν το απάνθρωπο συμβιωτική συνθήκη γεννιούνται πρωτίστως από την απόκρυψη των αληθινών παραγόντων που τις γεννούν. Η ξενοφοβία, τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις κτλ είναι μόνο η αφορμή. Τα αίτια βρίσκονται αλλού. Στις κοινωνικές σχέσεις των διαπλεγμένων συμφερόντων που δε θα μπορούσαν να κάνουν χωρίς βαρβάρους. Κι αυτό είναι το πλέγμα της συλλογικής υποκρισίας, δηλαδή της συνενοχής, που οφείλει να διεκδικήσει και ιδεολογικό υπόβαθρο.

Η εμφάνιση του Μάχτου όχι μόνο δεν αλλάζει τίποτε, αλλά λειτουργεί ως επιπλέον ταπείνωση για την Αϊμά. Γιατί η Αϊμά γνωρίζει το μάταιο κάθε προσπάθειας προς υπεράσπισή της. Προστατεύει το Μάχτο λέγοντας ψέματα ότι τάχα τα ρούχα που έπλυνε τα άπλωσε στη βρύση. Φυσικά μπροστά σ’ αυτή την ομολογία, ακόμη κι εκείνος που προσπάθησε να την υπερασπιστεί την εγκαταλείπει. Τώρα πια όλα έχουν ξεκαθαριστεί. Βρισκόμαστε μπροστά στην ύψιστη προσωπική θυσία προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα. Γιατί αν ο Μάχτος μάθαινε την αλήθεια ποιος ξέρει τι θα μπορούσε να συμβεί. Η θυσία δεν είναι τίποτε άλλο από την παραίτηση που επιβάλλει η σωφροσύνη. Η όλη εικόνα της Αϊμά θυμίζει θρησκευτικό μάρτυρα: «Η δύστηνος Αϊμά είχε χάσει τοσούτον τας δυνάμεις της, ώστε τα πάντα τη εφαίνοντο όνειρον. Ούτε δια λόγου ούτε δι’ έργου ηδύνατο να υπερασπισθή. Ησθάνετο πικρίαν, ησθάνετο πόνον. Εις τον τόπον είχον συρρεύσει δέκα ή δεκαπέντε άνθρωποι, παροδίται ή γείτονες. Η αισχύνη επίεζεν αυτήν ως σιδηρούς κλοιός. Τη εφαίνετο, ότι είχε πίει χολήν και όξος. Οι οφθαλμοί της έπασχον διαλείψεις σκότους και φασμάτων, τα ώτα της εβόμβουν δυσήχως και φοβερώς. Τα γόνατά της εκάμφθησαν, και έπεσεν ως σωρός επί του εδάφους». Ο Παπαδιαμάντης διαποτισμένος βαθύτατα από τη χριστιανική ηθική δε θα μπορούσε να μη σταθεί στο πλευρό της Αϊμά. Κι ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που της δίνει σχεδόν θρησκευτικές διαστάσεις, αφού η αθωότητα λειτουργεί ως απαρχή του μαρτυρίου, ως θυσία που θα οδηγήσει συνειδητά στην κατακραυγή και στη διαπόμπευση. Κι αυτή είναι η δεύτερη και βαθύτερη πληγή που υπόσχεται ο τίτλος του κεφαλαίου.

Το μόνο που μένει είναι τα λόγια του πλήθους όσο ο Μάχτος απομακρύνεται με την Αϊμά από τον τόπο του επεισοδίου.

• Α, τι ξετσιπωσιά!
• Του διαβόλου η γύφτισσα.
• Δεν την μέλει τέσσαρα.
• Έκλεψε και δε θέλει να το πη.
• Και τι ψεύτρα!
• Μπροστά στα μάτια μας να πη φοβερό ψέμα!
• Τέτοιοι είναι, αυτοί οι γύφτοι!
• Κατηραμένη φυλή.
• Κλέφτες και ψεύτες.
• Άθεοι.

Δείτε:

Θανάσης Μπαντές / eranistis.net

Η εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα από την Μέλπω Αξιώτη...Ήταν 27 Απρίλη 1941...

...ένας σταυρός με νύχια μπήχνονταν στην Ακρόπολη.

Η είσοδος των Γερμανών στην Αθήνα και η παράδοσή της  σε αυτούς στις 27 Απριλίου 1941 αποτυπωμένη με την πένα της Μέλπως Αξιώτη στο μυθιστόρημα της Εικοστός Αιώνας.

Με λουλούδια του Απρίλη οι κήποι επαραδόθηκαν. Δεν έφταιγε σ' αυτό κανείς. Δεν ήταν εύκολο να πεις στην παπαρούνα να μην άνθιζε.
Με στολή και παράσημο σε στάση προσοχής κ' ένα κλειδί στο χέρι σύμβολα του καιρού μας και μια χώρα που εστόλιζαν σωστά 4 χρόνια να τους την ετοιμάσουνε, οι αρχές επαράδωσαν την πόλη της Αθήνας μπρος σ' ένα καφενείο. Μια Κυριακή πρωί.
Ο πρώτος μπρος στις πόρτες της πολιτείας, έδωσε παράγγελμα: 
" Άνδρες! Ξεσκονιστείτε!".
Κατέβηκαν οι άντρες απ' τη μακριά πορεία τους απ' το βοριά, κ' εξεσκονίστηκαν. Ύστερα εμπήκαν μέσα.
Ο ίλαρχος σε λίγο φώναξε απ' την Ακρόπολη:
" Στο - όνομα - του...".
Πριν ακόμα ακούσει όνομα μια γυναίκα στο δρόμο κάπου ελιγοθύμησε. Στο όνομα του Φύρερ εκείνη τη στιγμή ένας σταυρός με νύχια μπήχνονταν στην Ακρόπολη.
Έτσι μια ιστορία 4ων χρόνων τέλειωνε. Είχε πάρει το όνομα: " τρίτος νέος πολιτισμός".
Όπως αποτραβιότανε εκείνη η παλίρροια άφηνε πίσω της πολλούς νεκρούς, πολλές φυλακές σε δράση, πολλούς χαφιέδες και σακάτηδες, πολύ κλάμα και γνώση.
Μια μάχη πάλι ετέλειωνε μια διπλή μάχη μέσα κ' έξω, και μια άλλη ευτύς άρχιζε! την ετριγύριζε ο Απρίλης και τρεις ξένοι καταχτητές.

Μέλπω Αξιώτη, Εικοστός Αιώνας, Ίκαρος,
                                            Αθήνα, 1946

















                                                                    

                                                                       Πηγή: http://ofisofi.blogspot.gr

Νίκος Καρούζος, ο ποιητής της Αθήνας...

Να έχεις το κύμα να χάνεσαι στο πλήθος

έρημος ώς τα σπλάχνα

 δεν τραγουδάς

ανοίγεσαι μεσ’ στη λησμονιά κι ολοένα θυμάσαι

χρόνος αδηφάγος οπού σε κάνει αυξανόμενο νεκρό.

Να έχεις το κύμα να χάνεσαι στο πλήθος

ή ο λαιμός να καίγεται

ποιός άλλος θρίαμβος

 των ηττημένων…

Α η χαρά μας είναι τρομερή με τ’ αστέρια

κομματιασμένα σε δροσερό θάνατο.

Κι ο ήλιος κάθε μέρα έρχεται

με ένα παλιό όπλο και πολλές σφαίρες.

Η χαρά, Η έλαφος των άστρων, 1962

Ο Νίκος Καρούζος γεννήθηκε στο Ναύπλιο το 1926. Ο πατέρας και ο παππούς του, δασκάλοι και οι δύο,  θα τον μυήσουν στην αρχαία ελληνική και χριστιανική πατερική γραμματεία ενώ η μητέρα του θα  του δημιουργήσει  μια έντονη ανάμνηση ασφάλειας και τρυφερότητας που θα την ανακαλεί πάντα μέχρι το τέλος της ζωής του. Γραμμένος ήδη στην ΕΠΟΝ, θα έρθει στην Αθήνα για να ξεκινήσει σπουδές στην Νομική σχολή Αθηνών το 1945. Στη συνέχεια θα εξοριστεί στην Ικαρία και θα ακολουθήσει η Μακρόνησος δύο φορές, την πρώτη ως στρατιώτης κάνοντας την θητεία του, την δεύτερη ως εξόριστος.  Το 1953 θα εκδόσει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Η επιστροφή του Χριστού.
Η ποίηση του Νίκου Καρούζου μας συστήνει ευθύς εξαρχής,  μια ανέφικτη προσπάθεια ερμηνείας του κόσμου και της ζωής,  μια μάταιη προσπάθεια εύρεσης νοήματος στην ύπαρξη των  όντων μέσα από τη ζωή ή τον θάνατό τους. Με αφετηρία αυτή την αδυναμία, η ποιητική του θα αποκτήσει μια πένθιμη παρατηρητικότητα του παρόντος, με συχνά πικρά ειρωνική και άλλες φορές μεταφυσική ένταση.

Φασματική Αθήνα σε χειμέριον όρθρο

ποιός θα ζυγίσει το δικό μας πόνο

μέρες

νύχτες

ώρες βροχερές

όταν μας έκλεινε η σιωπή σαν παλαιά παράθυρα

δίχως τα δέντρα

δίχως της γυναίκας το φιλί

μέρες

νύχτες

ώρες βροχερές…

Να περιμένεις την πνοή π’ ανοίγει τις οράσεις

ο ποιητής ανθίζει

δεν τρέχει πίσω απ’ τις λέξεις

έχει σαν το λουλούδι μια μοίρα

είν’ ο αθέλητος

έρχεται η βροχή νοτίζει το χώμα ο ήλιος

 θα ‘ρθει κ’ η νύχτα θα ‘ρθει κ’ η μέρα

και πάντα το φώς.

Περπατώντας, Η έλαφος των άστρων, 1962  

Ο Καρούζος θα περιπλανηθεί στην Αθήνα περίπου 40 χρόνια. Θα τραφεί από ότι τρέφει και την ποίηση του. Μοναξιά, ασκητικότητα και διαρκής παρατηρητικότητα της καθημερινότητας, η οποία αν και αλλάζει στα χρόνια που περνάνε, παραμένει παράλογη όσο και κοινότοπη. Ο Καρούζος θα πασχίσει να διαπεράσει αυτή την καθημερινή σύμβαση με την ποίηση του, να ανελκήσει το κρυφό νόημα των καθημερινών εικόνων, σε ένα χρόνο ο οποίος έχει σταματήσει ή ίσως υπάρχει με έναν τρόπο που δεν μας αφορά. «Ο Καρούζος περιγράφει τα δευτερόλεπτα με την ίδια παραξενιά που άλλοι ποιητές περιγράφουν τα λουλούδια», σημείωσε ο Ευγένιος Αρανίτσης (Ιστορία των Ηδονών).  Ενώ ο ποιητής γράφει : «…Ο χρόνος είναι κοροϊδευτικός. Είναι αμέτοχος σαν τα περίπτερα στην κίνηση.»
Περιπλανώμενος στην πόλη, γοητευμένος  μέχρι κούρασης από τις νύχτες της («…τα βράδυα της Αθήνας χρωματισμένα ως τον αέρα...») και τα ξημερώματα της, («Πρωί δεν αντικρίζεται ο ήλιος όταν έχεις ξενυχτήσει…») πολύ συχνά με μόνη παρέα  ποτό και τσιγάρα, παρόλα αυτά θα παραμείνει πάντα συνεπής και γαλήνια προσηλωμένος στην τέχνη του.

Κομμένος όπως το λουλούδι μέσ’το βάζο

θα ζούσε το απόλυτο και ο άνθρωπος χωρίς να ζεί.

Θα ‘τανε χιόνι απάτητο

βροχή που πήρε άλλη απόφαση

και δεν θα πέσει.

Θα ‘τανε μια πασίλευκη

και ώριμη σιγή που ξεσκεπάζει

πως η γαλήνη είν’ ο θεός λέξη προς λέξη

δίχως να περισεύει τίποτα.

                    Απόσπασμα από την Ανθολογία Λευκοπλάστης για μικρές και μεγάλες αντινομίες, 1971

Θα βραβευθεί το 1961 με το Β’ κρατικό βραβείο ποίησης και το 1988 με το Α’ κρατικό βραβείο ποίησης ενώ το έργο του θα εκδοθεί και εκτός Ελλάδας. Θα αρρωστήσει, όμως, το 1989 και θα πεθάνει το 1990, στα 65 του. Στην ίδια ηλικία που θα πεθάνουν οι αγαπημένοι του Ηράκλειτος, Ιωάννης Σεβαστιανός Μπάχ και Κάρλ Μάρξ, μια προφητική επισήμανση που  κάνει ο ίδιος ο Καρούζος λίγους μήνες πρίν από τον θάνατό του. Τα ποιήματα που παρουσιάζονται εδώ είναι είναι από τη συλλογή Νίκος Καρούζος Τα ποιήματα Α’ (1961-1978), εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ.
Στην εποχή μας που στέκεται σιγά σιγά χωρίς ψευδαισθήσεις, και όπου ταιριάζει για πολλούς από μας μια φράση ενός συγγραφέα, ότι έχουμε πολύ μέλλον πίσω μας, η ποιητική τέχνη του Καρούζου ξεδιπλώνει ένα απεγνωσμένο όραμα, ένα αρνητικό τραγούδι. Όπως λέει ο Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης, «Ό,τι κι αν ειπωθεί για οτιδήποτε ζούμε θα είναι λειψό. Η ποίηση είναι ο πιο πλήρης υπαινιγμός μιας πληρότητας που είμαστε ανήμποροι να μεταδώσουμε».  Ένοχος Αθωότητας: ο Νίκος Καρούζος.

Μη γίνεσ’ ένα μ’ αυτά τα καθιστόζωα

που σοφάρουν εξουθενωμένα και δένονται

στ’ αυτοκίνητα.

Να απαγορεύεις το μέλλον ολόκληρο

στον εαυτό σου μέσα και να βλέπεις ήρεμος

το δυστύχημα της υπάρξεως.

                      Η δύναμη της προπαραλήγουσας,  Λευκοπλάστης για μικρές και μεγάλες αντινομίες 1971

"Το σχολείο των ονείρων μου δεν θέλω να υπάρχει μόνο στα όνειρά μου"... Εξαίρετη μαθητική ταινία μικρού μήκους...

Ταινία μικρού μήκους από το Δάσκαλο Νίκο Βιντζηλαίο η οποία πήρε μέρος στον 1ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Δημιουργικής Έκφρασης Μαθητών Δημοτικών Σχολείων με θέμα ας φανταστούμε το σχολείο των ονείρων μας. Έτσι, μεταξύ των άλλων, αποτυπώνονται τα άτυπα περιβάλλοντα μάθησης, η βιωματική μάθηση, το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία, η παιγνιώδης αναδυόμενη μάθηση, η διαθεματικότητα, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση...

Τα Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη...

 

Γιάννης Μακρυγιάννης (1797 – 1864)

Ο Γιάννης Μακρυγιάννης του Δημητρίου και της Βασιλικής γεννήθηκε στο Αβορίτι Δωρίδας τον Ιανουάριο του 1797. Το πραγματικό όνομα του ήταν Ιωάννης Τριανταφύλλου (ή Τριανταφυλλοδημήτρης – το Μακρυγιάννης είναι παρωνύμιο που οφειλόταν στο ψηλό ανάστημά του). Το 1804 σε ηλικία 7 ετών αναγκάστηκε να καταφύγει με την οικογένειά του στη Λιβαδειά, ύστερα από το φόνο του πατέρα του από τουρκαλβανούς του Αλή Πασά. Από τότε αναγκάστηκε να δουλέψει για να επιβιώσει και πέρασε επώδυνα και στερημένα παιδικά χρόνια. Αρχικά εργάστηκε ως ψυχογιός ως το 1811. Το 1811 εγκαταστάθηκε στην Άρτα, όπου δούλεψε αρχικά ως επιστάτης στο υποστατικό του συμπατριώτη του Θανάση Λιδωρίκη και στη συνέχεια ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε αξιόλογη περιουσία, την οποία πρόσφερε αργότερα στον Αγώνα.

Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και το 1821 οργάνωσε στρατιωτική ομάδα 18 ανδρών από την Άρτα και εντάχθηκε στο σώμα του Γώγου Μπακόλα. Συμμετείχε σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις δείχνοντας ιδιαίτερη ανδρεία και μεγάλες στρατιωτικές ικανότητες και διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση. Πολέμησε σε πολλές μάχες, τραυματίστηκε πολλές φορές, συχνά βαριά. Οι πληγές του οδήγησαν το κορμί του σε σταδιακή σήψη, η οποία τον συνόδευε για την υπόλοιπη ζωή του. Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους και την άφιξη του Καποδίστρια το 1828 διορίστηκε Γενικός Αρχηγός της Εκτελεστικής Δύναμης της Πελοποννήσου, θέση την οποία έκρινε ως υποτιμητική σε σχέση με τη συνολική προσφορά του και η οποία τον οδήγησε σε πικρία.

Την περίοδο εκείνη ο Μακρυγιάννης έμαθε να γράφει, και άρχισε στις 26 Φεβρουαρίου 1829 να γράφει τα Απομνημονεύματά του, τα οποία θεωρήθηκαν από τους ιστορικούς της νεοελληνικής λογοτεχνίας ως πρότυπο γλωσσικού ύφους και αφηγηματικής τεχνικής και τον τοποθέτησαν στο χώρο του έντεχνου λόγου. Το 1831 μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, τον οποίο θεωρούσε υπαίτιο για την άδικη στάση του κράτους έναντι των αγωνιστών του ’21, αποδέχθηκε με ενθουσιασμό την εκλογή του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας. Απογοήτευση δοκίμασε και από τη στάση του Όθωνα και από τον τρόπο διακυβέρνησης της Αντιβασιλείας. Τότε αποσύρθηκε στο σπίτι του (στη σημερινή περιοχή της Αθήνας που φέρει το όνομά του) μαζί με τη γυναίκα του Αικατερίνη Σκουζέ, με την οποία απέκτησε δώδεκα παιδιά, 10 αγόρια και δύο κορίτσια. Επανήλθε στον πολιτικό χώρο λίγο αργότερα και ως το 1834 εκλέχτηκε κατ’ επανάληψη δημοτικός σύμβουλος της Αθήνας, η οποία ήδη είχε γίνει πρωτεύουσα του κράτους.

Οι ενέργειές του για παραχώρηση Συντάγματος οδήγησαν σε κατ’ οίκον περιορισμό του, συνέχισε ωστόσο να αγωνίζεται και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843. Το 1851 συνελήφθη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και ύστερα από δίκη καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ποινή του τελικά δεν εκτελέστηκε και ο ίδιος αποφυλακίστηκε το 1854 με ενέργειες του Δ. Καλλέργη. Από τότε αποσύρθηκε στο σπίτι του και μόνο μετά την έξωση του Όθωνα ξαναπήρε τιμητικά τον τίτλο του υποστράτηγου και το 1864 του αρχιστράτηγου. Την ίδια χρονιά εκλέχτηκε πληρεξούσιος Αττικής με απόφαση της Εθνικής Συνέλευσης. Η υγεία του όμως ήταν κλονισμένη από τις κακουχίες, τους τραυματισμούς κατά την Επανάσταση και τις σκληρές συνθήκες της φυλακής. Έτσι εγκατέλειψε την ενεργό δράση και αποσύρθηκε στο σπίτι του. Πέθανε στην Αθήνα στις 27 Απριλίου του 1864. Στο λογοτεχνικό του έργο ανήκουν επίσης τα Οράματα και θάματα, γραμμένα κατά τη διετία 1851 – 1852. 

 Ο Μακρυγιάννης αν και δεν είχε μάθει ποτέ γράμματα, άρχισε να γράφει τα Απομνημονεύματά του από το 1829, τα οποία φτάνουν χρονολογικά έως το 1850. Τα ολοκλήρωσε μετά την αποφυλάκισή του.

[Κατέβασέ το]

                                                                                                      Πηγή: www.24grammata.com

Η γενοκτονία των Αρμενίων στον κινηματογράφο

Η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, απασχόλησε τους κινηματογραφιστές ήδη από το 1919 με το «Auction of Souls», ταινία της οποίας ωστόσο καμία κόπια δεν διασώζεται σήμερα.

Η γενοκτονία των Αρμενίων (Απρίλης του 1915)...

Πριν από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, ο αρμενικός πληθυσμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανερχόταν σε 2,5 εκατομμύρια περίπου. Το 1915, ως αποτέλεσμα της απέλασης και των δολοφονιών, 600.000 έως 1,5 εκατ. Αρμένιοι έχασαν τη ζωή τους, σύμφωνα με ιστορικούς.

Η τουρκική κυβέρνηση αναγνωρίζει το γεγονός των μαζικών δολοφονιών των Αρμενίων, αλλά αντιτίθεται στη χρήση του όρου γενοκτονία και υποστηρίζει  ότι έχει υπερεκτιμηθεί ο αριθμός των νεκρών, για τον οποίον επιμένει η αρμενική πλευρά. 

Σύμφωνα με την Άγκυρα, οι θάνατοι των Αρμενίων δεν ήταν το αποτέλεσμα μιας στοχευμένης πολιτικής της κυβέρνησης, αλλά συνέβη εξαιτίας του εμφύλιου πολέμου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, κατά τον οποίον σκοτώθηκαν και Τούρκοι.

Ο όρος γενοκτονία

Γενοκτονία ορίζεται ως η σκόπιμη θανάτωση ατόμων που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη φυλετική, πολιτική ή πολιτιστική ομάδα, με την πρόθεση των δολοφόνων να την αφανίσουν.

Η Τουρκία χαρακτήρισε "αβάσιμες" τις δηλώσεις του Πάπα, εν τούτοις, από σχετικές έρευνες αποδεικνύεται πως αφανίστηκε η Αρμενική μειονότητα του Οθωμανικού κράτους. Τη λέξη "αφανισμός" αντικατέστησε το 1944 η λέξη "γενοκτονία".

Η Αμερικάνικη εφημερίδα NY Times, γράφει χαρακτηριστικά, πως ο πρώτος άνθρωπος που χρησιμοποίησε τη λέξη "γενοκτονία" ήταν ένας δικηγόρος, εν ονόματι Raphael Lemkin, πολωνικής και εβραϊκής καταγωγής, που έκανε έρευνα για το πως έγινε η σφαγή των Αρμενίων. Ο όρος δεν υπήρχε μέχρι το 1944, και ο δικηγόρος, τη «δημιούργησε» αρχικά για να περιγράψει τις μαζικές δολοφονίες που έκαναν οι Ναζί κατά των Εβραίων.

"Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αρμενική κοινότητα του Λος Άντζελες ασκεί εδώ και χρόνια πίεση στο Κογκρέσο για να καταδικάσει τη γενοκτονία των Αρμενίων" αναφέρει η εφημερίδα, υπενθυμίζοντας πως "Ένα σχετικό νομοσχέδιο  πέρασε στο Κογκρέσο το φθινόπωρο του 2007, και μάλιστα με πλειοψηφία, αλλά «έπεσε στο κενό», αφού η τότε κυβέρνηση Μπους, θεώρησε πως η Τουρκία είναι ένας σημαντικός σύμμαχος και αποφάσισε την απόσυρση του".

Σύμφωνα μάλιστα με το Κέντρο Μελετών για το Ολοκαύτωμα και τη Γενοκτονία  του Πανεπιστήμιου της Μινεσότα, που έχει συγκεντρωτικά στοιχεία -ανά επαρχία και περιοχή-  2.133.190 Αρμένιοι υπήρχαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι το 1914 και μόνο 387.800 περίπου το 1922. Οι υπόλοιποι τι απέγιναν;"

Τι πραγματικά συνέβη το 1915 όταν σήμανε το τέλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας;

"Οι ρίζες της γενοκτονίας βρίσκονται στην κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Oι μειονότητες τότε είχαν τη δυνατότητα να διατηρήσουν τις θρησκευτικές, κοινωνικές και νομικές δομές τους, αλλά ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν αφόρητους φόρους. Πολλοί από αυτούς, ήταν έμποροι και βιομήχανοι, όπως λένε οι Αρμένιοι ιστορικοί. Ηταν μάλιστα σε καλύτερη θέση- από πολλές απόψεις από τους Τούρκους-που ήταν κυρίως αγρότες, δημόσιοι υπάλληλοι ή στρατιώτες και μάλιστα κακοπληρωμένοι" περιγράφει το δημοσίευμα.

"Με τον ερχομό του 20ου αιώνα, η άλλοτε παντοδύναμη Οθωμανική αυτοκρατορία καταρρέει. Συγκλονίζεται από τις εξεγέρσεις των χριστιανών. Τότε, ένα κίνημα φιλόδοξων Νεοτούρκων, δυσαρεστημένων, κατώτατων αξιωματικών, αποφασίζει να αναλάβει το 1908 την εξουσία. Δημιουργήθηκε έτσι μια παντοδύναμη τριανδρία ( τρεις πασάδες). Τον Μάρτιο του 1914, οι Νεότουρκοι στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν στο πλευρό της Γερμανίας. Επιτέθηκαν στα ανατολικά,  εναντίον των ρωσικών δυνάμεων στον Καύκασο. Αυτοί ηττήθηκαν στη μάχη του Sarikemish. Οι Αρμένιοι στην περιοχή είχαν κατηγορηθεί για την συνεργασία τους, με τους Ρώσους. Γι αυτό ήταν απειλή για το Τουρκικό κράτος. Πράγματι, υπήρχαν Αρμένιοι εθνικιστές, που συνεργάστηκαν με τους Ρώσους και την άνοιξη του 1915, κατέλαβαν την πόλη Βαν. Στις 24/4/1915 εκατοντάδες Αρμένιοι διανοούμενοι συνελήφθησαν και αργότερα εκτελέστηκαν. Τότε άρχισε η γενοκτονία των Αρμενίων και λέγεται ότι συνεχίστηκε έως το 1917. Ωστόσο, υπήρχαν και σφαγές των Αρμενίων το 1894 , 1895, 1896, 1909, αλλά και μεταξύ 1920 και 1923" επισημαίνει ο συντάκτης.

Η αμερικάνικη εφημερίδα αναφέρει πως έγιναν ομαδικές εκτελέσεις ανδρών, γυναικών και παιδιών στην έρημο της Συρίας αλλά και σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

"Μερικοί ιστορικοί, αν και αναγνωρίζουν τις εκτελέσεις, υποστηρίζουν πως δεν ταιριάζει απόλυτα ο ορισμός της γενοκτονίας  επειδή δεν αποδεικνύεται ότι ήταν προσχεδιαμένες οι δολοφονίες. Η εφημερίδα New York Times, που κάλυψε το θέμα εκτενώς με 145 συνολικά άρθρα το 1915,  χρησιμοποιούσε τη λέξη "σφαγή".  Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος ρεπορτάζ του 1915 «Έκκληση προς την Τουρκία να σταματήσει τις σφαγές".

Το άρθρο παρουσιάζει αποσπάσματα απομνημονευμάτων του τότε Αμερικανού πρέσβη Henry Morganthau.

Συγκεκριμένα, είχε σημειώσει τα εξής: «Όταν οι τουρκικές αρχές έδωσαν τις εντολές για απελάσεις των Αρμενίων, αυτές, ήταν διαταγή θανάτου". 

Μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1918, οι Τρεις πασάς έφυγαν στη Γερμανία, όπου τους δόθηκε προστασία.

"Αλλά η ομάδα "Νέμεσις" που δημιουργήθηκε από Αρμένιους, είχε στόχο να τους σκοτώσει. Έτσι, στις 15 Μαρτίου του 1921, ένας από τους πασάδες πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε στο Βερολίνο, στη μέση του δρόμου μέρα μεσημέρι". 

100 χρόνια μετά

Σήμερα στις 24 Απριλίου, οι Αρμένιοι σε όλο τον κόσμο θα θυμηθούν την θλιβερή αυτή επέτειο της γενοκτονίας του 1915. Η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει αποδεχθεί τον όρο γενοκτονία. Αναγνωρίζει τις δολοφονίες που έγιναν στη διάρκεια του πολέμου, αλλά αρνείται συστηματικά στοχευμένες επιθέσεις. Εν τούτοις, έναν χρόνο πριν, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, περιέγραψε τις δολοφονίες ως «απάνθρωπες» και έστειλε τα συλλυπητήριά του προς τους απογόνους των θυμάτων.

Αρμένιοι υποστηρίζουν ότι η ατιμωρησία των Τούρκων- παρά τη διεθνή κατακραυγή εκείνη τη χρονική περίοδο- ήταν ένας από τους παράγοντες που επέτρεψαν Χίτλερ να προχωρήσει στην εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης .

Οι Αρμένιοι της διασποράς

Έως 10 εκατομμύρια Αρμένιοι ζουν στη Ρωσία, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία.

Πολλοί είναι οι απευθείας απόγονοι των θυμάτων της γενοκτονίας. Η κοινότητα των Αρμενίων, εκτός Αρμενίας, έχει έντονη δραστηριότητα , ιδιαίτερα οι δύο οργανώσεις στις ΗΠΑ έχουν κάνει προσπάθειες αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων (όπως γράψαμε παραπάνω).

Αυτό τους βοηθά να διατηρούν την εθνική τους ταυτότητα.

Εκδηλώσεις μνήμης

Επιφανείς Αρμένιοι της διασποράς έχουν συνεργαστεί με διασημότητες του Χόλιγουντ προκειμένου να δημιουργήσουν ένα βραβείο, προς τιμήν εκείνων που βοήθησαν να σωθούν Αρμένιοι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Η τελετή της αγιοποίησης του 1,5 εκατομμυρίου θυμάτων της αρμενικής γενοκτονίας που διαπράχθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους, ξεκίνησε από χθες (23/4/2015) στην Αρμενία, την παραμονή των επίσημων τελετών που θα πραγματοποιηθούν σήμερα (24/4/2015) για την 100η επέτειο από τις σφαγές και παρά τις επικρίσεις της Τουρκίας, η οποία απορρίπτει τον όρο γενοκτονία.

Στην τελετή χοροστάτησε ο προκαθήμενος της Αρμενικής Εκκλησίας, αρχιεπίσκοπος Καρέκιν Β΄, στο Ετσμιατζίν, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το Γερεβάν, σε έναν ναό του 4ου αιώνα, που θεωρείται ο αρχαιότερος χριστιανικός καθεδρικός ναός στον κόσμο.

Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό προσώπων που έχει αγιοποιηθεί ποτέ σε τελετή χριστιανικής εκκλησίας.

Σήμερα, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο, μεταξύ των οποίων επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων, θα αποτίσουν φόρο τιμής στα θύματα των σφαγών αυτών.

Η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία κάλεσε νωρίτερα όλους τους Αρμένιους να συμμετάσχουν σήμερα στην τελετή της αγιοποίησης των μαρτύρων της γενοκτονίας, την οποία χαρακτήρισε "ιστορικό γεγονός".

Η τελετή της αγιοποίησης, η οποία τελείται με αφορμή τη συμπλήρωση, αύριο, εκατό ετών από το 1915 που άρχισε η γενοκτονία αυτή, αναμένεται να διαρκέσει έως τις 19:15 τοπική ώρα (18:15 ώρα Ελλάδος).

Μετά την τελετή θα χτυπήσουν οι καμπάνες σε όλες τις αρμενικές εκκλησίες στον κόσμο και θα τηρηθεί σιγή ενός λεπτού.

Με την αγιοποίηση των θυμάτων αυτών "η Εκκλησία αναγνωρίζει αυτό που συνέβη, δηλαδή την γενοκτονία", δήλωσε χθες ο Καρέκιν Β΄.

"Για μας τους Αρμένιους είναι μια ηθική υποχρέωση και ένα δικαίωμα να θυμόμαστε το 1,5 εκατομμύριο δικούς μας που σκοτώθηκαν και τους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που υπέστησαν απάνθρωπες κακουχίες", δήλωσε παράλληλα ο πρόεδρος της Αρμενίας Σερζ Σαρκισιάν.

Σύμφωνα με τους Αρμένιους, 1,5 εκατομμύριο ομοεθνείς τους εξοντώθηκαν με συστηματικό τρόπο μεταξύ του 1915 και του 1917, κατά τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και περίπου 20 χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Ρωσία, έχουν αναγνωρίσει ότι πρόκειται για γενοκτονία.

Η Τουρκία απορρίπτει τον όρο αυτόν αναφερόμενη από την πλευρά της σε έναν εμφύλιο πόλεμο στην Ανατολία που επιδεινώθηκε από έναν λιμό, κατά τον οποίο 300.000 ως 500.000 Αρμένιοι και ίδιος αριθμός Τούρκων έχασε την ζωή του.

Το αυστριακό κοινοβούλιο τήρησε σιγή ενός λεπτού στη μνήμη των θυμάτων της αρμενικής γενοκτονίας, κάτι το οποίο έγινε για πρώτη φορά στην χώρα αυτή -σύμμαχο εκείνη την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας-, όπου ο όρος γενοκτονία δεν είχε ποτέ ως τώρα χρησιμοποιηθεί επισήμως.

Η κίνηση αυτή προκάλεσε την οργή της Τουρκίας, η οποία ανακάλεσε αμέσως για διαβουλεύσεις τον πρεσβευτή της στην Αυστρία σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Τις τελευταίες ημέρες εξάλλου η Τουρκία έχει ενοχληθεί έντονα από τις δηλώσεις του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος μίλησε για πρώτη φορά για "γενοκτονία" των Αρμενίων και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο ζήτησε από την Άγκυρα να αναγνωρίσει την γενοκτονία.

Η Τουρκία ανακάλεσε τον πρεσβευτή της στο Βατικανό και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάλεσε τον Ποντίφικα να μην επαναλάβει αυτό το "σφάλμα".

Τον Απρίλιο του 2014, όταν ήταν πρωθυπουργός, ο Ερντογάν είχε εκφράσει τα συλλυπητήριά του για τα θύματα των Αρμενίων το 1915, χωρίς ωστόσο να σταματήσει να αμφισβητεί ότι υπήρχε βούληση για την εξόντωσή τους.

Ο Σαρκισιάν κάλεσε τον Ερντογάν να προχωρήσει τώρα σε μια πιο "ισχυρή" χειρονομία φέτος που τιμάται η εκατοστή επέτειος από την γενοκτονία.

"Ελπίζω ότι ο πρόεδρος Ερντογάν θα εκφράσει ένα πιο ισχυρό μήνυμα στις 24 Απριλίου και ότι οι (διμερείς) σχέσεις θα μπορέσουν να εξομαλυνθούν", δήλωσε ο Σαρκισιάν σε συνέντευξη που παραχώρησε στο τουρκικό δίκτυο CNN-Turk.

Τέλος, εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν για την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Αρμενίων, σήμερα Παρασκευή 24 Απριλίου και την Κυριακή 26 Απριλίου 2015 στη Θεσσαλονίκη.

Η γενοκτονία των Αρμενίων σήμερα στο Γερμανικό κοινοβούλιο

Σήμερα Παρασκευή, 24 Απριλίου, ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Αρμενίων, η γερμανική κυβέρνηση αναμένεται να υιοθετήσει για πρώτη φορά επισήμως τον όρο γενοκτονία, κάτι που μέχρι σήμερα απέφευγε.

Η Χριστιανική Ένωση και το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών -που αποτελούν τον κυβερνητικό συνασπισμό- πρόκειται να καταθέσουν πρόταση ψηφίσματος την Παρασκευή, η οποία θα περιλαμβάνει τον χαρακτηρισμό «γενοκτονία».  Ειδικότερα το επίμαχο απόσπασμα αναφέρει: «Η τύχη αυτών των ανθρώπων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μαζικής εξόντωσης, εθνοκάθαρσης, διωγμού και γενοκτονιών, οι οποίες έχουν στιγματίσει με αυτό τον φρικτό τρόπο τον εικοστό αιώνα.»

Σύμφωνη με αυτό το κείμενο φαίνεται να είναι και η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ. Ο εκπρόσωπός της Στέφεν Ζάιμπερτ επεσήμανε μάλιστα πως η κυβέρνηση θεωρεί ότι οι πράξεις αυτές αποτελούν γενοκτονία. Μέχρι σήμερα η Γερμανία επέλεγε να χρησιμοποιεί τους όρους «σφαγή» ή «διωγμός», αποφεύγοντας αυτό που οι περισσότεροι ιστορικοί παραδέχονται εδώ και χρόνια: τον όρο γενοκτονία.

Εκτός της Αρμενίας, άλλα 20 κράτη έχουν αναγνωρίσει την γενοκτονία κατά των Αρμενίων, ανάμεσα σε αυτά και η Ελλάδα. Αντίθετα η Τουρκία αρνείται κατηγορηματικά τον χαρακτηρισμό και συνεχίζει να μιλάει για «διωγμό και μέτρα ασφαλείας που ελήφθησαν εν καιρώ πολέμου». Ένα μικρό βήμα προς το μέρος των Αρμενίων έκανε ο πρωθυπουργός της χώρας Αχμέτ Νταβούτογλου. Σε δήλωσή του αναφέρει: «Μοιραζόμαστε τον πόνο των παιδιών και εγγονών των Αρμενίων, που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του διωγμού το 1915». Σήμερα Παρασκευή πρόκειται να γίνει χώρα εκδήλωση μνήμης για «τα θύματα του διωγμού» στο αρμενικό πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη.

 

Η Γερμανία δεν επιθυμούσε να δυσαρεστήσει την Τουρκία, αφενός γιατί και οι δύο χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ και αφετέρου γιατί ο αριθμός των Τούρκων που ζουν στη Γερμανία είναι πολύ μεγάλος. Η γερμανική αντιπολίτευση έχει εκφράσει εδώ και καιρό την αντίθεσή της στην πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση. Μάλιστα εν όψει της επικείμενης συζήτησης στη βουλή ο επικεφαλής των Πρασίνων Τσεμ Έζντεμιρ παροτρύνει τους βουλευτές να στείλουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα: «Η Γερμανία πρέπει να υιοθετήσει μια υπεύθυνη στάση απέναντι στη γενοκτονία των Αρμενίων και να παραδεχτεί την συνυπευθυνότητα της τότε γερμανικής αυτοκρατορίας.»

Η διστακτική στάση της Γερμανίας απέναντι στο συγκεκριμένο ζήτημα ενδεχομένως να σχετίζεται και με το αποικιακό παρελθόν της χώρας στην πρώην Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική, το οποίο παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία με τα γεγονότα του 1915. Ήδη το 1948 τα Ηνωμένα Έθνη αναγνώρισαν ότι οι πρακτικές των Γερμανών που είχαν ως αποτέλεσμα τον αφανισμό του 80% του πληθυσμού των Χερέρο, δεν μπορούσαν να χαρακτηριστούν κάτι άλλο παρά γενοκτονία. Η γερμανική κυβέρνηση δεν έχει ζητήσει ποτέ επίσημα συγγνώμη από τα θύματα και τους απογόνους τους, αποφεύγοντας έτσι φυσικά και την καταβολή αποζημιώσεων. Η συμπεριφορά της Γερμανίας σ' αυτό το θέμα θυμίζει κατά πολύ αυτή της σημερινής Τουρκίας και θα μπορούσε επομένως να έχει αρνητική εξέλιξη για το Βερολίνο, φέρνοντας στην επιφάνεια μνήμες του μακρινού, αποικιακού παρελθόντος της. Όπως όλα δείχνουν, πάντως, η καγκελάριος αναμένεται να στηρίξει την πρόταση του κοινοβουλίου ακόμη και αν αυτό σημαίνει τη διατάραξη των διπλωματικών σχέσεων με την Τουρκία ή την αναβίωση οδυνηρών πτυχών της γερμανικής ιστορίας, που πολλοί θα προτιμούσαν να είχαν ξεχαστεί.

ΠΗΓEΣ: NY TIMES, THE GUARDIAN, RT, ΑΜΝΑ, DW

                                                                                          Ανάρτηση από www.newsbomb.gr