"Η εποποιία της Πίνδου"

Κωνσταντίνος Δαβάκης

Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης ήταν συνταγματάρχης πεζικού, ήρωας του αλβανικού μετώπου το 1940. Γεννήθηκε στα Κεχριάνικα Λακωνίας το 1897 και πέθανε στην Αδριατική θάλασσα τον Ιανουάριο του 1943.

Σπουδές και δράση μέχρι το 1940 Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων (από την οποία αποφοίτησε ως Ανθυπολοχαγός πεζικού, την 1 Οκτωβρίου του 1916) αλλά και στην Ανωτάτη Σχολή Πολέμου της Αθήνας, και στο Παρίσι (γαλλική Σχολή Αρμάτων). Έλαβε μέρος στο Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όπου διακρίθηκε για την τόλμη και ανδρεία του στο Μακεδονικό Μέτωπο (μάχες Σκρα και Δοϊράνης), όμως παράλληλα η υγεία του βλάφτηκε σοβαρά εκεί, από την επίδραση των ασφυξιογόνων αερίων. Το 1918 προβιβάστηκε σε λοχαγό επ’ ανδραγαθία. Έλαβε μέρος και στην Μικρασιατική Εκστρατεία, όπου το 1921 διακρίθηκε στη μάχη των υψωμάτων του Αλπανός, και τιμήθηκε με το Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας. Στο διάστημα μεταξύ 1922 και 1937 υπηρέτησε ως επιτελάρχης της 2ης μεραρχίας και του 1ου σώματος στρατού, φοίτησε και δίδαξε σε στρατιωτικές σχολές, και έγραψε διατριβές για την στρατιωτική ιστορία και την τακτική των τεθωρακισμένων. Το 1931 πήρε το βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Στις 30 Δεκεμβρίου του 1937 και μετά από μεγάλες αναρρωτικές άδειες, αποστρατεύθηκε για λόγους υγείας και τέθηκε σε πολεμική διαθεσιμότητα.

Η οργάνωση της άμυνας στην Πίνδο…

   Το μέτωπο που είχε να καλύψει ο Δαβάκης είχε μήκος περίπου 70 χιλιόμετρα κι εκτεινόταν σε αδρές γραμμές από την Κόνιτσα μέχρι το Επταχώρι. Το πρόβλημα όμως στην Πίνδο δεν ήταν τα χιλιόμετρα... Ήταν ο ορεινός της όγκος με την παντελή έλλειψη αμαξιτών δρόμων και τις δαιδαλώδεις διαβάσεις μέσα από ποταμιές και μονοπάτια, οι οποίες έπρεπε να αποφραχτούν από τη διείσδυση ειδικευμένων ορεινών μονάδων του εχθρού.

    Για το σκοπό αυτό στο «απόσπασμα» του Δαβάκη  τη νύχτα της 27 προς 28 Οκτωβρίου, υπήρχαν 2 τάγματα πεζικού, μια ίλη ιππικού και μιάμιση πυροβολαρχίατου αποσπάσματος Πίνδου. Έναντι 5 ταγμάτων πεζικού, μιας ίλης ιππικού της Ιταλικής Μεραρχίας Αλπινιστών,

 Στο Επταχώρι  Καστοριάς ,  βρισκόταν ο Σταθμός Διοικήσεως του Δαβάκη... Ο Δαβάκης είχε αναλάβει τη διοίκηση του τομέα της Πίνδου μόλις δύο μήνες πριν από την εισβολή. Με το ίδιο πάθος που είχε δείξει και ο Κατσιμήτρος όργωσε την περιοχή του και προσπάθησε να δημιουργήσει εστίες αντιστάσεως. Με τη διαφορά, ότι στα οχυρά σημεία που οργάνωσε δεν είχε να διαθέσει παρά μόνο λόχους και διμοιρίες! Διέσπειρε στην Πίνδο το απόσπασμα του κυριολεκτικά κερματίζοντάς το, δηλαδή «τα σα εκ των σων»...  Στον Σταθμό Διοικήσεως στο Επταχώρι είχε κρατήσει κοντά του τα πολύτιμα «μεταγωγικά», δηλαδή τα μουλάρια... Καθώς και δύο σωλήνες όλμων, οι οποίοι όμως «εστερούντο προωθητικών φυσιγγίων». Τους όλμους τους είχε το τρίτο τάγμα που ήταν ακόμα «εν κινήσει» από τον Πεντάλοφο Κοζάνης....Τελικά στην Πίνδο όχι μόνο δεν υπήρχαν διαθέσιμες μονάδες για να εξορμήσουν από τη μεθόριο, αλλά ούτε καν επαρκείς για να την προστατεύσουν από τη διείσδυση της ΤΖΟΥΛΙΑ. Κι έτσι το «απόσπαμα αυτοκτονίας» του Δαβάκη βρέθηκε μόνο του για να γράψει κι αυτό ένα από τα μεγαλύτερα έπη του πολέμου...

Η δράση του στην Πίνδο

Όταν, τον Αύγουστο του 1940, συντελέστηκε η μερική επιστράτευση, ο Δαβάκης ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και τοποθετήθηκε διοικητής του 51ου Συντάγματος Πεζικού και στην συνέχεια του Αποσπάσματος Πίνδου το οποίο είχε ως έδρα το Επταχώριο Πίνδου. Η διοίκηση των ελληνικών δυνάμεων ανατέθηκε στον Βασίλειο Βραχνό. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940, οπότε εκδηλώθηκε η Ιταλική εισβολή, ο Δαβάκης αντιμετώπισε την 3η Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών ΤΖΟΥΛΙΑ με ένα απόσπασμα 2.000 ανδρών, υπό τις εντολές και τις οδηγίες του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας. Η τακτική του σε ολόκληρη την έκταση της ζώνης ευθύνης του (35 χιλιόμετρα) ήταν αμυντική, και μάλιστα έκανε υποχρεωτικό ελιγμό, αναμένοντας ενισχύσεις.

Το βαρύ πυροβολικό που συνόδευε τη μεραρχία ΤΖΟΥΛΙΑ είχε αρχίσει το προπαρασκευαστικό "μπαράζ"... Αλλά εδώ οι μάχες δεν επρόκειτο να κριθούν με πυροβολικό και άρματα. Εδώ ο αγώνας θα γινόταν σώμα με σώμα. Και το "Απόσπασμα Πίνδου", που όλο-όλο διέθετε με βία τρία τάγματα, δεν είχε προκάλυψη επιβραδυντική άλλη παρά τις μικρές φρουρές των μεθοριακών φυλακίων!

 "Ἡ ἰταλική μεραρχία Τζούλια τῶν δεκαπέντε χιλιάδων ἀλπίνων καί 20 πυροβόλων παραβιάζει τά ελληνοαλβανικά σύνορα καί ποδοπατεί  ἰταμά κορφοβούνια, ρουμάνια, διάσελα τῆς Πίνδου. Τολμά νά αναμετρηθεί μαζί της τό Απόσπασμα Πίνδου, μία άμυνα αδύναμη, ισχνή, μόλις δύο χιλιάδων Ελλήνων καί 4 πυροβόλων. Στ' αλήθεια, πῶς επιχειρεί ἕνα τέτοιο παρακινδυνευμένο τόλμημα, ὅταν λίγο νωρίτερα ἡ Πολωνία, ἡ Τσεχοσλοβακία, ἡ Νορβηγία, τό Βέλγιο, ἡ Ολλανδία, ἡ Δανία, τό Λουξεμβούργο, ακόμη καί αὐτή ἡ Γαλλία, μέ τήν περίφημη γραμμή ἀντίστασης Μαζινώ, λύγισαν μπρός στή μηχανοκίνητη βία τοῦ Ἄξονα καί συνθηκολόγησαν;

Μά, τήν ιστορία καί τίς εποποιίες δέν τίς γράφουν οἱ μεγάλοι αριθμοί, οἱ αμέτρητες μάζες, αλλά οἱ φλογερές καρδιές. Καί σ' αὐτόν τόν άνισο, πολυμέτωπο πόλεμο μέ τήν Ιταλία, ψυχή, κινητήριος μοχλός τοῦ Αποσπάσματος Πίνδου εἶναι ὁ διοικητής του, ὁ συνταγματάρχης Κων/νος Δαβάκης." 

  Η ιταλική ορεινή μεραρχία εισέδυσε με πρωτοφανή τόλμη στον ορεινό όγκο της Πίνδου, χρησιμοποιώντας δύο κυρίως συντάγματα. Το 8ο και το 9ο. Το πρώτο από αυτά επετέθη στο βορειότερο άκρο του μετώπου με κατεύθυνση προς Αετομηλίτσα και Λυκορράχη αφ' ενός και νοτιότερα προς τη Βούρμπιανη. Στην πρώτη κατεύθυνση το ιταλικό σύνταγμα διέθεσε σχετικά περιορισμένες δυνάμεις, αλλά πάντως συντριπτικά υπέρτερες των δικών μας, που έχασαν κάθε επικοινωνία με τον Σταθμό Διοικήσεως στο Επταχώρι. 

    Οι ειδήσεις που έφθαναν στο Επταχώρι ήταν απελπιστικές: Τα λιγοστά φυλάκια προκάλυψης που είχε ο Δαβάκης δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στον εχθρό, ο οποίος προχωρούσε ακάθεκτος στη διείσδυσή του στην Πίνδο. Τι μπορούσαν να κάνουν οι λίγοι αυτοί στρατιώτες, εκ των οποίων μάλιστα οι περισσότεροι έβλεπαν για πρώτη φορά πόλεμο; Ο Δαβάκης κρατώντας την ψυχραιμία του προσπάθησε να εμψυχώσει τους άνδρες του λέγοντάς τους ότι σε λίγο θα έφθαναν ενισχύσεις. Ωστόσο τις τρεις επόμενες ημέρες (29, 30 και 31 Οκτωβρίου) οι Ιταλοί έμοιαζαν αήττητοι: Από το βόρειο μέρος του μετώπου προσπαθούσαν να ανοίξουν δίοδο προς την Καστοριά, στο κέντρο το 8ο Σύνταγμα της «Τζούλια» ήθελε να περάσει ανάμεσα στον Γράμμο και στον Σμόλικα προς το Κεράσοβο και τη Σαμαρίνα και στα νότια το 9ο Σύνταγμα βάδιζε προς τη Βωβούσα για να φθάσει από εκεί στο Μέτσοβο. Ο Δαβάκης ήξερε ότι μόνο η έγκαιρη άφιξη ενισχύσεων μπορούσε να ανακόψει την προέλαση των Ιταλών και να αποτρέψει την κατάρρευση του μετώπου. Με τις λιγοστές δυνάμεις του προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο ούτως ώστε να φθάσουν οι ενισχύσεις.

   Η νύχτα της 28ης Οκτωβρίου βρίσκει το Απόσπασμα (σε πλήρη σύμπτυξη, αλλού με τ' όπλο στο χέρι, αλλού μ' εκδηλώσεις μεγάλης αταξίας. Για τον Δαβάκη αρχίζει τώρα ο εφιάλτης. Για το Γενικό Στρατηγείο θ' αρχίσει τις επόμενες τρεις μέρες. Φυγάδες φτάνουν στο Επταχώρι κι ένας διμοιρίτης ανθυπολοχαγός φυλακίζεται με βαριά κατηγορία - δειλία ενώπιον του εχθρού. Τον περιμένει το Στρατοδικείο. Τι ·να κάνουν οι άνδρες της ισχνής αυτής προκαλύψεως; Με την εξαίρεση του Δαβάκη, των ανώτερων επιτελών του και τριών λοχαγών, όλοι οι άλλοι αξιωματικοί και άνδρες βλέπουν για πρώτη φορά πόλεμο. Θα πάρουν το βάπτισμα του πυρός στην Πίνδο... 

   Τις τρεις επόμενες μέρες 29, 30 ακόμα και στις 31 Οκτωβρίου, η ιταλική απειλή στην Πίνδο παίρνει διαστάσεις δραματικές... Λόχοι και διμοιρίες αποκόπτονται, ένα όργιο φημών απλώνεται που φέρνει αλπινιστές παντού, ακόμα και κει που δεν έχουν εμφανιστεί. Αλλά το πιο επικίνδυνο από στρατιωτική άποψη είναι, ότι οι διεισδύσεις της ΤΖΟΥΛΙΑ, το επιτελείο της οποίας μοιάζει να έχει μελετήσει όλες τις διαβάσεις, δείχνουν πλέον καθαρά τις απώτερες προθέσεις της μεραρχίας.     Μέσα σ' αυτόν τον κατακλυσμό των τραγικών ειδήσεων ο συνταγματάρχης Δαβάκης διατηρεί την ψυχραιμία του. Παρόλο ότι βλέπει το Απόσπασμά του σχεδόν να διαλύεται, μπαλώνει, και αυτός εκ των ενόντων τα επικίνδυνα σημεία... Στις 29 Οκτωβρίου το πρωί ρίχνει το 3ο τάγμα του, που μόλις την προηγούμενη νύχτα είχε φτάσει στο Επταχώρι, σε αντεπίθεση στο ύψωμα Μούκα, από όπου οι Ιταλοί απειλούν ακόμα και τον Σταθμό Διοικήσεώς του... Προς την κατεύθυνση των αλπινιστών που προωθούνται για τη Σαμαρίνα, ρίχνει και τις τελευταίες εφεδρείες του. Από τις σχεδόν ανύπαρκτες.   Αλλά ο Δαβάκης ξέρει πια, ότι μόνο η έγκαιρη άφιξη ενισχύσεων θ' αποσοβήσει την κατάρρευση του μετώπου. Κάνει τα πάντα για να εμψυχώσει τους άνδρες του, μεταχειριζόμενος ακόμα και ψέματα. Τους λέει, ότι από στιγμή σε στιγμή φτάνουν 4 τάγματα με πυροβολικό... Τη νύχτα της 29 προς 30 Οκτωβρίου και το μεσημέρι της 30ης, συγκλονιστικές στιγμές διαδραματίζονται στην περιοχή του Επταχωρίου. Φορεία με πληγωμένους ή αναίσθητους από το ψύχος ήρωες ροβολούν προς το χωριό. Αλλά απ' έξω από το Επταχώρι μαζεύονται και άνδρες, που έχουν συρρεύσει από όλα τα σημεία του μετώπου σαστισμένοι και φοβισμένοι. Οι περισσότεροι κρατούν ακόμα τα όπλα τους σαν να θέλουν να δείξουν ότι δεν είναι δειλοί. Καβάλα σ' ένα άλογο  μαύρο κέλητα ο Δαβάκης σπεύδει προς το σημείο που συγκεντρώνονται οι "φυγάδες". Τους μιλάει και τους τονώνει το ηθικό όσο μπορεί. Μη φοβάστε... θα φτάσουν ενισχύσεις. Τούτη τη φορά δεν τους έχει πει ψέματα.

Και, σαν πραγματικό θαύμα, χωρίς μεταγωγικά μέσα, με πεζοπορία ατέλειωτων ωρών, νηστικοί και άυπνοι έφθασαν στις 3 Νοεμβρίου στο Επταχώρι οι άνδρες της Ι Μεραρχίας Πεζικού της V Ταξιαρχίας Πεζικού ενώ ολόκληρη η Μεραρχία Ιππικού είχε αποστολή να ανακόψει την προέλαση των Ιταλών προς το Μέτσοβο.

 Ο Δαβάκης καταλαμβάνεται από μια απερίγραπτη ευφορία. Οι ενισχύσεις έφτασαν... Λέει στον ταγματάρχη Ιωάννη  Καραβία ότι ήρθε η στιγμή να αντεπιτεθεί! Μέσα στις τραγικές στιγμές των τριών πρώτων ημερών, ο χαλκέντερος Δαβάκης οραματιζόταν μια μεγάλη αντεπίθεση...

Στο μεταξύ οι ιταλικές δυνάμεις είχαν ήδη καταλάβει τη Σαμαρίνα και τη Βωβούσα και απείχαν μόλις έξι ώρες με τα πόδια από το Μέτσοβο, το οποίο, αν το έπαιρναν, θα έκοβε την Ελλάδα στα δύο.

Ο συλλογισμός του ήταν απλός. Οι δύο μεγάλες σφήνες της ΤΖΟΥΛΙΑ προωθούντο προς τη Σαμαρίνα και Δίστρατο, "αυτοκαλυπτόμενες" κατά το αριστερό τους ιδίως πλευρό, όπως λέγεται στη στρατιωτική ορολογία. Εφ' όσον στο αριστερό τους υπήρχαν ακόμα σαν πυρήνας δυνάμεις του Αποσπάσματος και κατέφθαναν εγκαίρως σημαντικές ενισχύσεις, υπήρχε η δυνατότητα να πλευροκοπηθούν και ενδεχομένως να αποκοπούν τελείως οι φάλαγγες των αλπινιστών. Στις 5 το απόγευμα της 30.10.40 στη μικρή πλατεία του Επταχωρίου είχε καταφθάσει ο ίδιος ο στρατηγός Βασίλειος Βραχνός, διοικητής της Ι Μεραρχίας μαζί με το επιτελείο του. Η παρουσία του συμβόλιζε τη μεγάλη κινητοποίηση που είχε διατάξει το Γενικό Στρατηγείο για να φράξει την εισβολή στην Πίνδο. 

    Στις 3 Νοεμβρίου  οι Ιταλοί κατάλαβαν ότι οι νίκες τους ήταν πρόσκαιρες. Τα τμήματα της «Τζούλια» που είχαν προωθηθεί από το Κεράσοβο προς τη Σαμαρίνα αποκόπηκαν. Προσπάθησαν να ξεφύγουν προς τα Γρεβενά και, όταν συνειδητοποίησαν ότι η δίοδος φυλασσόταν από την Ταξιαρχία Ιππικού, εξαπέλυσαν εναντίον της μια τρομερή επίθεση. Οι ιππείς κινδύνεψαν να αποδεκατιστούν αν δεν επενέβαινε την κατάλληλη στιγμή η μικρή, εξαθλιωμένη αλλά ηρωική Ελληνική Αεροπορία. Την ίδια ημέρα η Ταξιαρχία Ιππικού μπήκε θριαμβευτικά στη Σαμαρίνα. Την επομένη τμήματα της Ι Μεραρχίας Πεζικού ανακατέλαβαν τη Βωβούσα. Ο δρόμος προς το Μέτσοβο είχε αποκοπεί για τους Ιταλούς, οι οποίοι προσπαθούσαν να ξεφύγουν όπως όπως. Ο μόνος δρόμος που τους απέμενε ήταν η οπισθοχώρηση.

Τις επόμενες ημέρες το σφυροκόπημα των Ιταλών από τους Έλληνες συνεχίστηκε και στις 10 Νοεμβρίου τα ράκη της υπερήφανης «Τζούλια» σύρθηκαν προς την Κόνιτσα όπου τους περίμενε η μεραρχία «Μπάρι», η οποία αρχικά προοριζόταν για την κατάκτηση της Κέρκυρας αλλά το ιταλικό Επιτελείο αποφάσισε να τη στείλει στην Κόνιτσα για να αντιμετωπίσει το φιάσκο των πρώτων ημερών του πολέμου.

  Κατά την αντεπίθεση αυτή, και συγκεκριμένα την 6η ημέρα από την έναρξη των επιχειρήσεων, στον Προφήτη Ηλία Κάντσικου (μετέπειτα Δροσοπηγής), ο Δαβάκης τραυματίστηκε στο στήθος. "Στον αξιωματικό, που τον πλησίασε για να τον περιποιηθεί, πρόσταξε, μαζεύοντας όσες δυνάμεις τού 'μεναν ακόμα: "Άσε με εμένα, πες με πεθαμένο! Και κοίτα να μη σου πάρουν τις θέσεις! Τράβα!"Εδώ αξίζει να δούμε το γεγονός του τραυματισμού του Δαβάκη μέσα απο την αφήγηση ενός ντόπιου οδηγού(πεζοπόρου οδηγού) απο το χωριό Φούρκα Κόνιτσας του Αλέξη Μουτσούλη. Είναι ίσως ο πιο διάσημος σήμερα Φουρκιώτης όχι μόνο γιατί χρημάτισε οδηγός του Δαβάκη αλλά γιατί πρόσφερε κι ο ίδιος πολλαπλές υπηρεσίες στον αγώνα του Αποσπάσματος της Πίνδου. Τόσες που η Πολιτεία να του έχει απονείμει τον Πολεμικό Σταυρό. ....

"Τ’ νύχτα ήρθε κι άλλους στρατός κι ου Νταβάκ’ς ξαγρύπνησε με τουν υπουδιοικητή τ’ Καραβία δίνουντας διαταγές. Τ’ν επαύριου του προυί οι θ’κοί μας βαρέσανε απού παντού τα υψώματα γύρου στ’ Φούρκα. Άναψε ου τόπους απ’ του τ’φεκίδ’. Εμένα μ’ έστειλε ου Νταβάκ’ς σαν οδηγό στου Ταμπούρ’. Εκεί έμαθα τ’ν επαύριου τ’ απόγεμα πως ου καπετάνιους ανεβαίνουντας στουν Προυφήτ’ Ηλία, απ’ τον είχαν ξαναπάρ’ οι φαντάρ’ μας, λαβώθ’κε στου στήθους. Τα παράτ’σα ούλα κι έτρεξα να τουν προυλάβου καθώς τουν κατέβαζαν με φουρείου στου Εφταχώρ’. Μ’ είδε κι δάκρυσε.

- Τι έπαθες, καπετάνιου μ’, τ’ λέου.

- Δεν είναι τίπουτα, Αλέκου, μ’ λέει. Αλλά συ μη χάνεσαι εδώ μαζί μ’. Τράβα απάν’ κι παρουσιάσ’ στουν Καραβία γιατί είσαι απαραίτητος εκεί. Άντε, γεια σου και καλή αντάμωση.

- Ξαναγύρ’σα κι μπήκα στ’ν υπηρεσία τ’ Καραβία μέχρι απ’ ξεπαστρεύ’κε η περιουχή απ’ τ’ς Ιταλοί κι ου στρατός μας προυχώρ’σε προς τα πάν’. Τουν Νταβάκ’ όμους δεν τουν ξαναείδα. Θεός σχωρέστον. Ήταν μεγάλου παλικάρ’.»

 Στη συνέχεια τον μετέφεραν αναίσθητο με το φορείο στο Επταχώρι.Ο τραυματισμός προκάλεσε προβλήματα σε συσχετισμό με την παλαιά στηθική του νόσο. Έτσι χρειάστηκε να αποχωρήσει από το μέτωπο, όπου τον αντικατέστησε ο τότε ταγματάρχης Ιωάννης Καραβίας.

Η νίκη του αποσπάσματος του Δαβάκη είχε αποφασιστική σημασία στην έκβαση του πολέμου. Μάλιστα θεωρήθηκε η πρώτη ήττα του άξονα. Η επιτυχία του Δαβάκη συνίσταται "στην άμεση διάγνωση ενός τακτικού λάθους, που έκανε ο Ιταλός μέραρχος να προχωρήσει γοργά προς τη Σαμαρίνα, χωρίς να καλύψει το πλευρό της φάλαγγάς του". Ο Δαβάκης το είδε αμέσως και από τη δεύτερη μέρα του σκληρού αγώνα ήταν σίγουρος ότι χάρη σ' αυτό το λάθος "θα μάντρωνε τους Ιταλούς".

Σύλληψη και θάνατος

Κατά την διάρκεια της μακρόχρονης νοσηλείας του Δαβάκη, οι πολεμικές επιχειρήσεις έληξαν και η χώρα βρέθηκε υπό κατοχή. Τον Δεκέμβριο του 1942, και ενώ ακόμα νοσηλευόταν στην Αθήνα, ο Δαβάκης συνελήφθη ως όμηρος από τις Ιταλικές αρχές κατοχής, μαζί με πολλούς διακεκριμένους αξιωματικούς, γιατί θεωρήθηκαν ύποπτοι αντιστασιακής δράσης. Οι συλληφθέντες επιβιβάστηκαν στην Πάτρα στο ατμόπλοιο Τσιτά ντι Τζένοβα (Πόλη της Γένοβα) για να μεταφερθούν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία. Το πλοίο αυτό τορπιλίστηκε από συμμαχικό υποβρύχιο και βυθίστηκε στα ανοιχτά των νότιων αλβανικών ακτών, με αποτέλεσμα να πνιγούν οι επιβαίνοντες στα νερά της Αδριατικής. (Ιανουάριος 1943). Το πτώμα του Δαβάκη περισυνέλεγη, αναγνωρίστηκε και ετάφη στον Αυλώνα. Μεταπολεμικά τα οστά του διακομίστηκαν και ενταφιάστηκαν στην Αθήνα.

Οι γυναίκες της Πίνδου και η ομώνυμη μάχη.

 Ο ελληνικός στρατός αμυνόταν του πατρίου εδάφους, ο ηρωικός διοικητής του πυροβολικού Δαβάκης σφυροκοπούσε τους επιδρομείς. Όλος ο λαός, άνθρωποι και ζώα με ζαλικωμένες πλάτες σιωπηλοί οδεύουν στα απότομα μονοπάτια από Τσοτύλι, Μπουχορίνα, Πεντάλοφο προς Επταχώρι κουβαλώντας βόλια, ψωμί, εφόδια. Ολόκληρες βδομάδες βάσταξε αυτή η τυραννία έως ότου ο εχθρός πετάχτηκε έξω από τα σύνορα της πατρίδας μας.

 Ένα μεγάλο κομμάτι συμμετοχής στην απελευθέρωση της Πίνδου αποδίδεται στις γυναίκες, τις άγνωστες στο ευρύ κοινό, που με θάρρος και γενναιοψυχία έδειξαν αληθινό ηρωισμό στις κρίσιμες ώρες του αγώνα. Η επιτακτική ανάγκη κάλυψης του ελληνικού στρατού με πολεμοφόδια και τρόφιμα υπερκεράστηκε από τον «άμαχο» αυτό πληθυσμό. Ωστόσο κάθε άλλο παρά άμαχος πρέπει να καλείται, αφού οι γυναίκες πολέμησαν με κίνδυνο της ζωής τους σε διαφορετικό επίπεδο για την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Εγκατέλειψαν τα παιδιά τους στο δάσος με τους ηλικιωμένους και όλες μαζί φορτωμένες με πυρομαχικά πήγαιναν στο μέτωπο του πολέμου για να βοηθήσουν τους στρατιώτες. Τα έδεναν «ζαλίκα» στις πλάτες τους, μέσα σε άσχημες καιρικές συνθήκες και με τις σφαίρες να σφυρίζουν δίπλα τους, συνέχιζαν το δρόμο τους. Το κουράγιο ούτε μία φορά δεν τις εγκατέλειψε, αλλά με αστεία και πειράγματα προσπαθούσαν να ξεχνούν τον κίνδυνο και να ολοκληρώσουν την αποστολή τους. Ο κίνδυνος παραμόνευε πάνω στις πλάτες τους, καθώς μία απότομη και αδέξια κίνηση θα τις έκανε πυροτέχνημα από τα πυρομαχικά που κουβαλούσαν.  

   Πολλές φορές άφηναν νηστικά τα ίδια τους τα παιδιά για να μεταφέρουν τα λιγοστά τρόφιμα που διέθεταν στους αγωνιστές, τους οποίους πλέον ένιωθαν σαν δικά τους παιδιά. Το βάρος του φορτίου τους, αν και τεράστιο, δεν το καταλάβαιναν, αφού έπαιρναν δυνάμεις από την κρισιμότητα της αποστολής τους. Οι αποστάσεις ήταν μεγάλες και έφταναν σε σημείο να περπατούν δέκα και δώδεκα ώρες μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Ούτε μία στιγμή δε δείλιασαν, ούτε μία στιγμή δεν παραπονέθηκαν, ούτε μία στιγμή δεν πέρασε από το μυαλό τους να εγκαταλείψουν την προσπάθεια. Μετέφεραν ακόμη τους τραυματισμένους και τους περιποιούνταν μέχρι να γίνουν καλά και να μπορέσουν να συνεχίσουν τον αγώνα.

Η διαταγή έλεγε ότι ο κόσμος θα πληρωνόταν γι’ αυτές τις θυσίες. Αντί για πληρωμή γύριζαν όλοι νηστικοί και κουρελήδες. Από τα πικραμένα χείλη όμως όλων ένιωθες να βγαίνουν τα λόγια «πολύ γλυκιά η ανηφοριά σαν οδηγάει στη λευτεριά». Ο πόλεμος συνεχιζόταν και οι επιτυχίες του στρατού μας αναπτέρωναν το ηθικό μας. 

Η τιμή που ανήκει σʼ αυτές τις γυναίκες είναι πολύ μεγάλη, γιατί χάρη σʼ αυτές κατάφεραν οι Έλληνες να προβάλουν συνεχή και έντονη αντίσταση στην ιταλική επίθεση. Το κέρδος τους δυστυχώς ήταν να ξεσπάσουν πάνω τους την εκδίκησή τους οι Ιταλοί. Αυτό που δεν πρέπει ποτέ να γίνει στο μέλλον, είναι να αγνοηθεί η αξία της συνεισφοράς τους από τους νεότερους Έλληνες.

Επίλογος .

Όλα θα " πήγαιναν ρολόι" αν δεν υπήρχε ο Κατσιμήτρος και ο Δαβάκης. Ο πρώτος γιατί έκρινε ότι, αν οι Ιταλοί περνούσαν το Καλπάκι (επίσημη ονομασία τότε Ελαία) δεν υπήρχε περίπτωση να τους σταματήσουν πουθενά, (δεν χρειάζεται γνώσεις στρατηγικής για να το διαπιστώσει ο καθένας που θα κοιτάξει έναν γεωφυσικό χάρτη της περιοχής), και ο δεύτερος γιατί ξεκίνησε την επίθεση κατά των Ιταλών (σαν διοικητής του αποσπάσματος Πίνδου), κάτι που κανείς επιτελικός "δεν το είχε φανταστεί" ούτε στον ύπνο του. Έτσι έγινε το ελληνικό θαύμα και μας επαίνεσαν όλοι μας οι "φίλοι" και "σύμμαχοι" (οι ήρωες πολεμούν σαν έλληνες και τέτοια) , και μας βοήθησαν να απελευθερωθούμε, βάζοντας το Σκόμπυ αργότερα να "στηρίξει" την ελευθερία και τη δημοκρατία στη χώρα μας. Πιστεύουμε ότι όλα τότε ήταν αλλιώς στημένα και οι άνθωποι αυτοί πληρώνουν μέχρι και σήμερα την άρνησή τους να παραδώσουν την πατρίδα τους..

Γιατί πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς τα παρακάτω σημεία:

1. Στο χώρο του Καλπακίου για πρώτη φορά στην ιστορία δεν μπαίνουν οι προτομές των συντελεστών της νίκης αλλά της ηγεσίας της χώρας. Αντί δηλ. για τον Κατσιμήτρο, τον Δαβάκη και τον Κωστάκη μπαίνουν ο Βασιλιάς, ο Αρχιστράτηγος και ο πρωθυπουργός.(Φανταστείτε στη Γραβιά να ήταν η προτομή του Μαυροκορδάτου αντί του Ανδρούτσου).

2. Και οι τρείς συντελεστές της νίκης (χωρίς να υποβιβάζουμε την προσφορά των υπολοίπων- αξιωματικών, οπλιτών και λαού), είναι γνωστοί μόνο στην ευρύτερη περιοχή των επιχειρήσεων. Μπορεί κανείς να το διαπιστώσει ρωτώντας οποιονδήποτε, ακόμη και ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα.

3. Δεν υπάρχει μέχρι και αυτή τη στιγμή επίσημος Εθνικός Εορτασμός εκείνης της Νίκης. (Στην Θεσσαλονίκη γιορτάζουμε την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους στις 26/10/1912 και συμπίπτει απλά με τον γιορτασμό της 28ης χωρίς να συνδέεται με κανένα επίκαιρο γεγονός.).

4.Δεν υπάρχει ούτε μια προτομή του θρυλικού Κωστάκη ο οποίος με την ακρίβεια και την ταχύτατη μεταφορά των πυροβόλων του δημιουργούσε πανικό και αποδιοργάνωση των εχθρών. ( Επιτυχημένες βολές στα μαγειρεία έχοντας σαν στοιχείο μόνο το γυάλισμα των καζανιών, χτύπημα από τη Βελλά της διοίκησης των Ιταλών στα Δολιανά χωρίς αγγίξει το άγαλμα του Γεννάδιου πίσω από το οποίο ήταν στημένη η σκηνή του επιτελείου, και τόσα άλλα).Ούτε καν στο πυροβολικό δεν αναφέρεται η προσφορά του.Μέχρι πότε η ιστορία θα τους τιμωρεί; Δεν πρέπει εμείς που γνωρίζουμε να φροντίσουμε να τους τιμήσουμε;

 Δεν άκουσα ποτέ μέχρι σήμερα από τους ομιλητές των «πανηγυρικών»  επετείων να μνημονεύουν τα ονόματα των κυρίων συντελεστών αυτού του θριάμβου, των υποστρατήγων Χ. Κατσιμήτρου και Β. Βραχνού, του γενναίου ταγματάρχη τότε Ι. Καραβία, ή και άλλων που δεν αναφέρονται σ' αυτό το κείμενο.

Το μνημείο των πεσόντων, απέναντι από το Μουσείο στο Καλπάκι, που στήθηκε πριν κάμποσες δεκαετίες και πρόσφατα ανακαινίσθηκε συνεχίζει να κοσμείται με τις προτομές του Μεταξά, του Παπάγου και του Γεωργίου Γκλύξμπουργκ του Β΄. Των τριών άσχετων με το έπος!Ο Μεταξάς υπήρξε ο δικτάτορας, που υποδούλωσε το λαό και τη δημοκρατία και που αναγκάσθηκε να πει το όχι, που δεν πίστευε, γιατί ήταν ένθερμος θαυμαστής του φασισμού και του ναζισμού.Ο Παπάγος ήταν ο αρχιστράτηγος που από τα υπόγεια της Μ. Βρετανίας έδωσε διαταγή στην 8η Μεραρχία να εγκαταλείψει την Ήπειρο και να σχηματίσει την γραμμή άμυνας στην Αμφιλοχία. Μια τακτική που σήμαινε την άμεση υποδούλωση της χώρας. Ευτυχώς, η διαταγή αυτή δεν εισακούσθηκε από τον αείμνηστο στρατηγό, διοικητή της 8ης Μεραρχίας που αποφάσισε να αμυνθεί στο Καλπάκι. Η ανυπακοή του αυτή, που ταυτίστηκε με τη νίκη στο Καλπάκι, μπορούσε να του στοιχίσει το λιγότερο, τα γαλόνια του.Ο Γεώργιος ο Β΄, βασιλιάς της Ελλάδας το ’σκασε στο Κάιρο … εγκαίρως!Σε πείσμα της αλήθειας και της ιστορίας, αγνοήθηκαν μέχρι σήμερα οι κύριοι συντελεστές της νίκης. Αγνοήθηκε ο αείμνηστος και εξέχων Γιαννιώτης διοικητής πυροβολαρχίας Δημήτριος Κωστάκης. Αγνοήθηκαν οι : Μαυρογιάννης, Πανταζής, Φρεζής, Βαμβέτσος και τόσοι άλλοι επώνυμοι και ανώνυμοι.Αυτοί συνέβαλαν αποφασιστικά με τη συνέπεια, τον πατριωτισμό και μερικοί με τη θυσία τους στη μεγάλη νίκη ενάντια στο φασισμό. Σ’ αυτούς αξίζει τιμητική θέση στο μνημείο του Καλπακίου.

 Έχω την διαίσθηση ότι ο ελληνικός λαός, από λαθεμένη ενημέρωση, θεωρεί ως μόνους δημιουργούς αυτού του «Έπους» τους Ι. Μεταξά, Αλ. Παπάγο και τον βασιλέα Γεώργιο Β'. Κανείς δεν μπορεί να τους αμφισβητήσει. Ήταν η ηγεσία της Ελλάδας τότε. Όμως και ο Ι. Μεταξάς και ο Αλ. Παπάγος έχουν υμνήσει απερίφραστα και έχουν επιβραβεύσει με ηθικές αμοιβές και τον ελιγμό της VIII Μεραρχίας και τις γενναίες ενέργειες ηγετών και οπλιτών του στρατού Ηπείρου και Δ. Μακεδονίας τότε. Ο δε υποστράτηγος Χ. Κατσιμήτρος στο βιβλίο του Η Ήπειρος προμαχούσα, μνημεία της ιστορικής αλήθειας, στον επίλογο του, σελ. 255, γράφει: «...αι παρ' αυτού διατυπούμεναι γνώμαι και κρίσεις επί της πορείας και εξελίξεως των πολεμικών επιχειρήσεων, ουδέ πόρωθεν έχουσι σκοπόν επικρίσεως ουδενός...». 

Η Μάχη της Ελλάδας το 1940-41 κατά των απρόκλητων Ιταλικών αρχικά επιθέσεων αργότερα δε και των Γερμανικών, διήρκεσε συνολικά 216 ημέρες. Αυτό προκάλεσε παγκόσμια κατάπληξη και αιτία πολλαπλού γενικευμένου θαυμασμού και εγκωμίων. Ήταν κάτι το μεγαλειώδες, το οποίο δικαίως θεωρήθηκε ως Ελληνικό θαύμα. Κατ' αντιδιαστολή, όπως αναφέρει ο Peter Young στο βιβλίο του “WORLD ALMANAC BOOK OF WW II”, για την κατάληψη της Γαλλίας ο Άξονας χρειάστηκε μόνο 45 ημέρες, (παρά τη στρατιωτική βοήθεια που της είχε δοθεί, με την εκεί παρουσία ισχυρών Αγγλικών δυνάμεων), του Βελγίου 18 ημέρες, της Ολλανδίας 5 μέρες, ενώ η Δανία υπέκυψε σε 12 ώρες και οι Αυστρία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Αλβανία προσεχώρησαν ή παρεδόθησαν αμαχητί.

Έτσι αποδεικνύεται περίτρανα ότι η μικρή και φτωχή Ελλάδα, με επαρκή υλική και ηθική προπαρασκευή, σύμπνοια, αυτοθυσία, αλλά και ικανή Πολιτική, Πνευματική, Θρησκευτική και Στρατιωτική Ηγεσία, κατενίκησε την κατά πολύ μεγαλύτερη και πανίσχυρη Ιταλία, αγωνιζόμενη μόνη επί 160 ημέρες. Ακολούθως, όταν της επιτέθηκε και η μέχρι τότε ακατανίκητη Γερμανία, συνέχισε μαχόμενη με τη βοήθεια μικρών Αγγλικών δυνάμεων στην ηπειρωτική χώρα, ενώ τις τελευταίες 11 ημέρες συμπολέμησε με στρατεύματα της Αγγλικής Κοινοπολιτείας στην άμυνα της Κρήτης, η οποία κάμφθηκε 56 ημέρες μετά και τη πρώτη Γερμανική επίθεση στα βόρεια σύνορά μας.

Η επτάμηνη Μάχη της Ελλάδας, όπως αναγνώρισαν και ξένοι πρωταγωνιστές της περιόδου, συνέβαλε ουσιαστικά στη συμμαχική Νίκη στην Ευρώπη.

 Στην Πολιτική του Διαθήκη, αλλά και στην περίφημη Γερμανίδα φωτογράφο και κινηματογραφίστρια Λένι Ρίφενσταλ, όπως αναφέρει η ίδια στα απομνημονεύματά της, ο Χίτλερ είχε δηλώσει:

«Η είσοδος της Ιταλίας στον πόλεμο αποδείχτηκε καταστροφική γιά μας. Άν οι Ιταλοί δεν είχαν επιτεθεί στην Ελλάδα και δενχρειάζονταν τη βοήθειά μας, ο πόλεμος θα είχε πάρει διαφορετική τροπή. Θα είχαμε προλάβει να κατακτήσωμε το Λένινγκραντ και τη Μόσχα πριν μας πιάσει το Ρωσικό ψύχος».

 Σε λόγο του στο Ραϊχσταγκ την 4-5-41, που διασώζεται ηχογραφημένος στα αρχεία της ΕΡΑ, ο Χίτλερ είπε: 

"Η ιστορική δικαιοσύνη με υποχρεώνει να διαπιστώσω ότι από όλους τους αντιπάλους που αντιμετωπίσαμε, ο Έλληνας στρατιώτης πολέμησε με ύψιστο ηρωισμό και αυτοθυσία και συνθηκολόγησε μόνο όταν η εξακολούθηση της αντιστάσεως δεν ήταν δυνατή και δεν είχε κανένα νόημα. Ο Ελληνικός λαός αγωνίστηκε τόσο γενναία, ώστε και αυτοί οι εχθροί του δεν μπορούν να αρνηθούν την προς αυτόν εκτίμηση. Εξ όλων των αντιπάλων που μας αντιμετώπισαν, μόνον ο Έλληνας στρατιώτης πολέμησε με παράτολμο θάρρος και ύψιστη περιφρόνηση προς το θάνατο."

ΠΗΓΕΣ

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_3_24/03/2007_220703

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%80%CE%

http://stratistoria.wordpress.com/ellinoitalikos-polemos/mahi-pindos-1940/http://www.scribd.com/doc/129383809/%CE%9A%CE%91%CE%9B%CE%A0%CE%91%CE%9A%CE%99-1940- 
http://www.sa-snd.gr/h03-epopiia40.htm 
http://dimsapon.rod.sch.gr/palia/diafora/Gegonota/28_1940_pindos.htmhttp://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22733&subid=2&pubid=1770660 http://www.tovoion.com/news/%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%B

http://www.greece.org/main/index.php?option=com_content&view=article&id=487&Itemid=441

 

                ΔΗΜΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ / homouniversalisgr.blogspot.gr/

 

ΕΛΛΑΣ....ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑ...

«…ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνωφελὲς γίνεται διήγημα.» (Πολύβιος)

    Εδώ σε αυτό το κείμενο θα προσπαθήσουμε να να δούμε τα γεγονότα που συνέβησαν κατά την επίθεση των Ιταλών φασιστών εναντίον της χώρας μας το 1940.Θα δούμε τους πραγματικούς πρωταγωνιστές, βέβαια δεν είναι δυνατόν σε ενα μικρό κείμενο να συμπεριλάβεις όλα τα γεγονότα και τα πρόσωπα της ηρωικής εκείνης αναμέτρησης. Θα ασχοληθούμε με αυτούς που είχαν το γενικό πρόσταγμα στο πεδίο της μάχης και γνώριζαν απο πρώτο χέρι τις συνθήκες της περιοχής.Είναι σίγουρο οτι όσο καλή και ικανή να είναι η κεντρική εξουσία που στην προκειμένη περίπτωση ήταν στην Αθήνα,δεν παύει να είναι μακριά  απο το πεδίο της μάχης.Μόνο όσοι είναι μέσα στο χώρο που έχουν αναλάβει να υπερασπιστούν ,γνωρίζουν καλύτερα που και πώς θα δώσουν την μεγάλη μάχη. 

    Βεβαίως δεν πρέπει να ξεχνάμε τους απλούς στρατιώτες ,τους κατοίκους της περιοχής, γυναίκες και άνδρες.Ακόμα και τα ζώα,άλογα και μουλάρια , πόσο σημαντική ήταν η συμβολή τους σε αυτή την τιτάνια προσπάθεια. Αυτούς τους απλούς ανθρώπους που στο τέλος η επίσημη πολιτεία μπορεί να τους ξέχασε,αλλά αυτοί δεν παραπονέθηκαν ποτέ . Από τα πικραμένα χείλη όμως όλων ένιωθες να βγαίνουν τα λόγια «πολύ γλυκιά η ανηφοριά σαν οδηγάει στη λευτεριά». . Όλους αυτούς τους αφανείς Ήρωες που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην μεγάλη εποποιία του 1940.

    Κάποιοι απο τους πρωταγωνιστές αργότερα έκαναν κάποιες επιλογές που τις πλήρωσαν μετά την απελευθέρωση.Για αυτές τις επιλογές τους δικάστηκαν και πλήρωσαν το τίμημα της πράξης τους.Αυτό βέβαια δεν αναιρεί την αποφασιστικότητα και τον ηρωισμό που έδειξαν την πιο κρίσιμη στιγμή και αυτόν τον ηρωισμό τους θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε σε αυτό εδω το αφιέρωμα.Τα υπόλοιπα ας τα κρίνει η ιστορία……

    Εδώ θα  πρέπει να πούμε όμως οτι αυτό το κράτος δεν αναγνώρισε τον αγώνα τους,βρίσκοντας σαν αφορμή αυτή την  λάθος επιλογή. Εξάλλου και οι άλλοι πρωταγωνιστές που δεν έκαναν λάθος στην αφάνεια είναι...Αν υποθέσουμε οτι τα γεγονότα του 1940 είναι μακριά, βλέπουμε και στα γεγονότα της Κύπρου ,που λίγο πολύ τα ζήσαμε,οτι το επίσημο κράτος δεν έχει αναγνωρίσει ΑΚΟΜΑ όλους αυτούς τους Ήρωες που πολέμησαν και κάποιοι έχασαν και την ζωή τους.Πάντα η κεντρική εξουσία είναι μακριά απο τα πραγματικά γεγονότα..

    Ας περάσουμε όμως στο πεδίο της μάχης  και να προσπαθήσουμε να φωτίσουμε οσο μπορούμε τους άγνωστους αυτούς Ήρωες..τους οφείλουμε πολλά ,ας τους δώσουμε έστω το ελάχιστο γιατί αυτοί ποτέ δεν ζήτησαν τίποτα απο κανέναν μας.Τουλάχιστον να μην τους ξεχάσουμε..........

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Στοίχιση της Γενικής Αμυντικής Τοποθεσίας

    Η αμυντική τοποθεσία Πίνδος – Έλαία – Καλαμάς αρχίζει από το Ιόνιο πέλαγος, όπου στηρίζει το ΝΔ πλευρό της, ακολουθεί την υδάτινη γραμμή του Καλαμά μέχρι τις πηγές του (περιοχή Ελαίας) με τα νώτα στηριγμένα στις Β και ΒΔ καταπτώσεις των ορέων Παραμυθιάς, Κουρέντων και Μιτσικελίου και στη συνέχεια στηρίζεται στις ΒΔ καταπτώσεις της Τύρφης (Γκαμήλα) και του Σμόλικα (Κλέφτης) για να καταλήξει στον επι­κρατέστερο όγκο της Πίνδου, τον Γράμμο, που στηρίζει το ΒΑ πλευρό της. Η αμυντική αυτή τοποθεσία βρίσκεται 5-20 χιλιόμετρα μακριά από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, μέσα στο Ελληνικό έδαφος. Έχει ανάπτυγμα 100 περίπου χιλιομέτρων σε ευθεία γραμμή επί συνόλου240 χιλιομέτρων Ελληνο-Αλβανικής μεθορίου.

  Το έδαφος και από τις δύο πλευρές των Ελληνο-Αλβανικών συνόρων είναι γενικά ορεινό, με απότομες χαραδρώσεις και στενές κοιλάδες, ιδιαίτερα μέσα στο Ελληνικό έδαφος. 

Από τη γενική  εξέταση του χώρου γίνεται φανερό ότι οι δρόμοι που υπάρχουν σε συνδυασμό με την ορεινή διαμερισμάτωση καθορίζουν τρεις άξονες επίθεσης από την Αλβανία προς την Ήπειρο:

1. Τον Κεντρικό: Αργυρόκαστρο ή Πρεμετή – Ελαία(Καλπάκι) – Ιωάννινα.
2. Τον Ανατολικό: Υψίπεδο Κολωνίας – Σαμαρίνα – Μέτσοβο (Ορεινός).
3.  Δυτικό: Αυλώνα – Κονίσπολη – Φιλιάτες – Φιλιππιάδα (Παραλιακός).
4. Εδώ πρέπει να εξηγήσουμε οτι οι επικεφαλείς του στρατού μας θεωρούσαν οτι η κύρια επίθεση των Ιταλών θα ηταν στο Καλπάκι.Αν ένας απο τους τομείς άμυνας έχανε τις θέσεις του τότε θα κυκλώνονταν ο Ελληνικός στρατός και θα είχε καταστροφικά αποτελέσματα...Έπρεπε ολη η γραμμή άμυνας να αντέξει στις επιθέσεις των Ιταλών.Ενα άλλο σημαντικό σε εναν στρατό είναι να μην χάσουν τα τμήματα μεταξύ τους την επικοινωνία.Να γνωρίζει η καθε μονάδα πως ακριβώς είναι η κατάσταση σε ολο το μήκος του μετώπου  για να μπορεί ο επικεφαλής να στέλνει εφεδρείες για βοήθεια σε όποιο σημείο υπάρχει ανάγκη.

Τα Πεδία της Μάχnς

    Ολόκληρη η περιοχή Βόρεια του Αμβρακικού – Μαλιακού κόλπου θεωρείται ως ένα ενιαίο Θέατρο Πολέμου. Αυτό χωρίσθηκε νοητά από τον Αξιό ποταμό σε δύο Θέατρα Επιχειρήσεων (ΘΕ). Το ΘΕ Αλβανίας και το ΘΕ Βουλγαρίας. Το ΘΕ Αλβανίας υποδιαιρέθηκε σε δύο τμήματα  Θεάτρου Επιχειρήσεων (ΤΘΕ). Το ΤΘΕ Ηπείρου και το ΤΘΕ Δυτικής Μακεδονίας που συνδεόταν μεταξύ τους με τον αποκαλούμενο Τομέα Πίνδου.

Αμυντική Οργάνωση των Πεδίων της Μάχης

    Η αμυντική ισχύς της τοποθεσίας Πίνδος – Ελαία – Καλαμάς είχε αυξηθεί από τα έργα αμυντικής οργάνωσης του εδάφους που είχαν γίνει, χάρη στις εργώδεις προσπάθειες του διοικητού πυροβολικού της 8ης μεραρχίας πεζικού,  συνταγματάρχη πυροβολικού Μαυρογιάνη Παναγιώτη και στην εντατική εργασία των στρατιωτών και των κατοίκων της περιοχής. Με τα λίγα σχετικώς χρήματα (1.000.000 δρχ.) που διατέθηκαν το 1939 κατασκευάσθηκαν έργα εκστρατείας, χαρακώματα «ορθίως βάλλοντας» προστατευόμενα και με συρματοπλέγματα, αντιαρματικές τάφροι και αντιαρματικά φράγματα από σιδηροτροχιές, υπονομεύσεις γεφυρών και αμαξιτών οδών, αριστοτεχνικές θέσεις πυροβόλων, ενισχυμένα πολυβολεία ή τοποθετήσεις πολυβολείων μέσα σε βράχους, σκέπαστρα πεζικού και πυροβολικού και άλλα έργα. Κύριο βάρος των έργων δόθηκε στην Ελαία, κατά δεύτερο στους άξονες ελιγμού – επιβραδύνσεως από τα σύνορα προς την κύρια Αμυντική τοποθεσία (για την προστασία των υποχωρητικών κινήσεων των Τμημάτων Προκαλύψεως) και κατά τρίτο στις τοποθεσίες Καλαμά – Θεσπρωτίας και Πίνδου. (Υπονόμευση γεφυρών Σαρανταπόρου κ.λ.π.)

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ – ΔΙΑΤΑΞΗ

   Η Μεραρχία όφειλε να αµυνθεί σε ενα μέτωπο µήκους 100χλµ. µε 15 τάγµατα πεζικού, 2 τάγµατα πολυβόλων, 66 πυροβόλα -ορειβατικά,πεδινά και συνοδείας πεζικού– τη μεραρχιακή οµάδα αναγνώρισης, µία αντιαεροπορική πυροβολαρχία των 37 χιλ.(4 πυροβόλα), µία αντιαεροπορική πυροβολαρχία των 20 χιλ. (6 πυροβόλα),µία αντιαρματική πυροβολαρχία των 37χιλ. (4 πυροβόλα), µία αντιαεροπορική πυροβολαρχία των 88 χιλ. (3 πυροβόλα), η οποία κάλυπτε την πόλη των Ιωαννίνων, 2 λόχους Μηχανικού και 3 λόχους ∆ιαβιβάσεων.

Η συμβολή της αεροπορίας κατά την εισβολή των Ιταλών……

    Κατά την έναρξη των επιχειρήσεων, υπήρχαν 158 πολεμικά αεροσκάφη, όλων των τύπων, ενταγμένα στις παραπάνω Μονάδες, από τα οποία φέρονται να ήταν εν ενεργεία τα 128. Από αυτά μόλις τα 79 (εν ενεργεία τα 59) ήταν καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά. Επίσης, υπήρχαν ακόμα 63 εκπαιδευτικά και βοηθητικά αεροσκάφη.

     Κατά τις επιχειρήσεις που ακολούθησαν, η Αεροπορία κλήθηκε να αντιμετωπίσει αρχικά την Ιταλική Αεροπορία, η οποία παρέτασσε 463 αεροσκάφη πρώτης γραμμής και γενικά καλύτερων επιδόσεων. Ωστόσο, η Αεροπορία, από την αρχή αντιμετώπισε αποφασιστικά τους Ιταλούς σε όλο το φάσμα των αποστολών και σε όλο το μήκος του μετώπου, αλλά και των μετόπισθεν. Κατά τη διάρκεια του εξάμηνου πολέμου σημειώθηκαν αναρίθμητα περιστατικά, που έδειξαν τόσο την αποφασιστικότητα, όσο και την αποτελεσματικότητα του προσωπικού, παρά τη συντριπτική υπεροχή των Ιταλών. Αξιομνημόνευτη είναι η περίπτωση που σημειώθηκε την 2α Νοεμβρίου, κατά την οποία ένα Breguet Bre 19, εκτελώντας χαμηλή πτήση κατά μήκος των αλβανικών συνόρων, εντόπισε την ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών, "Julia", τη στιγμή ακριβώς που είχε εισδύσει στην Πίνδο και κινούνταν προς κατάληψη του Μετσόβου. Το γεγονός αυτό, μετέβαλε ριζικά την κατάσταση του μετώπου υπέρ των Ελλήνων. Την ίδια μέρα ο Υποσμηναγός Μαρίνος Μητραλέξης πετώντας με αεροσκάφη PZL, κατά τη διάρκεια αερομαχίας, αφού εξάντλησε τα πυρομαχικά του, "έκρουσε" με την έλικα του αεροσκάφους του, το πηδάλιο ενός ιταλικού βομβαρδιστικού CANT Z.1007 Alcione, με αποτέλεσμα αυτό να συντριβεί στο έδαφος.

    Κατά τις επιχειρήσεις εναντίον της Ιταλικής Αεροπορίας, οι Έλληνες Αεροπόροι πέτυχαν 64 επιβεβαιωμένες καταρρίψεις και διεκδίκησαν ακόμα 20 πιθανές, έναντι 24 επιτυχιών των Ιταλών. Οι Μοίρες Δίωξης έχασαν συνολικά 14 αεροπλάνα σε αερομαχίες ή λόγω αναγκαστικών προσγειώσεων. Επιπλέον, 28 Ιταλικά αεροσκάφη καταστράφηκαν από τα ελληνικά βομβαρδιστικά και άλλα 23 από τα αντιαεροπορικά όπλα, όταν οι απώλειες τις Αεροπορίας από ανάλογη δράση των Ιταλών ανήλθαν σε 8 και 5 αεροσκάφη, αντίστοιχα. Συνολικά, η Αεροπορία είχε 49 νεκρούς και 22 τραυματίες στον αγώνα εναντίον των Ιταλών. 

Η συμβολή του Ναυτικού κατά την εισβολή των Ιταλών

    Το Πολεμικό μας Ναυτικό το 1940, που αριθμούσε 6.500 περίπου άνδρες και περί τα 34 μάχιμα Πλοία, κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον πολλές φορές μεγαλύτερο, πανίσχυρο και σύγχρονο Ιταλικό Στόλο. Κατά τις αρχές του 1944 το ανθρώπινο δυναμικό του Πολεμικού μας Ναυτικού είχε ανέλθη στη Μ.Α. στους 8.500 περίπου άνδρες. Οι κύριες μονάδες του Στόλου μας στο τέλος του Β΄ΠΠ είχαν αυξηθεί σε 43 μάχιμα Πλοία, υπερκαλύπτοντας τις απώλειες, που στην περίοδο 1940-44, που ανήλθαν σε 29 μάχιμες μονάδες.

    Κυρία αποστολή του Πολεμικού μας Ναυτικού στη Μάχη της Ελλάδας ήταν η συνοδεία νηοπομπών που μετέφεραν προσωπικό και εφόδια δια θαλάσσης προς τους μαχόμενους στα βόρεια σύνορά μας. Αυτή η αποστολή εκτελέστηκε με απόλυτη επιτυχία και χωρίς απώλειες.Από τη δεύτερη ημέρα της Ιταλικής επιθέσεως δύο Αντιτορπιλλικά μας έκαναν βομβαρδισμούς με τα πυροβόλα τους κατά εχθρικών θέσεων απέναντι από την Κέρκυρα. Αργότερα, μοίρες Αντιτορπιλλικών, έκαναν τρεις φορές επιδρομές στην Αδριατική, παρά την εκεί κοντά ισχυρότατη παρουσία του Ιταλικού Στόλου. Τα Υποβρύχιά μας είχαν αναλάβει επίσης συστηματικές και επιτυχείς προσβολές κατά εχθρικών πλοίων, που μετέφεραν εφόδια στον Ιταλικό Στρατό στην Αλβανία.

 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΙΤΑΛΩΝ....

    Εδώ να δούμε την κατάσταση των Ιταλών μέσα απο τα δικά τους έγραφα....Δώδεκα μέρες πριν από τη νύχτα της εισβολής, στο άντρο του Μουσολίνι, στο Παλάτσο Βενέτσια μιας ανυποψίαστης Ρώμης, συγκεντρώθηκαν μερικοί ανώτατοι αξιωματούχοι που ανήκαν στην πολιτικοστρατιωτική ηγεσία της φασιστικής Ιταλίας. Σκοπός της συσκέψεως ήταν η τελική εκτίμηση των δυνάμεων στην Αλβανία, οι στρατιωτικές και πολιτικές δυνατότητες για την εισβολή, ο καθορισμός της ημερομηνίας επιθέσεως και η αδρά διαγραφή των επιχειρήσεων. Μεταξύ των παρευρεθέντων βρίσκονταν ο Τσιάνο, οστρατάρχης Μπαντόλιο, ο τοποτηρητής στην Αλβανία Τζακομόνι και ο στρατηγός Βισκόντι Πράσκα.Το επίκεντρο της συσκέψεως, που κράτησε ακριβώς 1 1/2 ώρα ήταν φυσικά η στρατιωτική πλευρά. Ο Μουσολίνι εξήγησε, ότι επειδή έφερε ακέραιη την ευθύνη, ήθελε να γνωρίζει επακριβώς τις εκατέρωθεν δυνάμεις. Ο Βισκόντι - Πράσκα του ανέφερε, ότι σε πρώτη φάση θα επιτεθούν 70.000 άνδρες, χωρίς να υπολογίζονται τα ειδικά τάγματα που πλαισίωναν τις μεραρχίες εισβολής. Δεδομένου ότι οι Έλληνες έχουν παρατάξει περίπου 30.000 άνδρες και μόνο η αριθμητική υπεροχή θα είναι δύο προς ένα. Κι όταν ο Μουσολίνι ρώτησε αν πέραν του πεζικού οι Έλληνες διέθεταν άλλα αμυντικά μέσα, άρματα, αεροπλάνα, ο Ιταλός στρατηγός του απάντησε ότι η ελληνική αεροπορία είναι ανύπαρκτη... Ωστόσο ο Τζακομόνι σε άλλο σημείο της συσκέψεως διευκρίνισε ότι οι Έλληνες διαθέτουν περίπου 144 αεροπλάνα.  Όλοι συμφώνησαν όμως, ότι ο κύριος κίνδυνος θα ήταν η ενδεχόμενη εμφάνιση βρετανικών αεροσκαφών. Γι' αυτό, καλού-κακού ο Μουσολίνι δήλωσε, ότι θα διαθέσει 400 αεροπλάνα στην εκστρατεία! Κατά τους υπολογισμούς του Βισκόντι Πράσκα οι ελληνικές δυνάμεις στην Ήπειρο, μη έχοντας δυνατότητες ενισχύσεως από θαλάσσης ή από ξηράς, λόγω του ορεινού εδάφους, θα εξοντώνονταν σε 10 - 15 μέρες... Και διαβεβαίωσε τον Μουσολίνι, ότι δεν θα φεισθεί ανθρωπίνων απωλειών. «Έδωσα», είπε υπερήφανα, «διαταγή τα τάγματα μας να επιτίθενται συνεχώς ακόμα και εναντίον μιας μεραρχίας...»Ανακεφαλαιώνοντας τα συμπεράσματα της συσκέψεως ο Ντούτσε έκλεισε τη συζήτηση διαγράφοντας τους στόχους της εισβολής: «Επίθεση στην Ήπειρο, παρατήρηση και πίεση επί της Θεσσαλονίκης και, σε δεύτερο χρόνο, προέλαση προς Αθήνας! »Η μεραρχία εισβολής ήταν πανίσχυρη. Διότι δεν πορευόταν μόνη. Το επίσημο όνομα της ήταν 51η Μεραρχία Πεζικού και είχε ενισχυθεί με το 3ο Σύνταγμα Γρεναδιέρων (ο Παπάγος αναφέρει ως ενίσχυση και ένα σύνταγμα ιππικού, το 6ο), τάγματα φανατικών φασιστών μελανοχιτώνων και τμήματα «εθελοντών» Αλβανών, ουσιαστικά ημιατάκτων. Κι ακολουθούσαν πελώρια φορτηγά που έσυραν βαρύ πυροβολικό. Θα µπορούσε να τους αδικήσει κανείς για τη βεβαιότητα που είχαν για τη νίκη;

Χαράλαμπος Κατσιμήτρος.....

    Ο  Στρατηγός Κατσιμήτρος γεννήθηκε στον Κλειτσό Ευρυτανίας το 1886 και μετά την επιτυχή αποφοίτηση του από την Σχολή Εφαρμογής Αξιωματικών, πήρε μέρος σ’όλους τους πολέμους απ’το 1912 έως το 1941 με άριστα πάντοτε αποτελέσματα. Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου υπηρέτησε σε διάφορες επιτελικές θέσεις του Υπουργείου Στρατιωτικών και του Γενικού Στρατηγείου, συμπλήρωσε δε τη στρατιωτική του κατάρτιση φοιτώντας στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου το έτος 1925.

Προήχθη στο βαθμό του Υποστράτηγου την 11 – 1 – 37 και διετέλεσε Διοικητής της 7ης Μεραρχίας Δράμας, της 9ης Μεραρχίας Κοζάνης και από της 9ης Φεβρουαρίου του 1938 έως και την 30η Απριλίου του 1941 ήταν Διοικητής της 8ης Μεραρχίας Ηπείρου με έδρα τα Ιωάννινα.

    Ο Κατσιμήτρος δεν ήταν απλώς ένας άξιος ηγήτορας. Ήταν δεμένος με τη μεραρχία του αλλά και με τη γη της Ηπείρου, σαν ένα σώμα. Από το 1938, όταν ανέλαβε τη διοίκηση τηςVIII Μεραρχίας, αδιαφορώντας για τις εξελίξεις της διεθνούς πολιτικής, είχε αφιερωθεί στο να καταστήσει την Ήπειρο αληθινό προμαχώνα. Και όταν κατέστη φανερό, ότι η περιοχή του θα ήταν ο πιθανότερος στόχος μιας εισβολής, κινητοποίησε ολόκληρο τον άμαχο πληθυσμό. Με τις πενιχρές πιστώσεις που του δόθηκαν από τον Απρίλιο του '39 και με την εθελοντική προσφορά των πατριωτών κατοίκων της Ηπείρου ανέσκαψε όλα τα σημεία από όπου περίμενε επιθέσεις. 

    Έστησε πρόχειρα αντιαρματικά εμπόδια, έφτιαξε πολυβολεία σε σταυροδρόμια κι έκρυψε τα λίγα πυροβόλα που του δόθηκαν ακόμα και σε ορεινές σπηλιές! Όλοι οι αξιωματικοί του είχαν επανειλημμένα αναγνωρίσει το έδαφος και γνώριζαν τυφλά ο καθένας τον τομέα του. Η Ήπειρος ήταν η μόνη περιοχή της χώρας που βρισκόταν από καιρό σε πολεμικό οργασμό. Κι επιπλέον, η μεραρχία της είχε ζήσει δύο επιστρατεύσεις, μια τον Αύγουστο του '39, όταν επισημάνθηκαν οι ελλείψεις και μια δεύτερη, τελική, από τις 23 Αυγούστου του '40. Στις 5 Οκτωβρίου η VIII Μεραρχία βρίσκεται πλήρως επιστρατευμένη στις θέσεις της, ενισχυμένη με ένα σύνταγμα ευζωνικό, το 42 της Λαμίας, που έφερε τη δόξα της Μικρασιατικής εκστρατείας στη σημαία του, ένα σύνταγμα ορειβατικού πυροβολικού και μια μοίρα βαρέως πυροβολικού.Το πρόβλημα όμως για τον Κατσιμήτρο ήταν πώς να διαθέσει τις δυνάμεις του. Το μέτωπο που ήταν υποχρεωμένος να υπερασπίσει εκτεινόταν από την Ηγουμενίτσα μέχρι τις δυτικές υπώρειες της Πίνδου και συγκεκριμένα την περιοχή της ακριτικής Κόνιτσας. Σε αδρές γραμμές το μέτωπο αυτό στηριζόταν στον ρου του ποταμού Καλαμά, με φορά κάπως λοξή από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά. Η διαμόρφωση του εδάφους έδειχνε ότι το ισχυρότερο σημείο του μετώπου βρισκόταν στη φυσική στενωπό του Καλπακίου (Ελαία). 

    Ο Κατσιμήτρος είχε μελετήσει τα πάντα. Κι αποφάσισε να τα παίξει όλα για όλα. θα συγκέντρωνε τον κύριο όγκο των δυνάμεων του στο Καλπάκι κι εκεί θα έδινε την αποφασιστική μάχη. Πίστευε, ότι εκεί θα στρεφόταν η κύρια επίθεση των Ιταλών, διότι το Καλπάκι αποτελούσε την κύρια διάβαση προς τα Γιάννενα. Και δεδομένου, ότι οι ιταλικές μεραρχίες ήταν πεδινής συνθέσεως —πλην της ΤΖΟΥΛΙΑ, η οποία όμως είχε προσανατολιστεί στον τομέα της Πίνδου— αναγκαστικά θα πορεύονταν προς το Καλπάκι. Η απόφαση του Κατσιμήτρου να τα δώσει όλα για όλα στο Καλπάκι είχε όχι μόνο τα χαρακτηριστικά μιας ακλόνητης πίστεως στο σχέδιο του αλλά κι ενός προσωπικού πείσματος, που τον έκανε να έρθει σχεδόν σε ρήξη με το Γενικό Επιτελείο.

    Ο Κατσιμήτρος είχε βεβαίως υπόψη του, ότι όταν θ' άρχιζε η ιταλική επίθεση τα ισχνά τμήματα προκαλύψεως που είχαν παραταχτεί στα αλβανικά σύνορα θα υποχωρούσαν μέχρι τον Καλαμά και το Καλπάκι, δίνοντας μάχες επιβραδυντικές τμήματα προκαλύψεως είναι μικρές στρατιωτικές μονάδες που δέχονται τις πρώτες επιθέσεις του εχθρού και οπισθοχωρούν προς την κύρια γραμμή άμυνας.Σκοπός τους είναι να επιβραδύνουν την γρήγορη επίθεση του εχθρού προς την κεντρική γραμμή άμυνας.Είναι και τα τμήματα που έχουν και τις μεγαλύτερες απώλειες και στις μάχες του 1940 έδειξαν έναν ηρωισμό αντάξιο της Ιστορίας μας..

Αλλά εκεί και ιδιαίτερα στο Καλπάκι, όπως αργότερα έγραψε ο ίδιος θα αντέτασσαν «...σταθεράν άμυναν, άνευ ιδέας υποχωρήσεως...» Το Γ.Ε.Σ. όμως έβλεπε την κατάσταση πιο «σφαιρικά». Από τις αρχές Αυγούστου τον '40, υπενθύμιζε με αλλεπάλληλες διαταγές στον Κατσιμήτρο, ότι η κύρια αποστολή της μεραρχίας του ήταν να καλύψει το δυτικό πλευρό του «θεάτρου πολέμου τηςΔυτικής Μακεδονίας» και να αποφράξει τις οδεύσεις προς την Αιτωλοακαρνανία, μέχρις ότου συμπληρωθεί η γενική επιστράτευση.

    Ο Παπάγος , γνωρίζοντας, ότι ο Κατσιμήτρος δεν ήταν διατεθειμένος να παραχωρήσει ούτε σπιθαμή γης στο Καλπάκι του έστειλε μάλιστα, στα τέλη Αυγούστου του '40, προσωπική επιστολή δια χειρός του τότε ταγματάρχη Γεωργίου Γρίβα. Η επιστολή του Παπάγου προς τον Κατσιμήτρο μετά τις συστάσεις να μη εξαντλήσει τις δυνάμεις του σε μεμονωμένες μάχες κατέληγε με την εγκάρδια φράση:

«Πιστεύω ακραδάντως, ότι η τιμή των Ελληνικών όπλων δεν θα ήτο δυνατόν να είναι εμπεπιστευμένη εις καλλίτερος χείρας από τάς ιδικάς σου.Σε ασπάζομαι εγκαρδίως.ΑΛ. ΠΑΠΑΓΟΣ Αντιστράτηγος»

Το ΓΕΣ καλούσε μάλιστα την Όγδοη Μεραρχία να υποχωρήσει σε δεύτερη γραμμή άμυνας και να πολεμήσει, αν ήθελε να πολεμήσει, τους Ιταλούς πολύ πιο πίσω από την αμυντική γραμμή Ελαίας(Καλπάκι) - Καλαμά, εκεί που γράφτηκαν τελικά οι πρώτες, οι πιο μεγάλες σελίδες του Έπους του ’40.

    Τότε, ένας άνθρωπος, ένας σύγχρονος Λεωνίδας, πέταξε αυτές τις διαταγές στα σκουπίδια. Όπως ακριβώς και ο Σπαρτιάτης βασιλιάς είχε παρακάμψει κάποτε τους νόμους της Σπάρτης. Ηταν ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος που, σήμερα, κανείς δεν τον θυμάται, κανείς δεν τον γνωρίζει.

 Ήταν ο άνθρωπος που αψήφησε τις διαταγές της Αθήνας, όταν η ηττοπάθεια είχε καταλάβει την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία των Αθηνών στα υπόγεια του ξενοδοχείου της«Μεγάλης Βρετανίας» -από εκεί διηύθυναν τον πόλεμο! ,που οργάνωσε την άμυνα στην πρώτη γραμμή και εξέδωσε τη δική του διαταγή προς τους άνδρες της Ογδοης Μεραρχίας: ουδεμία σκέψη διά υποχώρησιν, η τελευταία γραμμή αμύνης είναι εδώ, μέχρις εσχάτων. Ο Κατσιμήτρος μόνος, χωρίς καμιά βοήθεια από το ΓΕΣ και χωρίς κανείς στην Αθήνα να πιστεύει ούτε στιγμή στον αγώνα του, στάθηκε στην πρώτη γραμμή, πολέμησε και νίκησε! Ο Χ. Κατσιμήτρος υπήρξε από τους λίγους ανώτατους αξιωματικούς του στρατού που πολέμησε συνειδητά για τη νίκη κι όχι για την «τιμή των όπλων» το 1940-41.

    Η Ιταλία είχε καταλάβει την γειτονική Αλβανία και συγκέντρωνε δυνάμεις στην ελληνοαλβανική μεθόριο. Μήνες πριν οι ιταλικές δυνάμεις προκαλούσαν επεισόδια στα σύνορα,θα περίμενε κανείς ότι η ελληνική πλευρά θα ενίσχυε τα φυλάκια της και θα προετοιμαζόταν για την επίθεση. Τι συνέβη όμως στην πραγματικότητα;

Το Γενικό Επιτελείο είχε σαν δεδομένη την επίθεση και την προέλαση του ιταλικού στρατού μέχρι τα Γιάννενα και έθετε γραμμή άμυνας τον ποταμό Άραχθο (γραμμή Ιωάννινα-Ζυγός Μετσόβου) με στόχο να μην περάσει ο εχθρός αφ' ενός στην Θεσσαλία και αφ΄ετέρου στην Αιτωλοακαρνανία, αφήνοντας στα χέρια των εχθρών την Ήπειρο.

    Έτσι δικαιολογείται και η πεποίθηση των Ιταλών ότι θα κάνουν βόλτα και θα πιουν τον καφέ τους στα Γιάννενα. Όλα θα " πήγαιναν ρολόι" αν δεν υπήρχε ο Κατσιμήτρος και ο Δαβάκης. Ο πρώτος γιατί έκρινε ότι, αν οι Ιταλοί περνούσαν το Καλπάκι (επίσημη ονομασία τότε Ελαία) δεν υπήρχε περίπτωση να τους σταματήσουν πουθενά, (δεν χρειάζεται γνώσεις στρατηγικής για να το διαπιστώσει ο καθένας που θα κοιτάξει έναν γεωφυσικό χάρτη της περιοχής), και ο δεύτερος γιατί ξεκίνησε την επίθεση κατά των Ιταλών (σαν διοικητής του αποσπάσματος Πίνδου), κάτι που κανείς επιτελικός "δεν το είχε φανταστεί" ούτε στον ύπνο του.

    Όπως προκύπτει από παντού και δέχονται όλοι οι έγκυροι ιστορικοί και στρατιωτικοί, σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις του Γενικού Επιτελείου Στρατού, ο ίδιος και το επιτελείο του, αντί να οπισθοχωρήσουν 200-250 χλμ., διατήρησαν τη γραμμή άμυνας στην περιοχήΕλαίας (Καλπάκι) - ποταμού Καλαμά και των γύρω υψωμάτων. Οι στρατιώτες του έδωσαν τις πρώτες αποφασιστικές μάχες στο Καλπάκι από 2 μέχρι 8 Νοεμβρίου 1940.

Η μάχη στο Καλπάκι...

    Τις πρώτες ημέρες του πολέμου οι Ιταλοί είχαν μερικές επιτυχίες, πολύ μικρές είναι αλήθεια σε σχέση με την ετοιμοπόλεμη υπεροχή τους έναντι των Ελλήνων. Το μέτωπο άνοιξε από τον Γράμμο ως το Ιόνιο. Το σχέδιο του στρατηγού Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα, ανωτάτου διοικητή των στρατευμάτων στην Αλβανία, ήταν σχετικά απλό: στο μισό μέτωπο, από το Λεσκοβίκι ως τα γιουγκοσλαβικά σύνορα, οι μεραρχίες «Πάρμα», «Βενέτσια», «Πιεμόντε» και «Αρέτσο» θα κρατούσαν την άμυνα. Στο άλλο μισό του μετώπου, από το Λεσκοβίκι ως τη θάλασσα, θα γινόταν η επίθεση με τις μεραρχίες «Τζούλια», «Φεράρα», «Κένταυροι» και «Σιένα». Η μεραρχία «Τζούλια», αφού θα κατελάμβανε την Πίνδο και θα έκοβε την επικοινωνία ανάμεσα στη Μακεδονία και στην Ήπειρο, θα έφθανε στο Μέτσοβο και θα προχωρούσε για να καταλάβει τα Γιάννενα.

    Έτσι το μέτωπο που έπρεπε να υπερασπιστεί η μεραρχία του Κατσιμήτρου εκτεινόταν από την Ηγουμενίτσα ως τις δυτικές πλαγιές της Πίνδου. Με διορατικότητα ο στρατηγός αποφάσισε ότι η αποφασιστική μάχη εναντίον της προέλασης των Ιταλών θα έπρεπε να δοθεί στα στενά του Καλπακίου (Ελαίας). Πίστευε ότι εκεί θα στρεφόταν η κύρια επίθεση των Ιταλών, δεδομένου ότι το Καλπάκι ήταν η κυριότερη δίοδος προς τα Γιάννενα.

   Στις 5.30 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, σκοτάδι ακόμη, οι άνδρες τμημάτων της VIII Μεραρχίας είδαν απέναντί τους να ανάβουν χιλιάδες φλογίτσες και αμέσως μετά να σκάνε οβίδες που τίναζαν στον αέρα τα οχυρωματικά έργα του στρατηγού. Οι Ιταλοί είχαν ξεκινήσει με τον «φραγμόν πυρός» ο οποίος προηγείται της επίθεσης. Αμέσως μετά ακούστηκαν οι ερπύστριες των τεθωρακισμένων αρμάτων, των «Κενταύρων», το κροτάλισμα των πυροβόλων και οι πεζικάριοι της «Σιένα» και της «Φεράρα» ξεχύθηκαν σε πυκνούς σχηματισμούς. Με το χάραμα της πρώτης ημέρας του πολέμου από τις βάσεις στην Αλβανία άρχισαν να απογειώνονται τα ιταλικά αεροπλάνα και να βομβαρδίζουν την Ήπειρο. Μπροστά σε αυτή την τρομερή επίθεση οι άνδρες του Κατσιμήτρου αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν προς την κύρια γραμμή άμυνας, δηλαδή το Καλπάκι.

    Την 1η και στις 2 Νοεμβρίου οι Ιταλοί επιχείρησαν να μπουν στα στενά του Καλπακίου. Οι Έλληνες όμως ήταν αποφασισμένοι να μην τους αφήσουν να περάσουν. Το πρωί της 2ας Νοεμβρίου τα ιταλικά βομβαρδιστικά εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση. Βομβάρδισαν ακόμη και τα Γιάννενα σκοτώνοντας αμάχους. Το μεσημέρι με έναν «φραγμό πυροβολικού» οι Ιταλοί επιτίθενται με μεγάλες δυνάμεις στο Καλπάκι. Ο Κατσιμήτρος όμως με τους άνδρες του τούς περιμένει.

    Η ιταλική επίθεση καθηλώθηκε από τα πυρά του ελληνικού πυροβολικού και πεζικού. Ωστόσο οι Ιταλοί με τη βοήθεια ενός τάγματος Αλβανών κατέλαβαν το ύψωμα της Γκραμπάλας, το οποίο, μολονότι βρισκόταν εκτός της αμυντικής περιμέτρου του Καλπακίου, ήταν στρατηγικά απαραίτητο για την έκβαση των επιχειρήσεων γιατί δέσποζε των στενών. Τα ξημερώματα της επομένης το ύψωμα ανακαταλήφθηκε από τους Ελληνες, αλλά μετά από λίγο το ξαναπήραν οι Ιταλοί και μετά πάλι το κατέκτησαν οι Έλληνες. Αυτές οι «καντρίλιες» Ελλήνων και Ιταλών στην Γκραμπάλα συνεχίστηκαν ώσπου έληξε η μεγάλη μάχη στο Καλπάκι.

    Στις 3 Νοεμβρίου από τα προκεχωρημένα παρατηρητήρια της VIII Μεραρχίας στάλθηκε στον Σταθμό Διοικήσεως το μήνυμα ότι «εχθρική φάλαγξ αρμάτων εκκινείτο  επί της οδού από Δολιανά προς Καλπάκι». Πράγματι, μοιρασμένοι σε δύο φάλαγγες, 30 αρμάτων η μία και 50 αρμάτων η άλλη, οι «Κένταυροι» εφόρμησαν πλησιάζοντας σε απόσταση βολής από τους ταμπουρωμένους Έλληνες που τους περίμεναν.

    Οι πρώτες ομοβροντίες από τα ελληνικά πυροβόλα αιφνιδίασαν τους Ιταλούς, οι οποίοι στη συνέχεια δέχθηκαν την επίθεση του «αντιαρματικού συγκροτήματος», το οποίο αποτελείτο από τέσσερα αντιαρματικά όλα κι όλα. Εννέα τεθωρακισμένα άρματα των «Κενταύρων» αχρηστεύονται. Όρθιοι έξω από τα χαρακώματα οι έλληνες στρατιώτες αλάλαζαν «Αέρααα!», ιαχή που πρωτακούστηκε στο Καλπάκι και έμελλε να τρομοκρατεί τους αντιπάλους καθ' όλη τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου.

Ως τις 8 Νοεμβρίου οι Ιταλοί έκαναν πολλές σφοδρές προσπάθειες να καταλάβουν το Καλπάκι και να περάσουν από εκεί. Δεν τα κατάφεραν όμως και στις 9 Νοεμβρίου το πήραν απόφαση ότι το μέτωπο στο Καλπάκι δεν σπάει και υποχώρησαν. Η άρτια σχεδιασμένη επίθεση των Ιταλών εναντίον της Ηπείρου είχε αποτύχει εντελώς.

    Η απόκρουση της εισβολής αποτέλεσε την αφετηρία της μεγάλης αντεπίθεσης του Ελληνικού Στρατού. Τα υψώματα της Γκραμπάλας, της Ασόνισσας, των Γρεμμισιών και της Βελλάς ήταν εκείνα που σήκωσαν το βάρος των επιθέσεων και σ' αυτά οι στρατιώτες, με τον λαό της περιοχής, έγραψαν το ΟΧΙ.

 Στις 1 και 2 Νοεμβρίου έλαβε αργοπορημένα δύο εντολές του Στρατηγείου. Με την πρώτηεντέλλετο να μη διεκδικεί έδαφος αλλά να προσέχει στ' ανατολικά του το Μέτσοβο και προς νότο την Αιτωλοακαρνανία, και στη δεύτερη (υπ' αρ. 131681/31.10.40): «...να μην αγκιστρωθεί στο Καλπάκι... και να συμπτυχθεί στο Μέτσοβο...» Αλλά ήταν πια αργά. Η μάχη είχε αρχίσει. Και ο πεισματάρης Κατσιμήτρος θα παράκουε άλλη μια φορά.

 Κατά τον διευθυντή του ΙΙΙ Γραφείου της VIII Μεραρχίας Παναγιώτη Πετρουτσόπουλο ,στις 9 το βράδυ της 2.11.40, ο Κατσιμήτρος κάλεσε σε σύσκεψη τους επιτελείς του. Η διαταγή του Στρατηγείου είχε προκαλέσει σύγχυση και απογοήτευση σε όλους. Η σύσκεψη ήταν δραματική. Κατά τον Πετρουτσόπουλο, ο διοικητής του είχε κλονιστεί. Παρόλο ότι οσφραίνετο τη νίκη του Καλπακίου, δεν μπορούσε να παρακούει συνέχεια τις εντολές του Στρατηγείου. Ο Πετρουτσόπουλος υποστηρίζει, ότι γύρω στις 3:30 τη νύχτα της 2 προς 3 Νοεμβρίου κατάφερε να μεταπείσει τον ταλαντευόμενο Κατσιμήτρο, που άλλωστε δεν χρειαζόταν και πολλή πίεση για να εμμείνει στην αρχική του απόφαση να αγκιστρωθεί στο Καλπάκι. Κι έτσι κι έγινε.

Εκ των υστέρων οι διαταγές του ΓΕΣ προς τον Κατσιμήτρο για οπισθοχώρηση και στην ουσία εγκατάλειψη της Ηπείρου «διορθώθηκαν» προς... δόξα του Μεταξά και κυρίως του τότε αρχιστρατήγου Παπάγου. Στον κατοπινό στρατάρχη και πρωθυπουργό ανήκαν όλες οι δάφνες!

 Οχι μόνον κράτησε τα σύνορα, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες άρχισε να προελαύνει επιθετικά εναντίον των εισβολέων μέσα στην Αλβανία.

Η επίσημη εκδοχή..

    Υποτίθεται ότι οι εντολές ήταν «ελαστικές» και μπορούσε να επιλέξει ο ίδιος γραμμή άμυνας. Αυτή είναι ακόμη και σήμερα η επίσημη εκδοχή. 

    Από τα αρχεία και τις μαρτυρίες των ηγητόρων της VIII Μεραρχίας προκύπτει σαφέστατα ότι το ΓΕΣ δεν προόριζε τη μεραρχία για την υπεράσπιση της Ηπείρου. Τα Γιάννενα και η περιοχή δυτικά του ποταμού Αράχθου θα προσφέρονταν στον Μουσολίνι! Αποστολή της μεραρχίας στα σχέδια επί χάρτου ήταν η εξασφάλιση των διόδων στην Αμφιλοχία. Για να μη φθάσουν εκεί οι εισβολείς και ανοίξει ο δρόμος προς την Αθήνα.

«Κολοκύθια», όπως έγραφε ο αντιστράτηγος Δ. Καθενιώτης στη γνωστή έκθεσή του για την ανικανότητα των στρατηγών του Μεταξά και το «απαράσκευον» του πολέμου. Υποχωρώντας από τα πάτρια εδάφη (η συντριπτική πλειονότητα των στρατιωτών ήταν Ηπειρώτες), με τα ιταλικά στρατεύματα να την καταδιώκουν, η μεραρχία θα διαλυόταν περίπου στον δρόμο..

     Ο Κατσιμήτρος και οι άνδρες του όχι μόνο φύλαξαν τις σύγχρονες Θερμοπύλες, αλλά έτρεψαν τον εισβολέα σε υποχώρηση. Κι όμως, αυτός ο άνθρωπος, ο σύγχρονος Λεωνίδας, χάθηκε στη λήθη – η μνήμη του δεν βόλευε κανέναν. Πέθανε μόνος και ξεχασμένος από όλους στα 1962.

 Να το πούμε λοιπόν επίμονα, ξανά και ξανά: ότι αν είχε ζήσει να τα δει αυτά οΚωνσταντίνος Καβάφης θα έγραφε για τον Κατσιμήτρο και τους άνδρες της Ογδοης Μεραρχίας ό,τι ακριβώς έγραψε για τον Λεωνίδα και τους 300: πώς περισσότερη τιμή τους όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε.

ΠΗΓΕΣ 

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_3_24/03/2007_220703

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%80%CE%

http://stratistoria.wordpress.com/ellinoitalikos-polemos/mahi-pindos-1940/http://www.scribd.com/doc/129383809/%CE%9A%CE%91%CE%9B%CE%A0%CE%91%CE%9A%CE%99-1940-http://www.sa-snd.gr/h03-epopiia40.htmhttp://dim-sapon.rod.sch.gr/palia/diafora/Gegonota/28_1940_pindos.htm

http://892fm.blogspot.gr/2009/10/28-1940.html

http://www.greece.org/main/index.php?option=com_content&view=article&id=487&Itemid=441

 

                                                                                                                                                                                                                                ΔΗΜΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ / homouniversalisgr.blogspot.gr/