Η ιστορία του Μίκη είναι η ιστορία
της Αριστεράς σε αυτόν τον τόπο. Η ιστορία του Λαϊκού Κινήματος. Με όλο το
μεγαλείο της και όλη τη λάμψη του αγώνα για έναν κόσμο δίκαιο, για την ισότητα
και την ελευθερία, για την κοινωνική απελευθέρωση και χειραφέτηση. Με όλες τις
αυταπάτες της και με όλες τις τραγικές στιγμές, τις ήττες και τους πολιτικούς
συμβιβασμούς, την υποταγή στο καθεστώς, αλλά και την αγωνιστική ανάταση, τον
ριζοσπαστισμό εκφράζοντας το πείσμα του φτωχού και του αδικημένου.
Ήταν εκεί, ο ίδιος, με τη φυσική του παρουσία, 19 χρονών, κρατώντας τη σημαία
πεισματικά μόνος, όταν οι σφαίρες θέριζαν το πλήθος στην πλατεία Συντάγματος το Δεκέμβρη του ’44.
Ήταν εκεί, στην πρώτη γραμμή, απέναντι στη βαρβαρότητα της αστυνομίας και της
ΕΚΟΦ.
Ήταν εκεί, στο Τρίτο Νεκροταφείο, όταν το κράτος ήθελε να θάψει νύχτα τον
Σωτήρη Πέτρουλα, απέναντι στον εισαγγελέα και τους χωροφύλακες, πρωταγωνιστής
στη μάχη να γίνει η ταφή του Πέτρουλα ένα μεγάλο ποτάμι λαϊκής οργής και
αγωνιστικής ανάτασης.
Ήταν εκεί, στην εξορία και τη
φυλακή.
Ήταν εκεί, στις μεγάλες συναυλίες μετά τη μεταπολίτευση, ξεσηκώνοντας το λαό με
το σάλπισμα της ελευθερίας.
Ήταν στους μεγάλους αντιμνημονιακούς αγώνες χέρι χέρι μαζί με τον άλλο ογκόλιθο
της Αριστεράς και του Λαϊκού Κινήματος, τον Μανώλη Γλέζο.
Ήταν εκεί, ακόμα κι όταν έλειπε, με την μουσική του και τα τραγούδια του, που
έχουν χαραχτεί στη λαϊκή συνείδηση, ως ο Ύμνος στην Ελευθερία του 20ου αιώνα.
Ήταν εκεί, όταν τα τραγούδια του γίνονταν ο εφιάλτης της Χούντας.
Ήταν εκεί, στο Πολυτεχνείο, όχι ο ίδιος αλλά η μουσική του, ηλεκτρίζοντας τη
νεολαία και τους φοιτητές.
Ήταν εκεί, στο μεγάλο συλλαλητήριο για το ΟΧΙ, δεκάδες χιλιάδες πιτσιρικάδες
παραληρούσαν όταν ακουγόταν από τα μεγάφωνα “είμαστε δυο, είμαστε τρεις”.
Το καλλιτεχνικό του μεγαλείο είναι διεθνές, πρόκειται για μια παγκόσμια μορφή,
το έργο του δεν ανήκει στον ίδιο ούτε στον τόπο που γεννήθηκε. Ανήκει σε όλους
τους φτωχούς, τους αδικημένους, τους εξεγερμένους αυτού του κόσμου.
Είναι μια παγκόσμια μουσική ιδιοφυία, είναι αυτός που συνδύασε την κλασική
μουσική με τη λαϊκότητα του μπουζουκιού και των λαϊκών τραγουδιστών και με την
υψηλή ποίηση, του Σεφέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου, του Σικελιανού και τόσων
άλλων.
Και μπόλιασε αυτή η μουσική τον λαϊκό κόσμο με το υψηλό πνεύμα της Ποίησης, με
ριζοσπαστικές μουσικές φόρμες.
Και είναι αλήθεια ότι την ώρα του απολογισμού μιας ολόκληρης ζωής, διάλεξε να
αφήσει αυτόν τον κόσμο ως κομμουνιστής (όπως έγραψε στον ΓΓ του ΚΚΕ), αφήνοντας
στην άκρη τις “λεπτομέρειες”, δηλαδή, όλες τις πολιτικές πράξεις του που μας
πίκραναν. Σε αυτό το πολιτιστικό μεγαλείο, μπορεί να υποκλίνονται σήμερα ακόμα
και οι ισχυροί αυτού του κόσμου, “λησμονώντας” το βαρύ απελευθερωτικό φορτίο
και την ριζοσπαστική του λάμψη. Τη λάμψη αυτού του έργου που ανήκει οριστικά
και αμετάκλητα στον κόσμο του αγώνα: Δεν μπορεί κανείς να μας το πάρει!
Συναυλία μετά την πτώση της Χούντας (Μ. Θεοδωράκης)
Σήμερα, Πέμπτη 2 του Σεπτέμβρη, έφυγε από τη ζωή ο Μίκης Θεοδωράκης, "ο Μίκης του καθενός μας"ο σημαντικότερος, κορυφαίος, τεράστιος μουσουργός. Μια σπουδαία προσωπικότητα, που ταξίδεψε τον ελληνικό πολιτισμό μέσω της μουσικής του, των αξιών του και της θεώρησης ζωής σε όλον τον κόσμο.
Aυτόνομος στην παρουσία του στα πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα,
πορεύτηκε με το προσωπικό του στίγμα, δημιουργώντας έργα απαράμιλλης
καλλιτεχνικής σπουδαιότητας, ενώ οι πολιτικές του απόψεις είχαν
ιδιαίτερο βάρος με οποιοδήποτε «στρατόπεδο» και αν συντάχθηκε. O Μίκης
Θεοδωράκης στη γειτονιά των αγγέλων. Ας ανοίξουμε το σπουδαίο βιβλίο της πολυσήμαντης ζωής του Μίκη, που το ταπεινό ιστολόγιο θεωρεί πως ένα ανιαρό απόγευμά της είναι μεγάλο μέρος της ζωής των περισσότερων από εμάς...
Στον βίο του Μίκη Θεοδωράκη η μουσική και η πολιτική ανέκαθεν συμβάδιζαν.
Τα πρώιμα χρόνια
Κρητικός στην καταγωγή, γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιουλίου του 1925.
Στην παιδική του ηλικία έζησε σε διάφορες πόλεις της ελληνικής
περιφέρειας όπως στη Μυτιλήνη, Γιάννενα, Κεφαλονιά, Πύργο, Πάτρα και
κυρίως στην Τρίπολη. Στην τελευταία, σε ηλικία 17 ετών, έδωσε την πρώτη
του συναυλία παρουσιάζοντας το έργο του «Κασσιανή», ενώ παράλληλα
οργανώθηκε στον αγώνα κατά των κατακτητών. Συνελήφθη στη διαδήλωση της
25ης Μαρτίου 1943 από τους Ιταλούς και βασανίζεται.
Οι νεανικοί αγώνες
Διέφυγε κατόπιν στην Αθήνα, ξεκίνησε σπουδές στο Ωδείο Αθηνών με
καθηγητή τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη και οργανώθηκε στον ΕΛΑΣ. Υπήρξε
διαφωτιστής στον Πέμπτο Τομέα της ΕΠΟΝ, ενώ συμμετείχε στα Δεκεμβριανά
ως σαν διμοιρίτης τής Μεταξωτής διμοιρίας του 1ου τάγματος της Νέας
Σμύρνης. Μετά τα Δεκεμβριανά ζει κατά περιόδους στην παρανομία, ώσπου
συλλαμβάνεται τον Ιούλιου του 1947 και στέλνεται εξόριστος στην Ικαρία,
απ’ όπου επιχείρησε να αποδράσει.
Επέστρεψε στην Αθήνα μετά την αμνηστία της κυβέρνηση Σοφούλη, αλλά
σύντομα συνελήφθη ξανά, λόγω της προσπάθειάς του συμμετάσχει στο
Δημοκρατικό Στρατό. Εστάλη ξανά εξόριστος στην Ικαρία, όπου έγραψε το
έργο «Ελεγείο και θρήνος στον Βασίλη Ζάννο» στη μνήμη του Βασίλη Ζάννου
που εκτελέστηκε το 1948. Έπειτα εστάλη στη Μακρόνησο, όπου βασανίστηκε.
Το 1949 εστάλη στα Χανιά για να αναρρώσει. Το 1950 επέστρεψε στην
πρωτεύουσα, συνεχίζοντας τις σπουδές του και αποφοιτώντας από το Ωδείο
Αθηνών, με δίπλωμα σε αρμονία, αντίστιξη και φούγκα.
Η διεθνής αναγνώριση και η λαϊκή εποποιία
Το 1954 βρέθηκε στο Παρίσι με κρατική υποτροφία και σπούδασε με τον
θρυλικό Olivier Messiaen και τον Eugène Bigot. Στο Παρίσι διανύει
αξιοπρόσεχτη συνθετική πορεία καθώς έγραψε πολλά συμφωνικά έργα έργα,
αλλά και έργα για το μπαλέτο της Λουντμίλα Τσέρινα, για το Covent Garden
με το έργο «Αντιγόνη», για το Μπαλέτο της Στουτγάρδης και έργα του
κινηματογράφου. Το 1957 ο αξεπέραστος Ντμίτρι Σοστακόβιτς του απένειμε
το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ της Μόσχας για το έργο του Suite No 1 για
πιάνο και ορχήστρα.
Η επιστροφή του στην Ελλάδα το 1960 συνοδεύεται τόσο από εναργή
ενασχόληση με τη σύνθεση λαϊκότροπων έργων και τις συναυλίες, όσο και με
την πολιτική του ανάδειξη σε πρόσωπο της ευρύτερης Αριστεράς. Η
συνθετική του πορεία μέχρι τη δικτατορία σηματοδοτείται από την
ενασχόλησή του με φόρμες του λαϊκού τραγουδιού, με απόγειο τη μελοποίηση
του Επιταφίου του Γιάννη Ρίτσου, ενώ οι δεκάδες κύκλοι τραγουδιών
περιλαμβάνουν σπουδαία τραγούδια που φτάνουν στα χείλη των λαϊκών
στρωμάτων. Παράλληλα όμως, επιχείρησε με την Μικρή Συμφωνική Ορχήστρα
Αθηνών να μεταδώσει την λόγια μουσική σε ευρύτερα ακροατήρια.
Και μόνο η παράθεση μερικών δίσκων με έργα του Θεοδωράκη της
δεκαετίας του 1960 δηλοί τη σπουδαιότητα της συνθετικής του δύναμης:
Φαίδρα, Όμορφη Πόλη, Επιφάνεια, Το Τραγούδι του νεκρού Αδελφού, Η
Γειτονιά των Αγγέλων, Επιτάφιος, Το Αξιον Εστί, Ζοrbα the Greek,
Ρωμιοσύνη, Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού, Μαουτχάουζεν – Εξη Τραγούδια,
Μικρές Κυκλάδες / Λιποτάκτες.
Οι δημοκρατικοί αγώνες της δεκαετίας του 1960
Το 1963, η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, έδωσε το
έναυσμα για την ίδρυση της «Νεολαίας Λαμπράκη», της οποίας αναδείχθηκε
πρόεδρος.
Παράλληλα εξελέγη βουλευτής με την ΕΔΑ και αναδεικνύεται σε δημόσιο πρόσωπο αναφοράς για την
Αριστερά.
Η χούντα, οι φυλακίσεις, το διεθνές κύμα συμπαράστασης
Στο Απριλιανό πραξικόπημα των συνταγματαρχών περνά στην παρανομία και
δυο μέρες μετά την εγκατάσταση της Χούντας, στις 23 Απριλίου 1967
απεύθυνε έκκληση για Αντίσταση κατά της Δικτατορίας. Λίγες ημέρες μετά,
τον Μάιο του 1967, υπήρξε εκ των συνιδρυτών του ΠΑΜ, του οποίου εξελέγη
πρόεδρος.
Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς συνελήφθη και φυλακίστηκε στα
κρατητήρια της Μπουμπουλίνας. Μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ, όπου
ξεκίνησε απεργία πείνας, έπειτα εκτοπίστηκε στη Ζάτουνα Αρκαδίας και
τέλος στο στρατόπεδο Ωρωπού. Η υγεία του κλονίστηκε, με αποτέλεσμα να
φουντώσει διεθνές κίνημα των σπουδαιότερων καλλιτεχνικών προσωπικοτήτων
της εποχής με αίτημα την απελευθέρωσή του.
Αποφυλακίστηκε υπό τη διεθνή κατακραυγή και έφυγε για το Παρίσι τον Απρίλιο του 1970.
Οι φυλακίσεις και οι εξορίες δεν ελάττωσαν την συνθετική του
δεινότητα, ενώ τα έργα και τα τραγούδια που συνέθετε μεταφέρονταν
παράνομα στο εξωτερικό, όπου ερμηνεύονται από τις Μαρία Φαραντούρη και
τη Μελίνα Μερκούρη.
Στο εξωτερικό αναδείχθηκε σε σημαντική μορφή στον αγώνα για την πτώση της δικτατορίας.
Έδωσε συναυλίες σε δεκάδες χώρες, συναντά ηγέτες και προσωπικότητες,
ένωσε τη φωνή του με άλλες προσωπικότητες υποστήριξης
εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων.
Η μεταπολίτευση
Η πτώση της δικτατορίας βρήκε τον Μίκη Θεοδωράκη στην Αθήνα με την
πολιτική του υπόσταση να έχει πια χαρακτήρα πιο αυτόνομο και συμβολικό.
Οι συναυλίες του συγκεντρώνουν σε κάθε ευκαιρία δεκάδες χιλιάδες
κόσμου, σκορπώντας ρίγη συγκίνησης για το γεγονός ότι ακούγοντας
ελεύθερα πια τα απαγορευμένα από τη Χούντα τραγούδια του.
Tους πρώτους μήνες της αντιπολίτευσης έδωσε τη συγκατάθεσή του στην λύση Καραμανλή για την διακυβέρνηση της χώρας.
Η φράση «Καραμανλής ή Τανκς», αν και δεν ειπώθηκε επακριβώς σε αυτή
τη μορφή, ουδέποτε διαψεύστηκε, καθώς όπως είπε αργότερα ο ίδιος,
ουσιαστικά συμφωνούσε με τη «λύση Καραμανλή».
Διατήρησε ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με όλους τους ηγέτες της πολιτικής ζωής του τόπου.
Ωστόσο συνοδοιπόρησε με την Αριστερά για σχεδόν 15 χρόνια.
Το 1974 κατήλθε υποψήφιος με το ψηφοδέλτιο της Ενωμένης Αριστεράς
στην Βʹ Πειραιά, το 1978 υπήρξε υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων,
υποστηριζόμενος από το ΚΚΕ αποσπώντας ποσοστό 16,32%, το 1981 εξελέγη
πρώτος βουλευτής στην Βʹ Πειραιά με το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ και
επανεξελέγη το 1985 αφού είχε την πρώτη θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας
του ΚΚΕ.
Συμμετείχε, δε, σε επανειλημμένες εκδηλώσεις αλληλεγγύης σε διωκόμενους αγωνιστές εργατικών και κομμουνιστικών κομμάτων.
Τη δεκαετία του 1980 συνέθεσε κύκλους τραγουδιών, το 1983 του
απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη, αλλά η περίοδος αυτή
σηματοδοτείται και από την επιστροφή του στη συμφωνική μουσική με κύρια
έργα την Τρίτη Συμφωνία, την Εβδόμη Συμφωνία, την πρώτη του Όπερα Κώστας
Καρυωτάκης (Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου) και το μπαλέτο Ζορμπάς.
Η συμπόρευση με τη Δεξιά
Το 1990 ο Μίκης Θεοδωράκης έκανε την μεγάλη πολιτική στροφή και
εντάχθηκε στην τρίτη θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της ΝΔ του
Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Διετέλεσε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και
Επικρατείας για περίπου 2,5 χρόνια.
Στην περίοδο μετά το 1993 ο Θεοδωράκης αφιερώθηκε μουσικά κυρίως στην
σύνθεση και τις επανεκτελέσεις έργων του στην όπερα και συμφωνικών έργων
του.
Ως «Νέστορας»
Οι δημόσιες παρεμβάσεις κατόπιν του αφορούσαν τα επόμενα χρόνια
ζητήματα ευρύτερου διεθνούς ενδιαφέροντος, όπως ζητήματα ελληνοτουρκικής
φιλίας, τους βομβαρδισμούς στην Γιουγκοσλαβία, την υπόθεση Οτσαλάν,
τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Παράλληλα έχαιρε της εκτίμησης των λαϊκών στρωμάτων αλλά και της
οργανωμένης Αριστεράς, καθώς διατηρούσε πνευματικές σχέσεις με τα
κόμματά της.
Στην οικονομική κρίση του 2010 ίδρυσε την πολιτική κίνηση «Σπίθα», από
την οποία αποχώρησε το 2013, ενώ οι παρεμβάσεις του εμφορούνταν πλέον
σχεδόν αποκλειστικά από τις διαστρεβλωμένες απόψεις περί πατριωτισμού.
Αποκορύφωμα αυτής της πορείας υπήρξε η συμμετοχή του στο συλλαλητήριο
των Μακεδονομάχων, όπου απευθύνθηκε ευνοϊκά προς τους συμμετέχοντες
Χρυσαυγίτες («Αδέρφια μου φασίστες, ναζιστές, τραμπούκοι, τρομοκράτες»),
συγκεντρώνοντας τα πυρά του προοδευτικού κόσμου. Ήταν ένας πατριώτης, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης. Μια προσωπικότητα που η μουσική και πολιτική φωνή του διέσχισε την ιστορία της Ελλάδας στον πόλεμο, τη δικτατορία και τη λιτότητα.
Πέρασε το καλοκαίρι όπως πέρασε, με τις καταστροφικές πυρκαγιές και από σήμερα...φθινόπωρο και Σεπτέμβρης! Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του! Τα σχολεία ετοιμάζονται με γρήγορους ρυθμούς για την έναρξή τους, οι αθλητικές εκδηλώσεις το ίδιο.
Από τις λαϊκές ονομασίες που έχει ο Σεπτέμβρης, η γνωστότερη είναι
Τρυγητής, διότι τότε γίνεται ο τρύγος, η συγκομιδή των σταφυλιών,
μέγιστο γεγονός στον παλιό αγροτικό κόσμο. Όπως διαβάζουμε στο πάντα χρηστικό sarantakos.wordpress.com, ο Σεπτέμβρης είναι μήνας που έχει δικό του ουσιαστικό: τα
Σεπτεμβριανά είναι το πογκρόμ εναντίον των Ρωμιών της Πόλης το 1955.
“Μαύρος Σεπτέμβρης” ονομάστηκε η αιματηρή καταστολή των Παλαιστινίων
στην Ιορδανία τον Σεπτέμβριο του 1970 και στη συνέχεια η μαχητική
παλαιστινιακή οργάνωση που πραγματοποίησε τα επόμενα χρόνια μια σειρά
από θεαματικά τρομοκρατικά χτυπήματα, μερικά απ’ αυτά σχετικά με τον
ελληνικό χώρο -και με διασημότερο και σοβαρότερο την πολύνεκρη επίθεση
στους Ισραηλινούς αθλητές στο Μόναχο κατά τη διάρκεια της Ολυμπιάδας του
1972.
Η 11η του Σεπτέμβρη
είναι φυσικά η ημερομηνία που έγινε παγκοσμίως διάσημη από το
τρομοκρατικό χτύπημα στους Διδυμους Πύργους το 2001, γεγονός που άλλαξε
τη ζωή μας από αρκετές απόψεις. Η ημερομηνία είναι πιο γνωστή στην
αμερικάνικη μορφή της, 9/11. Στα καθ’ ημάς, διάσημη σεπτεμβριανή
ημερομηνία είναι η 3η του Σεπτέμβρη, είτε από το 1843 με το πρώτο
Σύνταγμα είτε από το 1974 όπου ο Ανδρέας Παπανδρέου, όχι συμπτωματικά,
ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ. Έχει δημιουργηθεί και η σπάνια λέξη
‘τριτοσεπτεμβριανός’. Να και το μηνολόγιο του μήνα, πάντα από τον Ν. Σαραντάκο:
Τε 1
Απελλού του ζωγράφου
Πε 2
† Κωνσταντίνου Κανάρη του πυρπολητού και
γέννησις Ανδρέου Εμπειρίκου του υπερρεαλιστού. Και κοίμησις παπα-Στρατή,
της Αγκαλιάς της Λέσβου.
Πα 3
Ιωάννου Μακρυγιάννη συγγραφέως και αγωνιστού
Σα 4
Πρώτη έκδοσις της «Παπίσσης Ιωάννας» υπό Εμμανουήλ Ροΐδου
Κυ 5
Αρχιλόχου του Παρίου και θανή Νίκου Νικολαΐδη του σκηνοθέτη
Δε 6
Τα Σεπτεμβριανά της Πόλης
Τρ 7
Αρτέμιδος και Ενυαλίου
Τε 8
† Ρώμου Φιλύρα του κατηραμένου ποιητού
Πε 9
Γενέσιον Μιχαήλ Θερβάντες
Πα 10
† Κώστα Κάππου του ασυμβίβαστου αγωνιστή
Σα 11
† Ανατροπή και φόνος Σαλβατόρ Αλλιέντε
Κυ 12
Γενέσιον Μαυρικίου Σεβαλιέ
Δε 13
† Δάντου Αλιγκέρι
Τρ 14
Ίδρυσις της Φιλικής Εταιρείας και θανή Μ. Καραγάτση και Στέλιου Καζαντζίδη
Τε 15
Ανακάλυψις της πενικιλίνης υπό Φλέμιγκ
Πε 16
† Κοίμησις Μαρίας Κάλλας, της αξεπέραστης ντίβας (1977)
Πα 17
† Μάνου Λοΐζου του γλυκύτατου μελωδού
Σα 18
Έναρξις Μεγάλων Μυστηρίων εν Ελευσίνι. Και δολοφονία Παύλου Φύσσα από τους χρυσαβγίτες
Κυ 19
† Κοίμησις Νικολάου Σκαλκώτα του μουσουργού (1949) και αυτοπυρπόλησις Κωνσταντίνου Γεωργάκη, φοιτητού εν Ιταλία (1970)
