ΤΟΥ ΦΟΙΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ
«Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον» ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣΜια σύγκρουση ανάμεσα στην ψυχρή λογική και το συναίσθημα: «Η πολιτική, με τη στενή της έννοια, δεν μ' απασχόλησε ποτέ σαν σκοπός ζωής. Αργότερα, όταν μπήκα στο υπουργείο και βρέθηκα εξαρτημένος από την πολιτική, πάλι δεν μου πέρασε από το νου πως θα μπορούσα να γίνω ποτέ, σαν πολίτης, περισσότερο από ένας τίμιος οπαδός και, σαν υπηρέτης του κράτους, περισσότερο από ένας ικανός βοηθός. Είχα άλλα ενδιαφέροντα, που τα τοποθετούσα ψηλότερα από τις πρόσκαιρες αυτές ασχολίες και που ήταν η ζωή μου».
Αλλά η ανάγκη να υπηρετεί «δύο κυρίους» δεν τον εμπόδισε να κάνει το χρέος του προς κάθε κατεύθυνση. Η οξυμένη ποιητική του ευαισθησία τον βοήθησε ν' αποτυπώνει στο μυαλό του εικόνες της πολιτικής ζωής που οι άλλοι δεν έβλεπαν και να τις μεταφέρει με λογοτεχνική δύναμη στο ημερολόγιό του.
«Εξάλλου», γράφει ο Σεφέρης, «φαντάζομαι πως η συνείδηση της πνευματικής υπόστασής μου με βοήθησε να υπηρετήσω τον τόπο με μεγαλύτερη φροντίδα και γνώση της παράδοσης και του λαού μας».
Διπλωματικοί φραγμοί
Ο Σεφέρης, όπως και ο Κλοντέλ, ζει δίπλα σε πολιτικούς αξιωματούχους, προέδρους, πρίγκιπες, βασιλιάδες, πρωθυπουργούς, δικτάτορες και, λόγω της θέσης του, δεν του επιτρέπεται πάντα να εκφράζει ελεύθερα τις βαθύτερες πολιτικές σκέψεις του. Στα κατάβαθα της ψυχής του είναι δημοκρατικός, φιλελεύθερος, και τη Δευτέρα 30 Ιουνίου 1941 σημείωσε στο ημερολόγιό του: «Πλάι μας μαζεύτηκε σιγά σιγά η βασιλική οικογένεια, πρίγκηψ Γεώργιος και πρ. Μαρία στην αρχή, ο Παύλος κι έπειτα ο Βασιλιάς. Μιλούν μεταξύ τους αγγλικά, γαλλικά και λίγα ελληνικά, κάποτε. Θα είμαστε, υποθέτω, γι' αυτούς οι ιθαγενείς».
Φυγή στην Αίγυπτο
Μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, ο Σεφέρης ακολούθησε την ελληνική κυβέρνηση στην ξενιτιά, στην Αίγυπτο, στη Νότια Αφρική. Μετά το θάνατο του Ι. Μεταξά και την αυτοκτονία του Κορυζή, ο Γεώργιος Β' έχει διορίσει στη θέση του πρωθυπουργού τον Εμμανουήλ Τσουδερό.
Ο Σεφέρης συνεργάζεται με το νέο πρωθυπουργό και δεν διστάζει να εκφράσει τη γνώμη του συνομιλώντας με τη σύζυγό του, Μαρώ.
«Σάββατο 19 Ιουλίου 1941. Ο Τσουδερός τώρα που τον βλέπω περισσότερο: στεγνός, ψυχρός, άψυχος. "Είναι μόνος", λέει η Μαρώ, "αισθάνεται μόνος". Οχι. Είναι μικρός άνθρωπος, χωρίς αέρα, χωρίς καμία πλατιά χειρονομία. Τώρα νομίζει πως έχει κερδίσει την εύνοια του βασιλιά και πως θα μείνει πρωθυπουργός επί ζωής. Οπου και να ταξιδέψουν, θα κουβαλούν πάντα μαζί τους το ίδιο δηλητήριο της αυλοδουλείας και της μικροπολιτικής».
Οταν την άνοιξη του 1944 οι Αγγλοι θα προσκαλέσουν τον Γεώργιο Παπανδρέου για να αναλάβει την πρωθυπουργία της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης, ο Σεφέρης, πάλι ως αυτόπτης μάρτυρας και δρων παίχτης, θα σημειώσει στο Κάιρο: «Πέμπτη 27 Απρίλη. Πήγα το πρωί στον Παπανδρέου με τον κατάλογο των υπαλλήλων... Το μεσημέρι press conference για τον Παπανδρέου· μίλησε ο Balfour (της βρετανικής πρεσβείας). Είπε: "He is a strong man" (είναι ένας ισχυρός άντρας). Είπε ότι ο κ. Παπανδρέου ήταν στην αρχή εναντίον του Γεωργίου, αλλά τώρα το ζήτημα αυτό το θεωρεί δευτερεύον. Το πρωτεύον είναι γι' αυτόν η μάχη μεταξύ nationalists (εθνικιστών) και extremists (εξτρεμιστών). Αλλά φαίνεται ότι η όλη παράσταση ήταν γελοία και τον τάραξαν τον Balfour στις ερωτήσεις, οι Αμερικανοί κυρίως... Στους δημοσιογραφικούς κύκλους ψιθυρίζουν έντονα πως ο Παπανδρέου είναι straw-man (αχυράνθρωπος) και όχι strong man».
Σύμβουλος του Δαμασκηνού
Μετά την απελευθέρωση, ο Σεφέρης θα επιστρέψει στην Ελλάδα και δεν θ' αργήσει να γίνει διευθυντής του πολιτικού γραφείου και διπλωματικός σύμβουλος του αντιβασιλέα-αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Από τις επαφές του με Ελληνες και ξένους ισχυρούς της εποχής θα νιώσει νέες απογοητεύσεις, που θα τις εκφράσει μ' ένα μοναδικό τρόπο, γράφοντας στο ημερολόγιό του στα τέλη του 1945: «...η βλακεία, η εγωπάθεια, η μωρία και η γενική αναπηρία της ηγετικής τάξης στη σημερινή Ελλάδα σε φέρνει στην ανάγκη να ξεράσεις, είμαι βέβαιος πως τούτοι οι ελεεινοί δεν αντιπροσωπεύουν τη ζωντανή Ελλάδα, δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε και υπάρχουν άγνωστοι, πολλοί που δεν ξέρουν, αλλά που αξίζουν...».
Λόγια που πιθανόν να θυμίζουν και το σήμερα. Η έγνοια του Σεφέρη για το μέλλον αυτού του τόπου μεταφερόταν και στην ποίησή του, που άλλωστε κέρδισε και το βραβείο Νόμπελ το 1963: «Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει/παραπετάσματα βουνών αρχιπέλαγα γυμνοί γρανίτες/το καράβι που ταξιδεύει το λένε Αγωνία 937». Και το καράβι «Αγωνία 937» δεν έχει απαγκιάσει ακόμα σ' ένα λιμάνι.
Βοηθήματα: Γιώργος Σεφέρης, «Πολιτικό Ημερολόγιο Α' 1935-1944» και «Β' 1945-1947, 1949, 1952», εκδόσεις Ικαρος, 1979 και 1985
Πηγή: www.enet.gr
Αλλά η ανάγκη να υπηρετεί «δύο κυρίους» δεν τον εμπόδισε να κάνει το χρέος του προς κάθε κατεύθυνση. Η οξυμένη ποιητική του ευαισθησία τον βοήθησε ν' αποτυπώνει στο μυαλό του εικόνες της πολιτικής ζωής που οι άλλοι δεν έβλεπαν και να τις μεταφέρει με λογοτεχνική δύναμη στο ημερολόγιό του.
«Εξάλλου», γράφει ο Σεφέρης, «φαντάζομαι πως η συνείδηση της πνευματικής υπόστασής μου με βοήθησε να υπηρετήσω τον τόπο με μεγαλύτερη φροντίδα και γνώση της παράδοσης και του λαού μας».
Διπλωματικοί φραγμοί
Ο Σεφέρης, όπως και ο Κλοντέλ, ζει δίπλα σε πολιτικούς αξιωματούχους, προέδρους, πρίγκιπες, βασιλιάδες, πρωθυπουργούς, δικτάτορες και, λόγω της θέσης του, δεν του επιτρέπεται πάντα να εκφράζει ελεύθερα τις βαθύτερες πολιτικές σκέψεις του. Στα κατάβαθα της ψυχής του είναι δημοκρατικός, φιλελεύθερος, και τη Δευτέρα 30 Ιουνίου 1941 σημείωσε στο ημερολόγιό του: «Πλάι μας μαζεύτηκε σιγά σιγά η βασιλική οικογένεια, πρίγκηψ Γεώργιος και πρ. Μαρία στην αρχή, ο Παύλος κι έπειτα ο Βασιλιάς. Μιλούν μεταξύ τους αγγλικά, γαλλικά και λίγα ελληνικά, κάποτε. Θα είμαστε, υποθέτω, γι' αυτούς οι ιθαγενείς».
Φυγή στην Αίγυπτο
Μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, ο Σεφέρης ακολούθησε την ελληνική κυβέρνηση στην ξενιτιά, στην Αίγυπτο, στη Νότια Αφρική. Μετά το θάνατο του Ι. Μεταξά και την αυτοκτονία του Κορυζή, ο Γεώργιος Β' έχει διορίσει στη θέση του πρωθυπουργού τον Εμμανουήλ Τσουδερό.
Ο Σεφέρης συνεργάζεται με το νέο πρωθυπουργό και δεν διστάζει να εκφράσει τη γνώμη του συνομιλώντας με τη σύζυγό του, Μαρώ.
«Σάββατο 19 Ιουλίου 1941. Ο Τσουδερός τώρα που τον βλέπω περισσότερο: στεγνός, ψυχρός, άψυχος. "Είναι μόνος", λέει η Μαρώ, "αισθάνεται μόνος". Οχι. Είναι μικρός άνθρωπος, χωρίς αέρα, χωρίς καμία πλατιά χειρονομία. Τώρα νομίζει πως έχει κερδίσει την εύνοια του βασιλιά και πως θα μείνει πρωθυπουργός επί ζωής. Οπου και να ταξιδέψουν, θα κουβαλούν πάντα μαζί τους το ίδιο δηλητήριο της αυλοδουλείας και της μικροπολιτικής».
Οταν την άνοιξη του 1944 οι Αγγλοι θα προσκαλέσουν τον Γεώργιο Παπανδρέου για να αναλάβει την πρωθυπουργία της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης, ο Σεφέρης, πάλι ως αυτόπτης μάρτυρας και δρων παίχτης, θα σημειώσει στο Κάιρο: «Πέμπτη 27 Απρίλη. Πήγα το πρωί στον Παπανδρέου με τον κατάλογο των υπαλλήλων... Το μεσημέρι press conference για τον Παπανδρέου· μίλησε ο Balfour (της βρετανικής πρεσβείας). Είπε: "He is a strong man" (είναι ένας ισχυρός άντρας). Είπε ότι ο κ. Παπανδρέου ήταν στην αρχή εναντίον του Γεωργίου, αλλά τώρα το ζήτημα αυτό το θεωρεί δευτερεύον. Το πρωτεύον είναι γι' αυτόν η μάχη μεταξύ nationalists (εθνικιστών) και extremists (εξτρεμιστών). Αλλά φαίνεται ότι η όλη παράσταση ήταν γελοία και τον τάραξαν τον Balfour στις ερωτήσεις, οι Αμερικανοί κυρίως... Στους δημοσιογραφικούς κύκλους ψιθυρίζουν έντονα πως ο Παπανδρέου είναι straw-man (αχυράνθρωπος) και όχι strong man».
Σύμβουλος του Δαμασκηνού
Μετά την απελευθέρωση, ο Σεφέρης θα επιστρέψει στην Ελλάδα και δεν θ' αργήσει να γίνει διευθυντής του πολιτικού γραφείου και διπλωματικός σύμβουλος του αντιβασιλέα-αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Από τις επαφές του με Ελληνες και ξένους ισχυρούς της εποχής θα νιώσει νέες απογοητεύσεις, που θα τις εκφράσει μ' ένα μοναδικό τρόπο, γράφοντας στο ημερολόγιό του στα τέλη του 1945: «...η βλακεία, η εγωπάθεια, η μωρία και η γενική αναπηρία της ηγετικής τάξης στη σημερινή Ελλάδα σε φέρνει στην ανάγκη να ξεράσεις, είμαι βέβαιος πως τούτοι οι ελεεινοί δεν αντιπροσωπεύουν τη ζωντανή Ελλάδα, δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε και υπάρχουν άγνωστοι, πολλοί που δεν ξέρουν, αλλά που αξίζουν...».
Λόγια που πιθανόν να θυμίζουν και το σήμερα. Η έγνοια του Σεφέρη για το μέλλον αυτού του τόπου μεταφερόταν και στην ποίησή του, που άλλωστε κέρδισε και το βραβείο Νόμπελ το 1963: «Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει/παραπετάσματα βουνών αρχιπέλαγα γυμνοί γρανίτες/το καράβι που ταξιδεύει το λένε Αγωνία 937». Και το καράβι «Αγωνία 937» δεν έχει απαγκιάσει ακόμα σ' ένα λιμάνι.
Βοηθήματα: Γιώργος Σεφέρης, «Πολιτικό Ημερολόγιο Α' 1935-1944» και «Β' 1945-1947, 1949, 1952», εκδόσεις Ικαρος, 1979 και 1985
Πηγή: www.enet.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου