Αν κάτι έγινε απολύτως σαφές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο έπειτα από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την μεγαλειώδη αντίσταση του Ουκρανικού έθνους, είναι ότι τα έθνη έχουν αξία.
To εθνικό αίσθημα των Ουκρανών υποτίμησε ο Βλαντιμίρ Πούτιν όταν ξεκίνησε την εισβολή, βέβαιος πως αυτή θα του προσφέρει μια θεαματική και γρήγορη νίκη, η οποία θα σηματοδοτήσει την θεαματική επαναφορά του ρωσικού αυτοκρατορικού σχεδίου. Απουσία ιστορικού αισθητηρίου;
Η μετασοβιετική συνέχεια της τσαρικής και μπολσεβικικής αυτοκρατορίας
Η Ουκρανία υπήρξε επί μακρόν η «αχίλλειος πτέρνα» του σοβιετικού οικοδομήματος. Η επανάσταση των μπολσεβίκων κινδύνεψε να χαθεί εκεί κατά την διετία 1919-1921, κι αυτό γιατί συνέχισαν την παράδοση υποτίμησης της ουκρανικής θέλησής για αυτοδιάθεση που χαρακτήριζε και τον τσαρισμό. Ο Στάλιν θα δοκιμάσει να «λύσει» το ουκρανικό ζήτημα μεθοδεύοντας μια εθνοκάθαρση με το λιμό του 1932 και τα εκατομμύρια θύματά του, ενώ θα πληρώσει την βαναυσότητά του κατά την γερμανική εισβολή, οπότε και σημαντική μερίδα των Ουκρανών θα αντιμετωπίσει τους ναζί ως «απελευθερωτές» της σοβιετικής καταπίεσης, διευκολύνοντας την προέλασή τους. Και βέβαια δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι για όλα αυτά, η ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας (1992) ήταν η εξέλιξη που έδωσε την χαριστική βολή στη Σοβιετική Ένωση.
Ο Πούτιν δεν μπορούσε να φανταστεί ότι οι Ουκρανοί θα εισέπρατταν την εισβολή του ως συνέχεια αυτής της μακράς αλυσίδας των ιστορικών εγκλημάτων και αδικιών που διαπράττει η Ρωσία εναντίον τους· αυτό το συναίσθημα γιγάντωσε το φρόνημα της αντίστασης μέσα τους. Και να που και πάλι -με τίμημα τις ζωές του πολύπαθου Ουκρανικού έθνους- η Ουκρανία έρχεται ν’ αποδείξει ότι ο βασιλιάς -ή καλύτερα ο αυτοκράτορας- είναι γυμνός: Το μετασοβιετικό καθεστώς δεν φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει ότι η πτώση της ΕΣΣΔ δεν ήταν «ατύχημα» ή «συνωμοσία των Δυτικών» αλλά μια εσωτερική κατάρρευση που προκλήθηκε από πολύ υπαρκτά αδιέξοδα –μεταξύ των οποίων και η καταπίεση που ασκούσε το ρωσικό κέντρο στα έθνη της Σοβιετικής περιφέρειας.
«Η παγκοσμιοποίηση πουλάει το σκοινί για την κρεμάλα της»
Στον αντίποδα, ΗΠΑ και Ευρώπη αίφνης ανακαλύπτουν ότι κοντεύουν να πουλήσουν σε Ρωσία και Κίνα «το σκοινί που θα τους κρεμάσουν», παρασυρμένες από τα δόγματα της παγκοσμιοποίησης. Έκπληκτοι, τώρα, διαπιστώνουν το βαθμό αλληλεξάρτησης με το αυταρχικό καθεστώς, την οικονομική του ολιγαρχία και τον βαθμό διείσδυσης μυστικών υπηρεσιών και προπαγανδιστικών μηχανισμών στη Δύση.
Κι όμως -μέχρι τώρα- ήταν πολύ βολικό για τη Γερμανία να παίζει τον ευαίσθητο οικολογικά οικονομικό γίγαντα και την Ευρώπη να παριστάνει την πρωταθλήτρια στην ενεργειακή μετάβαση, με τις πλάτες του φθηνού ρωσικού αερίου, ενώ τα δισεκατομμύρια των ολιγαρχών «έκαναν παιχνίδι» στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη, το Βερολίνο αλλά και το Παρίσι. Ούτως ή άλλως, «παγκόσμιο χωριό» έχουμε, ποιο είναι το πρόβλημα να αγοράζει ο Αμπράμοβιτς την Τσέλσι, ο Ιβάν Σαββίδης τον ΠΑΟΚ, και να διορίζεται ο Γκέρχαρντ Σρέντερ στην Γκάζπρομ – εξ άλλου δολοφονίες σαν αυτή του Σκριπάλ αντιμετωπίστηκαν μάλλον ως η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, ότι πια οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί ανήκουν στο παρελθόν και τώρα «μιλάει το χρήμα».
Μπορεί σήμερα να φωνάζουν οι ΗΠΑ για τον βαθμό ανάμειξης της ρωσικής παραπληροφόρησης στην εκλογή Τραμπ, ή η Ευρώπη, για την αντίστοιχη ανάμειξη των Ρώσων στη γιγάντωση του ευρω-απορριπτικού ρεύματος. Κι όμως ήταν οι παγκοσμιοκρατικές ελίτ που άνοιξαν την κερκόπορτα γι’ αυτή τη διείσδυση: Όταν λες στον εθνικό κορμό «δεν σε χρειάζομαι πια», είτε δια της προσχώρησης στον εθνομηδενισμό, είτε δια της υπονόμευσης της ευρείας κοινωνικής συναίνεσης στο όνομα ενός κοινωνικού και οικονομικού καθεστώτος που παραγκώνιζε βίαια τις μεσαίες και κατώτερες τάξεις· η διάλυση του εθνικού κοινωνικού κράτους δημιουργεί ένα γιγάντιο ρήγμα στο εσωτερικό της Δύσης. Η Δύση ανοίγει την Κερκόπορτα για τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες ώστε να προσπαθήσουν να μεταβάλουν το ρεύμα της αγανάκτησης και της ανάδυσης ρευμάτων δεξιόστροφου και αριστερόστροφου αντισυστημικού λαϊκισμού, σε υβριδικό όπλο στην υπηρεσία της νέας πουτινικής αυτοκρατορικότητας. Την ίδια στιγμή -με εντελώς αυτάρεσκο τρόπο- οι γόνοι των υψηλών ελίτ, η αφρόκρεμα των πολιτικών και πανεπιστημιακών, το έπαιζαν «αφυπνισμένοι» απαιτώντας λίγο-πολύ την αποκαθήλωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και τον «θάνατο του λευκού ανθρώπου», για να μας αποδείξουν πόσο ηθικά ανώτεροι είναι.
Οι καταιγιστικές εξελίξεις που πυροδοτήθηκαν έπειτα από το διάγγελμα-παραλήρημα Πούτιν της 22ας Φεβρουαρίου 2022 κατέδειξαν με μεγαλύτερη σαφήνεια το τοπίο ανάδυσης της πολυπολικότητας. Δυστυχώς, αυτή δεν θα λάβει προς το παρόν μια έκφραση εκδημοκρατισμού της ισχύος, μέσω της ανάδυσης πολλαπλών παγκόσμιων κέντρων. Αντίθετα, φαίνεται ότι συγκροτεί γεωπολιτικούς άξονες, οι οποίοι προοιωνίζονται μια νέα πλανητική διαίρεση.
Ο ανερχόμενος Ευρασιατικός άξονας συγκροτεί ένα μοντέλο αυταρχισμού, βαθιά παγιωμένων κοινωνικών διαιρέσεων, οικονομικών και πολιτικών ολιγαρχιών, στρατοκρατίας και αστυνομικού κράτους· αντίθετα, ο δυτικός άξονας φαίνεται πως μέσα από την εμπειρία των τελευταίων 30 ή 40 χρόνων υπονομεύει τα άλλοτε μεγάλα του συλλογικά κεκτημένα –την ευρύχωρη ευημερία, την διευρυμένη συμμετοχή, την άνθιση των εθνικών πολιτισμών την ανάταση του Λόγου και του πνεύματος· γιατί, ας μην ξεχνάμε, ιστορικό προϊόντα της Ευρώπης υπήρξαν και αυτά, με μεγάλη την συμβολή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, προτού μεταλαμπαδευτεί μέσω των αντιαποικιακών κινημάτων εκτός της Δύσεως.
Και τώρα επομένως τι; Η αντίσταση των Ουκρανών παρέχει και σε συμβολικό επίπεδο μια σταθερά, την οποία εμείς είχαμε ήδη αρχίσει να υποπτευόμαστε με την υβριδική επίθεση του Έβρου τον Φλεβάρη του 2020, ή με το καλοκαίρι των Τουρκικών προκλήσεων στο Αιγαίο και την Νοτιονατολική Μεσόγειο (2021). Εν μέσω ενός περιβάλλοντος σφοδρών συγκρούσεων και ανταγωνισμών, καταδεικνύεται πως τα έθνη έχουν αξία: Και αυτή η Ευρώπη -που μέχρι χθες καμωνόταν την… συνταξιούχο της ιστορίας- μπορεί να δοκιμαστεί στο εσωτερικό της από μια πολεμική αναμέτρηση μεγάλης κλίμακας.
Η κρατική κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα καθίστανται και πάλι κρίσιμα στοιχεία της παγκόσμιας τάξης, όχι μόνον διότι παύουν την εκτροπή του πλανήτη σε αρένα ισχύος και πεδίο αλληλοσυγκρουόμενων επεκτατισμών· τα εθνικά κράτη συγκροτούν δίχτυ προστασίας από τις πολλαπλές κρίσεις και αποτελούν κύτταρο δημοκρατίας, ενώ είναι σε θέση να επιτρέψουν την ανοδική κινητικότητα και την συμπερίληψη των πολλών σε επίπεδα αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Σίγουρα η Ευρώπη έμαθε και πολλά άλλα μέσα από αυτήν την κρίση, γιατί βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο: Για να συνεχίσει να επιβιώνει η ΕΕ, θα πρέπει ν’ αποκτήσει χαρακτήρα προστατευτικό των εθνών που την συναποτελούν –όχι μόνο στην ενέργεια, αλλά και στην άμυνα και την αποτροπή της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης. Αν παραμείνει μερκελική, δεν θα έχει κανένα μέλλον. Εξ άλλου, η συσπείρωση η οποία ζητείται από τα συνιστώντα έθνη ενώπιον των προκλήσεων στο επίπεδο της γεωπολιτικής αλλά και στο επίπεδο του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου που θέτει ο ευρασιατικός άξονας, είναι ανέφικτη, εάν δεν αποκατασταθούν τα εσωτερικά ρήγματα· που δεν αφορούν, όπως είδαμε, μόνο ανισότητες κοινωνικές ή οικονομικές αλλά και την υπονόμευση του εθνικού συνανήκειν ή την απαξίωση ευρωπαϊκού πολιτισμού εν γένει.
Άρα η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία θα προκαλέσει ευρύτερες ιδεολογικές και πολιτικές ανατροπές και μετατοπίσεις, επανορισμό των στρατοπέδων και χάραξη νέων διαχωριστικών γραμμών. Το έθνος ως αξία επιστρέφει, όχι όμως με τον τρόπο του 20ου αιώνα και τον εθνικισμό, όταν πήγε να παίξει τον ρόλο κοσμικής θρησκείας.
Ο νέος εθνισμός περισσότερο θυμίζει 19ο αιώνα· συνδέεται με την δημοκρατία, την αποκατάσταση της «τρίτης τάξης» (μεσαίας και κατώτερης), επιδιώκει την επαναθεμελίωση της κρατικής κυριαρχίας, βλέπει τα σύνορα ως προστασία και την ίδια στιγμή γυρεύει να κοινωνήσει αξίες πανευρωπαϊκής εμβέλειας, όπως το 1848 ή το 1821. Γιατί το ενδιαφέρον με το οποίο γιορτάσαμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση πέρυσι δεν ήταν μόνο απότοκο της επετείου. Πήγαζε από μια βαθύτερη αίσθηση της δικής μας εποχής και των αναγκών της, που μας έκανε να στραφούμε στις θεμελιώδεις, ιδρυτικές μας στιγμές και αξίες.
Γιώργος Ρακκάς / Πηγή: https://ardin-rixi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου