Για τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ στη Μινεάπολη (Ρατσισμός σε live streaming)

Να ασκηθούμε στην αντίσταση στο μίσος. Να μη μας καταπιεί ο φόβος.

Το βίντεο που δείχνει  τη δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ από έναν αστυνομικό στη Μινεάπολη κυκλοφόρησε ευρέως. Από όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει υλικό ανάλογης διάρκειας (10 λεπτά σαδιστικής βίας) που να απεικονίζει τόσο καθαρά μια δολοφονία από αστυνόμο σε υπηρεσία χωρίς να υπάρχει ίχνος αντίστασης από το θύμα. Η διάρκεια, η ευκρίνεια, η εγγύτητα του βίντεο δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για δεύτερες αναγνώσεις. Και αυτό γιατί οι άνθρωποι που είναι κοντά και βιντεοσκοπούν το περιστατικό συνομιλούν με τους αστυνομικούς. Οι σχετικά ήπιες εκκλήσεις προς αυτούς, ώστε να χαλαρώσουν την πίεση που ασκούν στο κεφάλι του θύματος, κλιμακώνονται σύντομα σε ηχηρές διαμαρτυρίες.

  Οι φωνές, το πλήθος και ο θόρυβος αφήνουν, εντούτοις, παγερά ανέκφραστους τους δύο αστυνομικούς. Τόσο ο ευρωπαϊκής καταγωγής αστυνόμος όσο και ο ασιατικής τελούν σε πλήρη ηρεμία. Είναι σαν να κάνουν άσκηση ρουτίνας. Σαν να πιέζουν μια κούκλα, ομοίωμα, σαν αυτά που χρησιμοποιούν στα μαθήματα πρώτων βοηθειών. Ανέκφραστοι, παγωμένοι, ατάραχοι. Οι φωνές, οι αποδοκιμασίες, οι ικεσίες δεν τους αγγίζουν. Χτυπούν πάνω τους και εξοστρακίζονται.

Ο ασιατικής καταγωγής άντρας δεν έχει στιγμή δεύτερη σκέψη. Μπορεί κάλλιστα την ώρα του συμβάντος να σκέφτεται το βραδινό του, τις υπερωρίες ή ότι τα παπούτσια του τον στενεύουν. Δεν κάνει ούτε μία προσπάθεια να μεταπείσει τον συνάδελφο. Μάλλον σκέφτεται: «Ας κάνει ό,τι καταλαβαίνει ο άλλος, εγώ στη δουλίτσα μου».

Ο λευκός αστυνομικός, από την άλλη, με ίσια την πλάτη και αποφασιστικότητα συνεχίζει το έργο του. Ίσως να μην του έχει ξαναδοθεί αυτή η ευκαιρία. Ούτε δείγμα αντίστασης, κανένα σημάδι πάλης, μονάχα ένας άνθρωπος φοβισμένος τον παρακαλά. Αν μπορούσε, θα αγκάλιαζε την μπότα του για να σταματήσει. Και φυσικά εκείνος θα του πατούσε κάτω το κεφάλι με την ηδονή του δυνατού. Οι περαστικοί το έχουν καταλάβει καλά. Ο αστυνόμος χαίρεται, ικανοποιείται, τρέφεται από την κατάσταση. Είναι μεθυσμένος από περηφάνια. Του το φωνάζουν. Απάντηση καμία. Το μόνο που μετρά είναι ότι θα έχει μια ιστορία να πει το βράδυ για τον «παλιονέγρο» που στρίμωξε έτσι άγρια, έτσι απλά και τακτοποιημένα.   Η φωτογραφία του που διαδόθηκε, με καπέλο «κάντε τους λευκούς σπουδαίους ξανά» είναι απολύτως ενδεικτική της σπουδαιότητας που αποδίδει στην πράξη του. Η βία που ασκεί είναι ενσυνείδητη, πολιτική και ιδεολογική.  

Να ασκηθούμε στην αντίσταση στο μίσος. Ο άνθρωπος αρχίζει να μην αποκρίνεται. Το ασθενοφόρο φτάνει. Ο αστυνόμος και στη σφυγμομέτρηση πατά τον άνθρωπο. Κρατάει τις θερμοπύλες του αρρωστημένου μίσους του. Οι τραυματιοφορείς τον σέρνουν σαν αχρείαστο σακί, σαν ενοχλητικό μπελά που χάλασε τον καφέ τους. Ο άνθρωπος μεταφέρεται σε νοσοκομείο και ανακοινώνεται ο θάνατός του.

Η δολοφονία πλήρως καταγεγραμμένη. Ένα μνημείο απανθρωπιάς που δεν πρέπει να λησμονηθεί ποτέ. Να το βλέπουμε και να το ξαναβλέπουμε και να φανταζόμαστε και να ασκηθούμε στο «αν». Αν είχε υψώσει φωνή ο συνεργάτης. Έστω ένα συγκαβατικό «έλα, σταμάτα, θα βρεις κανένα μπελά». Αν το πλήθος φώναζε κι άλλο, ούρλιαζε, έβγαζε τα σωθικά του, έκλαιγε, σήκωνε τη γειτονιά, έπεφτε σαν ανθρώπινο σώμα να καλύψει το έγκλημα, να καλύψει το αίμα. Να το δούμε όλο το βίντεο ξανά. Να ασκηθούμε στο «αν» και στο «πώς».

Πώς θα μιλήσουμε, πώς θα φωνάξουμε, πώς θα αντιδράσουμε. Στον άντρα με την κίτρινη μπλούζα που βλέπει να παίζουν μπάλα με το κεφάλι ενός αδύνατου παιδιού στην Ομόνοια, στον πατέρα που τσακίζει στο ξύλο τα παιδιά του, στην παρέα με το πειραγμένο αυτοκίνητο που τραμπουκίζουν τις γυναίκες στη Συγγρού, στα παιδιά στα Ιωάννινα που έκαναν ένα νεαρό άντρα ζωντανό τζουκ μποξ, στους φουσκωτούς επίδοξους βιαστές.  

Να ασκηθούμε στην αντίσταση στο μίσος. Να μη μας καταπιεί ο φόβος. Ένα κύμα να γίνουμε, έτοιμοι να σηκωθούμε και να σκεπάσουμε όσους κινδυνεύουν. Οι δρόμοι, οι πλατείες, οι παραλίες, τα σχολεία είναι τόποι θηριώδους βίας. Δεν πρέπει να τους χαρίσουμε σε κανένα. Μας ανήκουν. Καμία ψυχή γυμνή, κανένα σώμα χωρίς σημασία, καμία ζωή περιττή. 

Θεοδόσης Γκελτής, Εκπαιδευτικός

Για το Βυζάντιο δυο λόγια...

     

   Πολλά ήταν τα μαθήματα στο γυμνάσιο και Λύκειο του πρώτου μισού της δεκαετίας του 80, που δεν συγκινούσαν ιδιαίτερα ένα αγόρι της ηλικίας μου. Άλλα μαθήματα πάλι, ενώ ήταν ελκυστικά ως πεδία, είχαν τομείς όχι τόσο ελκυστικούς,  ή μάλλον θα έλεγα σοκαριστικούς. Όπως η Ιστορία και η βυζαντινή ιστορία.
Δεν με έλκυε ιδιαίτερα το περιεχόμενό της μολονότι αναγκάστηκα να το διαβάσω πολλές φορές, τόσο στα μαθήματα των λατρευτών μου φιλολόγων, ο καθένας για τους δικούς του λόγους κ. Πέτρου Πετράτου και Σπύρου Φαραντάτου στο Γυμνάσιο  και το Λύκειο Κεραμειών Λειβαθούς Κεφαλλονιάς, όσο και αργότερα στο Παιδαγωγικό τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο. Στεκόμουν όμως στις συνωμοσίες, τις ακραίες συμπεριφορές των πρωταγωνιστών και τις φρικτές ενέργειες που, στη βυζαντινή ιστορία, διαδέχονταν η μία την άλλη...
Η βυζαντινή εποχή όσο μεγάλωνα ήταν συνδυασμένη στη σκέψη μου με δολοπλοκίες, δολοφονίες, προδοσίες , βασανιστήρια, άπειρους πολέμους με τους εχθρούς του Βυζαντίου, ανατολικούς, βόρειους, νότιους και εκκλησιαστικές ίντριγκες.

Παράδειγμα πρώτο: Ο πρώτος Χριστιανός Βασιλεύς Κωνσταντίνος δίνει διαταγή να συλλάβουν και σκοτώσουν τον Κρίσπο σαν να ήταν μισητός εχθρός κι όχι ο γιός του..

Παράδειγμα δεύτερο: Άνθρωποι του Ηρακλείου έχουν οδηγήσει στα βασανιστήρια τον ανεψιό του Θεόδωρο και το νόθο γιο του Αδαλάριχο. Τους κόβουν τα χέρια, τη μύτη και το δεξί πόδι.

Παράδειγμα τρίτο:  Η Ειρήνη η Αθηναία αναγορεύει Μέγα Λογοθέτη τον ευνούχο Σταυράκιο, αφού έχει τυφλώσει τον ανήλικο γιο της Κωνσταντίνο!

  Παράδειγμα τέταρτο: Τον ερωμένο της Ιωάννη Τσιμισκή οδηγεί κρυφά η Θεοφανώ στα συζυγικά δώματα του Παλατιού για να δολοφονήσει τον Νικηφόρο Φωκά.

  Παράδειγμα πέμπτο: Ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος δολοφονεί τον ανήλικο Ιωάννη Δ' και παίρνει τη θέση του μέσα στην εκκλησία, την ώρα που γίνεται μνημόσυνο για τον  Αυτοκράτορα Θεόδωρο Λάσκαρη,
Παράδειγμα έκτο: Ο Μιχαήλ Τραυλός, στον εωθινό των Χριστουγέννων, βοηθημένος από άλλους έξι συνωμότες, σκοτώνει τον ευεργέτη του Αυτοκράτορα Λέοντα τον Ε'.

  Παράδειγμα έβδομο: Ο Ανδρόνικος Κομνηνός στραγγαλίζει τον ανεψιό του Αλέξιο και παντρεύεται τη χήρα του, που είναι ανήλικη δώδεκα ετών!

Η  πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους (1453).

 Γαλλικό χειρόγραφο, 15ος αιώνας.

    Η κακή μου σχέση με την βυζαντινή ιστορία δεν άλλαξε ούτε στα πανεπιστημιακά χρόνια, όπως ανέφερα πριν, στο Ρέθυμνο. Αναγκαζόμουν να διαβάζω το μάθημα μόνο από υποχρέωση. Μέχρι που στο τελευταίο έτος δυο συγγραφείς-ερευνητές του Βυζαντίου βοήθησαν σε αυτό: Η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ και ο George Ostrogorsky. άρχισε να διαμορφώνεται μια διαφορετική σχέση.

   Διαβάζοντας το έργο της Αρβελέρ " Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας" μπόρεσα για πρώτη φορά να δω με διαφορετική ματιά , περισσότερο καλοπροαίρετη το Βυζάντιο και να διακρίνω τα βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ιδεολογίας του.
"H Ιστορία του Βυζαντινού κράτους", του Ostrogorsky, αποτέλεσε ύλη και αυτή του αντίστοιχου πανεπιστημιακού μαθήματος. Ωστόσο μπόρεσα να διακρίνω τη διαφορετική προσέγγιση που επιχειρεί ο συγγραφέας στην εξέλιξη του βυζαντινού κράτους , όπως  αυτό διαμορφώθηκε κάτω από την επίδραση διαφόρων πολιτικών , οικονομικών , κοινωνικών , στρατιωτικών και εκκλησιαστικών παραγόντων , τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών.
    Η αλήθεια είναι ότι αυτή την τρίτομη ιστορία , όπως και τη μελέτη της Αρβελέρ ξαναδιάβασα πριν από πέντε -έξι χρόνια απαλλαγμένη από το άγχος των εξετάσεων και με πολύ πιο ώριμο μυαλό. Η σχέση μου γενικά με την ιστορία είχε αλλάξει. Η αντιπάθεια μεταβλήθηκε σε αγάπη . Σιγά σιγά ανακάλυπτα την άγνοια μου και τις αγκυλώσεις που το εκπαιδευτικό σύστημα μου είχε μεταδώσει.
   Η σχέση μου με τη βυζαντινή εποχή άλλαξε επίσης. Σε αυτό συνέβαλαν τρία πολύ σημαντικά για μένα βιβλία. 

         Θεόφιλος, Η άλωση της Κωνσταντινούπολης

Το ένα το άκουσα να το αναφέρει η Μαριάννα Κορομηλά, στο αγαπημένο μου ραδιόφωνο, σε μια από εκείνες τις πρωινές Σαββατιάτικες εκπομπές της στο Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Άλλωστε οι ίδιες αυτές εκπομπές με βοήθησαν να σχηματίσω μια άλλη εικόνα για το Βυζάντιο, τους Βυζαντινούς και τους  λαούς με τους οποίους έρχονταν σε επαφή. Μια διαφορετική προσέγγιση για ολόκληρη την "καθ' ημάς Ανατολή".

Σε μια από αυτές τις εκπομπές άκουσα για το βιβλίο του Σπύρου Βρυώνη, "Η παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η Διαδικασία Εξισλαμισμού" (11ος -15ος αιώνας). Αυτό το βιβλίο - έρευνα με βοήθησε να καταλάβω πώς κατέρρευσε το Βυζάντιο , ποιοι ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν στην παρακμή και γιατί η άλωση της Κωνσταντινούπολης δεν ήταν ένα ξαφνικό γεγονός αλλά προετοιμασμένο από πάρα πολύ καιρό εξ αιτίας των όσων συνέβαιναν στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας. Παράλληλα το βιβλίο είναι ένα πραγματικό ταξίδι σε πόλεις και πολιτισμούς της μεγάλης γεωγραφικής περιφέρειας της Μ.Ασίας. 

      Το 2009 η καθηγήτρια Averil Cameron σκύβει με εξαιρετικά ενδιαφέροντα τρόπο πάνω από τη βυζαντινή αυτοκρατορία και τους κατοίκους της στο βιβλίο " Οι Βυζαντινοί". Η Cameron αφού επισημαίνει ότι " για τους περισσσότερους ιστορικούς το Βυζάντιο ισοδυναμεί με μια απουσία" επιχειρεί να μας εισάγει στην ιστορία του βυζαντινού κόσμου και μάλιστα μέσα από τις αλληλεπιδράσεις με τους μουσουλμάνους, Άραβες ή Οθωμανούς.Πώς άντεξε μια αυτοκρατορία να ζήσει για χίλια χρόνια όταν ο κόσμος που την περιέβαλε άλλαζε συνεχώς και δραματικά; Αυτό είναι ένα από τα πολύ σημαντικά ζητήματα που διερευνώνται σε αυτό το βιβλίο.

      Στην εισαγωγή του βιβλίου της " Τι είναι το Βυζάντιο ", η Judith Herrin γράφει: 
" Ένα μεσημέρι του 2002 δυο εργάτες χτύπησαν την πόρτα του γραφείου μου στο King's College, στο Λονδίνο. Εργάζονταν στις επισκευές των παλαιών κτηρίων και περνούσαν συχνά έξω από το γραφείο μου. Η επιγραφή " Καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας" τους παρακίνησε να σταματήσουν και να με ρωτήσουν: " Τι είναι η βυζαντινή ιστορία;'. Νόμιζαν πως είχε κάποια σχέση με την Τουρκία.
Κι έτσι προσπάθησα να εξηγήσω εν συντομία σε δυο σοβαρούς εργάτες που ήταν ντυμένοι με στολές εργασίας τι είναι η βυζαντινή ιστορία. Τόσα χρόνια διδασκαλίας δεν με είχαν προετοιμάσει για κάτι τέτοιο.
Επιχείρησα να συνοψίσω μια πολύχρονη μελέτη σε μια δεκάλεπτη επίσκεψη. Με ευχαρίστησαν θερμά, λέγοντας πόσο περίεργο τους φαινόταν αυτό το Βυζάντιο, και με ρώτησαν γιατί δεν έγραφα ένα βιβλίο και για αυτούς. Παρόλο που ένιωσα πως η συγγραφική μου δράση γύρω από το Βυζάντιο θα με οδηγούσε στην απόρριψη μιας τέτοιας ιδέας, τελικά ήξερα πολύ καλά τι εννοούσαν. Πάρα πολλά βιβλία γράφονται για το Βυζάντιο, τόσα πολλά, που είναι αδύνατο να τα μετρήσει, ή και να τα διαβάσει, κανείς, πολλές φορές λόγω του τεράστιου όγκου τους. Περιγράφουν συνήθως τη διαδοχή των 90 αυτοκρατόρων και των 125 περίπου πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης, καθώς και αναρίθμητες μάχες, ακολουθώντας μια προβλέψιμη κατηγοριοποίηση σε πολιτική, στρατιωτική και θρησκευτική δράση, που διατρέχει επίμονα έντεκα αιώνες ιστορίας. Ελάχιστα όμως από αυτά τα βιβλία θα μπορούσαν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των δυο εργατών, ή και οποιουδήποτε άλλου, δεν έχει σχέση με το συγκεκριμένο θέμα.
Έτσι άρχισα να δομώ μια απάντηση στο ερώτημα ' Τι είναι η βυζαντινή ιστορία;'" 
Η απάντηση της προσφέρει μια ανάγλυφη επισκόπηση σε όλες τις πτυχές της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

     

Tα ονόματα της πρώτης σελίδας...

Ακόμα και οι άνθρωποι που εργάζονται για δεκαετίες στους Times της Νέας Υόρκης δεν θυμούνται πότε ήταν η τελευταία φορά που η εφημερίδα κυκλοφόρησε χωρίς ούτε μία φωτογραφία ή ένα σκίτσο στην πρώτη σελίδα. Όμως αυτό το πρωτοσέλιδο θα το θυμόμαστε όλοι για όσο ζούμε. Και θα το θυμούνται και αυτοί που θα έρθουν μετά από μας.

Ήθελαν να φτιάξουν ένα πρωτοσέλιδο για τους εκατό χιλιάδες νεκρούς. Γραφιστικά έπαιζαν με τον αριθμό. Σκέφτηκαν, όμως, ότι οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί. Μία ομάδα συντακτών άρχισε να διαβάζει νεκρολογίες από δεκάδες εφημερίδες ανά τη χώρα. Ένας διευθυντής ορχήστρας από την Ουάσιγκτον «με θαυμαστό μουσικό αυτί». Ένας εφευρέτης από το Σικάγο. Ο απόστρατος από τη Νέα Υόρκη, η ιδιοκτήτρια ανθοπωλείου στη Νέα Ορλεάνη. Χίλια ονόματα. Χίλιες ζωές. Χίλιοι θάνατοι. Το 1% των ανθρώπων που έχει χάσει, μέχρι στιγμής, η χώρα. Ο Τραμπ ήταν για γκολφ.

Ναι, φυσικά, το πρωτοσέλιδο είναι μία λαμπρή στιγμή της δημοσιογραφίας. Αποτυπώνει την καταγγελία χωρίς μία λέξη άποψης. Αρκούν τα ονόματα των νεκρών που, για να είμαστε απολύτως ειλικρινείς, δεν έχουν μόνο το όνομα του Τραμπ στο φέρετρό τους. Πίσω από την τραγωδία στις ΗΠΑ δεν βρίσκεται μόνο ένας παράφρων πρόεδρος, αλλά και ένα αποκεντρωμένο και δαιδαλώδες σύστημα λήψης αποφάσεων σε πολιτειακό και ομοσπονδιακό επίπεδο.

Αυτό το πρωτοσέλιδο, μέσα από την τραγικότητα του, αναδεικνύει τη σημαντικότερη κατάκτηση του δυτικού πολιτισμού: την απόδοση ανυπολόγιστης αξίας στην ανθρώπινη ζωή. Για αυτό και δεν θα μπορούσε να τυπωθεί σε καμία προγενέστερη ιστορική περίοδο εκτός από αυτή που ζούμε τώρα. Στο παρελθόν οι νεκροί δεν θα είχαν καν όνομα, θα ήταν ψηφία μίας στατιστικής που η ανθρωπότητα όφειλε μοιρολατρικά να αποδεχθεί. Όχι πια. Πλέον η ανθρώπινη ζωή έχει τόση αξία όση και η ιστορία της. Δεν μιλάμε πια για νεκρούς, αλλά για ζωές που τερματίστηκαν. Και δεν έχει πλέον καμία σημασία αν οι περισσότεροι από αυτούς ήταν σε ηλικία με λίγους κόκκους άμμου στην κλεψύδρα τους. Στις μέρες μας ο απρόβλεπτος, ο αναπάντεχος, ο εκτός προγράμματος θάνατος βιώνεται ως κάτι μη φυσιολογικό. Ο θάνατος, γενικά, τείνει να αντιμετωπιστεί ως «ασθένεια», ως κάτι που γίνεται μετά βίας αποδεκτό. Αυτό δεν είναι ούτε παράλογο, ούτε εξεζητημένο. Είναι επίτευγμα της ανθρωπότητας.

Δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε την ίδια συζήτηση πριν από πενήντα χρόνια. Τότε η πανδημία θα εγγράφετο στη συνείδηση της ανθρωπότητας ως μία ασθένεια που σκοτώνει τους γέρους -τόσο ωμά και κυνικά. Τώρα μετράμε τις χαμένες ζωές μία προς μία, κοιτάζουμε μέσα στις ΜΕΘ, χειροκροτάμε συγκινημένοι τους ανθρώπους που τα καταφέρνουν. Η πανδημία δεν μας θύμισε, μόνο, πόσο πολύτιμη είναι η ανθρώπινη ζωή. Μας έδειξε και ότι το έχουμε κατανοήσει αυτό, έχει γίνει κτήμα και συνθήκη της συλλογικής μας συνείδησης. Ποτέ στο παρελθόν η ζωή δεν ήταν τόσο μεγάλη, αλλά και ποτέ δεν θεωρείτο τόσο μικρή.

Κώστας Γιαννακίδης

                                                                           Πηγή: citi-zen.gr

Το ενωτικό ψήφισμα των Ριζοσπαστών στη θ' Ιόνια Βουλή...

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Κεφαλονίτικη Πρόοδος, περ. Β΄, τχ 18 (Απρ.-Ιούν. 2016), σσ. 38-42.

Του Πέτρου Πετράτου, Διδάκτορα Σύγχρονης Ιστορίας Παν/μίου Πατρών         

 Ο Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός είχε εθνικο-απελευθερωτικό και ταυτόχρονα δημοκρατικο-κοινωνικό χαρακτήρα: απορρίπτοντας κάθε συζήτηση για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του καθεστώτος της Βρετανικής Προστασίας, επιζητούσε, με βάση την αρχή των εθνοτήτων, την ένωση των Επτανήσων με το ελεύθερο ελληνικό κράτος, με ένα κράτος, βέβαια, δημοκρατικό και κοινωνικά δίκαιο σύμφωνα με τα αιτήματα των Γαλλικών Επαναστάσεων του 1789 και 1848. Παράλληλα, είχε μέσα στους στόχους του τη γενικότερη δημοκρατική ανάπλαση της Ανατολής, ενώ έκανε λόγο για μια «Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία» στη βάση της ισότητας και της αλληλεγγύης, που θα απέβλεπε στην «παγκόσμια αδελφοποίηση».

Ο παραπάνω διπλός προσανατολισμός του ριζοσπαστισμού εκφράστηκε κατά τρόπο σαφή και απόλυτο με το λεγόμενο «Ψήφισμα της Ένωσης», το οποίο οι ριζοσπάστες βουλευτές της Θ’ Ιόνιας Βουλής προσπάθησαν να καταθέσουν στη συνεδρίαση της 20ής Νοεμβρίου 1850, γεγονός που συνιστά κατά τον Σπ. Λουκάτο την «κορύφωση του εθνικού έργου» τους.[1]

Αλλά, ας διαβάσουμε πρώτα-πρώτα το κείμενο του Ψηφίσματος:

ΨΗΦΙΣΜΑ

ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ

Επειδή η ανεξαρτησία, η κυριαρχία και η εθνικότης εκάστου λαού είναι  δικαιώματα φυσικά και απαράγραπτα∙

Επειδή ο λαός της Επτανήσου, απαρτίζων μέρος αναπόσπαστον της ελληνικής φυλής, στερείται σήμερον της πραγματικής απολαυής και εξασκήσεως των τοιτούτων δικαιωμάτων∙

Επειδή, προς τοις άλλοις, εξέλειψαν πλέον αι αφορμαί, ένεκα των οποίων ετέθη υπό την αγγλικήν προστασίαν, δυνάμει συνθήκης εις την οποίαν ουδεμίαν ποτέ έδωκε συγκατάθεσιν∙

Επειδή, τέλος, μερίς τις της ελληνικής φυλής, εις την οποίαν ανήκει, δηλαδή η απελευθερωμένη Ελλάς, ανέκτησε τα κυριαρχικά και εθνικά αυτής δικαιώματα∙

Δι’ όλα ταύτα,

Η πρώτη ελευθέρα Βουλή των αντιπροσώπων της Επτανήσου

Διακηρύττει

Ότι η ομόθυμος, στερεά και αμετάτρεπτος θέλησις του επτανησιακού λαού είναι η ανάκτησις της ανεξαρτησίας του και η ένωσις αυτού με το λοιπόν έθνος του, την απελευθερωμένην Ελλάδα.

Η παρούσα διακήρυξις θέλει διαβιβασθή διά διαγγέλματος της Βουλής προς την προστάτιδα δύναμιν, όπως διά των αρμοδίων μέσων διακοινώση αυτήν και εις τας λοιπάς της Ευρώπης δυνάμεις, διά να ενεργήσωσιν ομού προς ταχείαν αυτής πραγματοποίησιν.

Εν τη Βουλή των Αντιπροσώπων τη 26 Νοεμβρίου 1850

Οι Αντιπρόσωποι

Γεράσιμος Α. Λιβαδάς, Ναθαναήλ Δομενεγίνης, Άγγελος Δεσύλας, Φραγκίσκος Δομενεγίνης, Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος, Ιωσήφ Μομφερράτος, Τηλέμαχος Παΐζης, Ιωάννης Τυπάλδος Δοτοράτος, Σταματέλος Πυλαρινός, Γεώργιος Τυπάλδος Ιακωβάτος, Χριστόδουλος Ποφάντης. (Βλ. εικόνα 1).

Οι ριζοσπάστες βουλευτές της Θ΄ Ιόνιας Βουλής

Έντεκα ήταν οι βουλευτές που υπέγραψαν το προτεινόμενο Ψήφισμα. Ωστόσο, στη γνωστή σχεδόν κυκλική λιθογραφία (βλ. εικόνα 2),[2] που αρκετές φορές παρουσιάζεται ως η απεικόνιση των βουλευτών που υπέγραψαν το Ψήφισμα, εικονίζονται τα πρόσωπα δέκα ριζοσπαστών. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Με τις βουλευτικές εκλογές του Φεβρουαρίου 1850 εκλέχθηκαν εννιά συνολικά ριζοσπάστες - ήταν σημαντικότατη επιτυχία του ριζοσπαστικού κινήματος - όχι όμως απ’ όλα τα ιόνια νησιά. Συγκεκριμένα: από την Κεφαλονιά οι Γεράσιμος Λιβαδάς, Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος, Ιωσήφ Μομφερράτος, Σταματέλος Πυλαρινός, Γεώργιος Τυπάλδος Ιακωβάτος και Ιωάννης Τυπάλδος Δοτοράτος Καπελέτος∙ από τη Ζάκυνθο οι Ναθαναήλ Δομενεγίνης και Φραγκίσκος Δομενεγίνης∙ από την Ιθάκη ο Τηλέμαχος Παΐζης. Σε επαναληπτικές εκλογές τον Απρίλιο του 1850 στην Κεφαλονιά αναδείχθηκε ο δέκατος ριζοσπάστης Ανδρέας Καρούσος Σαντριβίλης. Αυτοί, λοιπόν, οι δέκα ριζοσπάστες βουλευτές, κατά την παραμονή τους στην Κέρκυρα για τη συμμετοχή τους στις εργασίες της Θ΄ Ιόνιας Βουλής, φωτογραφήθηκαν. Επομένως, η γνωστή φωτογραφία περιλαμβάνει τους πρώτους δέκα ριζοσπάστες βουλευτές. Στο μεταξύ, μέχρι το Νοέμβριο του 1850, που κατατέθηκε το παραπάνω Ψήφισμα, είχε αλλάξει κάπως η σύνθεση της κοινοβουλευτικής ομάδας. Συγκεκριμένα: είχε πεθάνει ο Κεφαλονίτης Ανδρέας Καρούσος Σαντριβίλης και οι επαναληπτικές εκλογές του Νοεμβρίου 1850 δεν ανέδειξαν ξανά ριζοσπάστη, αλλά καταχθόνιο/κυβερνητικό υποψήφιο. Έτσι, μειώθηκε ο αριθμός των ριζοσπαστών από δέκα σε εννιά.

 Στη συνέχεια, σε επαναληπτικές εκλογές που προκηρύχθηκαν στη Ζάκυνθο και στην Κέρκυρα, αναδείχθηκαν δύο νέοι ριζοσπάστες βουλευτές, ο Άγγελος Δεσύλας [Σιγούρος] από τη Ζάκυνθο και ο Χριστόδουλος Ποφάντης από την Κέρκυρα. Έτσι, ενισχύθηκε η κοινοβουλευτική ομάδα  των ριζοσπαστών, μετρώντας τώρα, στις παραμονές κατάθεσης του Ψηφίσματος, έντεκα βουλευτές. Να, γιατί δεν υπογράφει το ιστορικό Ψήφισμα ο Α. Καρούσος Σαντριβίλης, ενώ το υπογράφουν οι Ά. Δεσύλας [Σιγούρος] και Χρ. Ποφάντης.

Ο συντάκτης του Ψηφίσματος

          Ποιος ήταν ο συντάκτης του Ψηφίσματος, αυτού του «αδάμαντα της επτανησιακής ιστορίας» κατά τον Π. Πανά;[3] Για το ζήτημα αυτό υπάρχουν διϊστάμενες απόψεις, και μάλιστα από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές εκείνου του γεγονότος.

          Ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος έχει γράψει: «Επιφορτισθείς δ’ εγώ παρά των συναδέλφων μου ριζοσπαστών, συνέταξα το αναφορικόν ψήφισμα, το οποίον, μετά μικράν τροπολογίαν, έγινε δεκτόν και υπεγράφη υφ’ όλων».[4]  Ο Ιωσήφ Μομφερράτος μας έχει δώσει τη δική του εκδοχή: «[…] αυτοί [Ιωσ. Μομφερράτος και Η. Ζερβός Ιακωβάτος] ιδιαιτέρως συνεσκέφθησαν και συνεννοήθησαν ως προς την σύνταξίν του, όντες άλλως και οι μάλλον ενδιαφερόμενοι ώστε αυτό να στηρίζεται επί των αρχών τας οποίας διά του τύπου εκήρυττον».[5]

          Φαίνεται, όμως, ότι μέχρι και τα τέλη του 19ου - αρχές του 20ού αιώνα, που ο Ηλίας Τσιτσέλης γράφει και εκδίδει τον Α΄ τόμο των Κεφαλληνιακών Συμμίκτων του, το ζήτημα δεν έχει λυθεί. Ο Ληξουριώτης ιστοριοδίφης αναφέρει ότι μπορεί το Ψήφισμα να συντάχθηκε ή από τον Η. Ζερβό Ιακωβάτο ή από τον Ι. Μομφερράτο ή ακόμη και από τον Ιωάννη Τυπάλδο Δοτοράτο Καπελέτο (είναι εκείνος που ανέλαβε να το διαβάσει), για να καταλήξει, κρατώντας ίσες αποστάσεις, ότι «πιθανώτερον ήτο ότι άπαντες συνειργάσθησαν και πάσιν αποδοτέα η τιμή».[6]

          Το πιθανότερο, κατά τη γνώμη μας, είναι να ανέλαβαν τη σύνταξη του Ψηφίσματος οι δύο μαχητικοί δημοσιογράφοι Η. Ζερβός Ιακωβάτος και Ι. Μομφερράτος, όπως έχει γράψει ο τελευταίος. Άλλωστε, τέτοια θέματα έθιγαν συνέχεια στις εφημερίδες τους.

Ο εισηγητής του Ψηφίσματος

          Όλοι, ωστόσο, συμφωνούν με το όνομα του εισηγητή. Επιλέχθηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα ο Ληξουριώτης Ιω. Τυπάλδος Δοτοράτος Καπελέτος.[7] Δεν γνωρίζουμε ποιο ήταν το κριτήριο της επιλογής για την υλοποίηση αυτής της ενέργειας, η οποία πράγματι απαιτούσε πίστη, σταθερότητα και τόλμη, καθώς δεν επρόκειτο για μια ενέργεια αυτονόητη και άρα εύκολη, όπως θα αναφέρουμε στη συνέχεια∙ έπρεπε να επιδείξει αγέρωχη στάση, καθώς είχε να διαβάσει μέσα στο Ιόνιο Κοινοβούλιο ένα πράγματι «αγέρωχο κείμενο».[8]  Πάντως, ο ίδιος ήταν δραστήριο μέλος της ληξουριώτικης ριζοσπαστικής πολιτικής λέσχης «Η Ομόνοια» και ήταν ίσως ο γενικότερα αποδεκτός από το σύνολο των συναδέλφων του.

          Έχει, όμως, καταγραφεί μια μικρή ένσταση για τη διαδικασία και το πρόσωπο που επιλέχθηκε, αν κρίνουμε από την παρακάτω αναφορά του Η. Ζερβού Ιακωβάτου: «Υπεχώρησα δε να προταθή [το ψήφισμα] παρ’ ετέρου εν τη Βουλή προς αποφυγήν σκανδάλων και ατομικής τινος μικροζηλοτυπίας».[9] Φαίνεται ότι ο ίδιος θα ήθελε να διαβάσει το Ψήφισμα και ίσως να αυτοπροτάθηκε ή να προτάθηκε από άλλον, υποχώρησε όμως, χωρίς να μπορούμε να εξακριβώσουμε τι είδους σκάνδαλο αποφεύχθηκε και από ποιον εκφράστηκε κάποια «μικροζηλοτυπία».

          Επομένως, η ριζοσπαστική κοινοβουλευτική ομάδα δεν κατέληξε ήρεμα και ομόφωνα στην επιλογή του Ιω. Τυπάλδου Δοτοράτου Καπελέτου.

Η κατάθεση του Ψηφίσματος

          Ας εξετάσουμε τώρα πώς έγινε και τι έγινε κατά την ώρα κατάθεσης του Ψηφίσματος από τον Ιω. Τυπάλδο Δοτοράτο Καπελέτο και τι ακολούθησε. Οι πληροφορίες προέρχονται κατά συμπληρωματικό τρόπο από τα Πρακτικά της Θ΄ Ιόνιας Βουλής, τον τύπο της εποχής και κάποια φυλλάδια, που ειδικά εκδόθηκαν και κυκλοφόρησαν εκείνες τις ημέρες. Με βάση αυτό το υλικό, το οποίο παραθέτουμε στη βιβλιογραφία, θα ανασυνθέσουμε τα γεγονότα.

          Ο Κεφαλονίτης ριζοσπάστης βουλευτής Ιω. Τυπάλδος Δοτοράτος Καπελέτος, που είχε αναλάβει να διαβάσει το Ψήφισμα, άρχισε με μια εισαγωγή, πριν φτάσει στο κείμενο του Ψηφίσματος. Τον διέκοψε, όμως, ο γενικός εισαγγελέας, επειδή αναφερόταν σε θέμα, που δεν είχε συμπεριληφθεί στην ημερήσια διάταξη, προκαλώντας έτσι θόρυβο και αναστάτωση. Με την επέμβαση του προέδρου της Βουλής Γεωργίου Κανδιάνου Ρώμα επιβλήθηκε ησυχία,  για να μπορέσει ο ομιλητής να συνεχίσει, προχωρώντας και στην ανάγνωση του κειμένου του Ψηφίσματος.

          Αλλά αμέσως μετά την ανάγνωση της πρώτης φράσης, σύμφωνα με τα Πρακτικά της Βουλής ή προς το τέλος της προτελευταίας παραγράφου του Ψηφίσματος, σύμφωνα με τους ριζοσπάστες βουλευτές, ο πρόεδρος της Βουλής διέκοψε τη συνεδρίαση, γιατί στο μεταξύ  του παραδόθηκε ειδικό διάγγελμα του αρμοστή, με το οποίο κηρυσσόταν τη χρονική εκείνη στιγμή «λήξασα» η σύνοδος της Βουλής. Αποχώρησε από την αίθουσα μέσα σ’ ένα πανδαιμόνιο διαμαρτυριών αλλά και ζητωκραυγών.

           Το πλήθος από τα θεωρεία ζητωκραύγαζε, επαινώντας τους ριζοσπάστες για την πρωτοβουλία τους, αλλά και διαμαρτυρόταν, αποδοκιμάζοντας την τακτική του αρμοστή και του προέδρου. Διαμαρτυρίες εντονότατες υπήρξαν και από την πλευρά των ριζοσπαστών  βουλευτών, οι οποίοι προσπάθησαν επίμονα να καταχωριστεί το Ψήφισμα στα Πρακτικά της Βουλής. Δεν έγινε όμως κάτι τέτοιο κατορθωτό. Το κατέθεσαν στη γραμματεία, αλλά οι γραμματείς δεν το παραλάμβαναν και αποχώρησαν από την αίθουσα. Τελικά, το πρωτότυπο του Ψηφίσματος επιστράφηκε από υπάλληλο της γραμματείας στον Η. Ζερβό Ιακωβάτο, ο οποίος προσωπικά το παρέδωσε στον πρόεδρο της Βουλής.  Ο τελευταίος δεν το κράτησε, αλλά το επέστρεψε με επιστολή του στο ριζοσπάστη βουλευτή.

Επιλογικά

             Οι εφημερίδες έγραψαν για τα γεγονότα, ενώ παράλληλα η κάθε πλευρά τύπωσε  και κυκλοφόρησε σχετικά φυλλάδια, για να στηρίξει τις απόψεις της και να δικαιολογήσει τη στάση της. Οξύτατη ήταν η κριτική των ριζοσπαστών εναντίον του μεταρρυθμιστή προέδρου της Βουλής Γ. Κανδιάνου Ρώμα, του οποίου τη διαγωγή χαρακτήρισαν «σκανδαλώδη» και «προδοτική», ενώ ο ίδιος υπογράμμιζε την αντικανονική και παράνομη ενέργεια της ριζοσπαστικής ομάδας.

          Είναι αναντίρρητο ότι οι ριζοσπάστες κινήθηκαν αντίθετα προς τον κανονισμό της Βουλής, εφόσον πήραν το λόγο και μίλησαν για θέμα, που δεν είχε εγγραφεί στην ημερήσια διάταξη. Αλλά αυτό ήθελαν: να δηλώσουν με την ενέργειά τους ότι δεν αναγνωρίζουν τη Βουλή της ξενοκρατίας, να προκαλέσουν την Προστασία και τα ντόπια όργανά της.      

            Ουσιαστικά με την επαναστατική τους εκείνη πράξη οι ριζοσπάστες υπονόμευαν τη λειτουργία του Κοινοβουλίου και γενικότερα της Προστασίας, και  μέσα από το κείμενο του Ψηφίσματός τους καθιστούσαν σαφές προς κάθε κατεύθυνση ότι δεν έχουν καμιά σχέση με το υπάρχον καθεστώς,  για το οποίο ποτέ  δεν έδωσε ο επτανησιακός λαός τη συγκατάθεσή του. Τόνιζαν ότι  η ανεξαρτησία, η λαϊκή κυριαρχία και η εθνικότητα κάθε λαού, άρα και του επτανησιακού, που είναι τμήμα του ελληνικού, είναι δικαιώματα φυσικά, απαράγραπτα και αναπαλλοτρίωτα. Και υπογράμμιζαν  ότι εξέλιπαν  οι λόγοι συνέχισης της Προστασίας, αφού ήδη υφίσταται ελληνικό κράτος, δηλώνοντας έμμεσα αλλά σαφέστατα ότι είναι αποφασισμένοι να αγωνιστούν με κάθε θυσία για την ένωση των νησιών τους με το ελεύθερο ελληνικό κράτος.

          Ο αρμοστής με την «παράνομη και βίαιη» αναβολή και τη διάλυση της Βουλής μπορεί να απέτρεψε την ανάγνωση του Ψηφίσματος  μέσα στην κοινοβουλευτική αίθουσα το Ψήφισμα άρα και την καταχώρισή του  στα Πρακτικά, όμως δεν μπόρεσε να συγκρατήσει το ρεύμα, που είχε ήδη φουντώσει. Μπορεί να άρχισε να καταστρώνει τα σχέδια του μεγάλου διωγμού των ριζοσπαστών, το ιστορικό όμως  Ψήφισμα, σηκώθηκε ψηλά κι έγινε σημαία του ενωτικού αγώνα, σταθερό και αδιαπραγμάτευτο σημείο αναφοράς του ριζοσπαστισμού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

● Πρακτικά των συνεδριάσεων της Νομοθετικής Συνελεύσεως του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων νήσων της ενάτης βουλευτικής περιόδου, Κερκύρα 1850., σσ. 272-273.

● Τα φυλλάδια που τότε κυκλοφόρησαν:

-- Τα της 26  Νοεμβρίου 1850, [Κέρκυρα] 1850 [: φυλλάδιο των ριζοσπαστών βουλευτών, το οποίο οι τελευταίοι συνέγραψαν και κυκλοφόρησαν στην Κέρκυρα τις πρώτες μέρες του Δεκεμβρίου 1850, για να πληροφορήσουν υπεύθυνα την κοινή γνώμη∙ το υπογράφουν οι δέκα από τους έντεκα βουλευτές, γιατί στο μεταξύ ο Γεώργιος Τυπάλδος Ιακωβάτος είχε αναχωρήσει από την Κέρκυρα].

-- Το προς τον λαόν της  Επτανήσου άρθρον του φιλογενεστάτου προέδρου της Ιονίου Βουλής κ. Γεωργίου Κανδιάνου Ρώμα. Εξαχθέν εκ του 49 αριθ. του «Μέλλοντος» και μετατυπωθέν συνδρομή ομοφρόνων αυτού Κεφαλλήνων, εν Ζακύνθω τη 22 Δεκεμβρίου 1850 έ.π.

--  Ανασκευή του  Φυλλαδίου των Βουλευτών Κ. Κ. Γερασίμου Α. Λιβαδά, Ναδάλη Δομενεγίνη, Αγγέλου Δεσύλλα, Φραγγίσκου Δομενεγίνη, Ηλία Ζερβού, Ιωσήφ Μομφερράτου, Τηλεμάχου Παΐζη, Ιωάννου Τυπάλδου Δοτοράτου, Σταματέλου Πυλαρινού, και Χριστοδούλου Ποφάντη,  επιγραφομέ­νου ΤΑ ΤΗΣ 26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1850, υπό Γεωργίου Κανδιάνου Ρώμα, προέδρου της Εννάτης [sic] Ioνίου Βουλής,  εν Ζακύνθω 1850. [Είναι το ίδιο με το προηγούμενο και δημοσιεύτηκε στην εφ. Το Μέλλον, φ. 49, 26-12-1850, 1-4, «Προς τον λαόν της Επτανήσου»].   

-- Οι αντιπρόσωποι ριζοσπάσται και ο Πρόεδρος της Βουλής Γεώργιος Κανδιάνος Ρώμας ή η  εθνική του κ. Ρώμα προδοσία. Άρθρον έκτακτον, εξαχθέν εκ των αρ. 22-23 της εφημερίδος «Ο Φιλελεύθερος». Οι Ριζοσπάσται Ζακύνθου τοις αδελφοίς Επτανησίοις, εν Ζακύνθω 1851.  [Δημοσιεύτηκε στην εφ. Ο Φιλελεύθερος, φ. 22, 12-1-1851, 1-3, και φ. 23, 20-1-1851, 1-4].

-- «Ο Φιλελεύθερος» και η αλήθεια. Άρθρον εξαχθέν εκ της εφημερίδος «Το Μέλλον». Δι’ ου οι Ριζοσπάσται αποδεικνύονται της πατρίδος και του έθνους προδόται, εν Ζακύνθω 1851. [Δημοσιεύτηκε στην εφ. Το Μέλλον, φ. 51, 27-1-1851, 1-4, φ. 52, 12-2-1851, 1-4, φ. 53, 15-3-1851, 1-4, και Παράρτημα του φ. 53].

-- Αποδείξεις υπέρ της προσβεβλημένης αθωότητος του εντίμου Προέδρου της Εννάτης[sic] Ιονίου Βουλής  Γ. Κανδιάνου Ρώμα, εν Ζακύνθω 1851.

● Ιστοριογραφικά κείμενα:

-- Αλισανδράτος Γιώργος, Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός. Σχέδιο για δοκίμιο πολιτικής ιστορίας, έκδοση Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών, Αργοστόλι 2006, σσ.

36-44, 46-51.

-- Βερύκιος Γεώργιος, Απομνημονεύματα περί της πρώην Ιονίου Πολιτείας, κυρίως δε περί του εν ταύτη επικρατήσαντος ριζοσπαστικού φρονήματος,  Κεφαλληνία 1870, σσ. 148-150.

-- Βερύκιος Σπύρος, Ιστορία των «Ηνωμένων Κρατών» των Ιονίων Νήσων. Η αποκληθείσα «Βρετανική Προστασία» και οι αγώνες των Επτανησίων διά την εθνικήν αποκατάστασιν 1815-1864, Αθήναι 1964, σσ. 292-297.

-- Ιδρωμένος Ανδρέας,  Ο υπέρ της εθνικής αποκαταστάσεως αγών των Επτανησίων 1815-1864. Πολιτική ιστιορία της Επτανήσου επί της Αγγλικής Προστασίας, εν Κερκύρα 1889, σσ. 63-67.

-- Λομβάρδος Κωνσταντίνος, Το ενωτικό κίνημα στα Επτάνησα, Αφιέρωμα στα εκατόχρονα της Ενώσεως, 1864-1964, εισαγωγή-επιμέλεια Σπ. Μυλωνά, Αθήνα 1965, σσ. 36-37.

-- Λουκάτος Σπύρος, Η Επτανησιακή Πολιτική Σχολή των Ριζοσπαστών, έκδοση Συνδέσμου Φιλολόγων Κεφαλονιάς-Ιθάκης, Αργοστόλι 2009, σσ. 172-175.

-- Μοσχόπουλος Γεώργιος, Ιστορία της Κεφαλονιάς, τ. Β΄, εκδ. Κέφαλος, Αθήνα 1988, σσ. 185-186.

-- Πανάς Παναγιώτης, Ριζοσπάσται και βελτιώσεις εν Επτανήσω, εν Κεφαλληνία 1880, σσ. 19-20.

-- Χιώτης Παν., Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως, έτη 1815-1864, τ. Β΄, εν Ζακύνθω  1877, σσ. 245-254.

21 Μαΐου του 1864: Η Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα...

Το ιστορικό ψήφισμα της Ιονίου Βουλής για την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα

  

Στις 21 Μαΐου 1864 τα Επτάνησα ενώνονται επισήμως με το Ελληνικό Βασίλειο και γίνονται η πρώτη περιοχή που προσαρτάται μετά την ολοκλήρωση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Τα Επτάνησα είχαν συγκροτήσει το πρώτο αυτόνομο κράτος, την Ιόνιο Πολιτεία από το 1800 – 1807. Το 1807 περνούν στη σφαίρα επιρροής της Αυτοκρατορικής Γαλλίας και στη συνέχεια στην Αγγλία.

Την περίοδο που ακολούθησε την Ελληνική Επανάσταση του 1821 οι Επτανήσιοι ριζοσπάστες δραστηριοποιούνται έντονα για την ενσωμάτωση των Ιονίων Νήσων στο νεοσύστατο Ελληνικό Βασίλειο.

Οι Άγγλοι προσπαθούν με διάφορους τρόπους (κυρίως παραχωρήσεις προνομίων) να διατηρήσουν τα Επτάνησα στην κατοχή τους. Με το πέρασμα των χρόνων όμως και έχοντας εξασφαλίσει ένα σημαντικό λιμάνι στο κέντρο της Μεσογείου, τη Μάλτα, τα Επτάνησα είχαν εξελιχθεί σε ένα σημαντικό κέντρο εξόδων και αναταραχών.

Έτσι, αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν την παραχώρηση των Επτανήσων ως ένα διπλωματικό μέσο για να επιτύχουν την ανακήρυξη του αγγλόφιλου Γεωργίου του οίκου των Γκλύξμπουργκ σε Βασιλιά της Ελλάδας.

Στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των τριών δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας (17 Μαρτίου 1864), αποφασίστηκε τα Επτάνησα να ενσωματωθούν στον ελληνικό κορμό στις 21 Μαΐου 1864.

Σύμφωνα με τους όρους της ένωσης, η Κέρκυρα θα αποστρατικοποιούνταν, για το λόγο αυτό μάλιστα γκρεμίστηκε το οχυρό της πόλης. Επίσης, το Ελληνικό Βασίλειο αποδεχόταν όλες τις υποχρεώσεις προς ξένες κυβερνήσεις, εταιρείες και ιδιώτες, οι οποίες απέρρεαν από συμβάσεις που είχαν συναφθεί με την Ιόνιο Πολιτεία και τη Μεγάλη Βρετανία. Τέλος, το Ελληνικό Βασίλειο αναλάμβανε επίσης να καταβάλει αποζημιώσεις και συντάξεις στους άγγλους υπαλλήλους που θα έχαναν τη θέση τους με την Ένωση. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1864 το Ιόνιο Kοινοβούλιο ενέκρινε την Ένωση με την Eλλάδα. 

   

...και λίγη Γεωγραφία...

Τα Επτάνησα αποτελούν ένα σύμπλεγμα επτά κυρίων νησιών και αρκετών μικρότερων που βρίσκεται στο Ιόνιο Πέλαγος. Τα επτά κύρια νησιά είναι, με σειρά μεγέθους, η Κεφαλονιά, η Κέρκυρα, η Ζάκυνθος, η Λευκάδα, τα Κύθηρα, η Ιθάκη και οι Παξοί.

Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Επτανήσων περιλαμβάνει και κάποια μικρότερα νησιά όπως τα Αντικύθηρα, τους Αντίπαξους, το Αρκούδι, την Άτοκο, τον Βρόμωνα, την Δρακονέρα, την Ερεικούσσα, τον Κάλαμο, τον Καλόγηρο, το Καρλονήσι, τον Καστό, τον Λαμπρινό, το Μαθράκι, τη Μάκρη, το Μεγανήσι, το Μόδι, τους Οθωνούς, την Οξεία, τον Πεταλά, τον Ποντικό, το Προβάτι, τον Σκορπιό, την Σοφία, τις Στροφάδες, την Σωρό και άλλα. Στο σύμπλεγμα των Επτανήσων περιλαμβάνεται και η νήσος Σάσων, η οποία από το 1864 έως το 1914 ανήκε στην Ελλάδα.

Τα Επτάνησα ανήκουν διοικητικά στην περιφέρεια των Ιόνιων νησιών, πλην των Κυθήρων, που ανήκουν διοικητικά στην Περιφέρεια Αττικής. Η περιφέρεια των Ιόνιων νησιών περιλαμβάνει τους νομούς Ζακύνθου, Κέρκυρας, Κεφαλληνίας και Λευκάδας.

Πηγή: wikipedia.com

καθ. Δημήτρης Χριστόπουλος:"Μακάρι ποτέ να μη χρειαστεί να καταλάβουμε αληθινά τι είναι ένας πόλεμος ή μία πανδημία..."

Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο μίλησε στον Παναγιώτη Μένεγο για τους εθνικούς μύθους που μετατρέπουν φαινόμενα σε προβλήματα. Το καινούριο του βιβλίο, άλλωστε, λέγεται «Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση».

To 2020 σηματοδότησε μια νέα σελίδα στο προσφυγικό/μεταναστευτικό. Ένα καινούριο αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο που ψήφισε, ουσιαστικά χωρίς διαβούλευση, η νέα κυβέρνηση και η διαφορετική της προσέγγιση (από την ορολογία μέχρι την προσωρινή κατάργηση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής), λειτούργησαν ως τρέιλερ για την ένταση στα νησιά του βορείου Αιγαίου και τα γεγονοτα του Έβρου τον περασμένο Φεβρουάριο-Μάρτιο.

Και μετά ήρθε ο κορωνοϊός. Να κάνει μονοθεματική την επικαιρότητα, και να κλείσει με τη διαδικασία του κατεπείγοντος όπως όπως τη συζήτηση. Το καινούριο βιβλιο του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο (και μέχρι πέρυσι προέδρου της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου), Δημήτρη Χριστόπουλου, έρχεται την κατάλληλη στιγμή με ψυχραιμία, αλλά και θάρρος. Ο τίτλος, Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις), ανοίγει αυτόματα ξανά την κουβέντα.

«Δεν είναι ένα βιβλίο στρατευμένο, αλλά δεν είναι και κάτι ουδέτερο, βασισμένο σε κάποιου είδους καλή προαίρεση», μου λέει στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, ενώ η Αθήνα καίγεται από τον πρώιμο κάυσωνα. Γραμμένο σε απλή παραστατική γλώσσα, χωρίς πλήθος κουραστικών ακαδημαϊκών παραπομπών, το βιβλίο του Χριστόπουλου είναι εκεί για να αμφισβητήσει τον εθνικό μας ναρκισσισμό – τα στερεότυπα πάνω στα οποία χτίζονται πολιτικές που απευθύνονται στον κατώτατο κοινό παρονομαστή, αγνοώντας τον «μονόδρομο της ενσωματωσης». Αλλά και παρέχει εκλαϊκευμένη τεχνική γνώση πάνω στο προσφυγικό φαινόμενο, ο Δημήτρης Χριστόπουλος υπήρξε άλλωστε σύμβουλος του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής από τον Ιανουάριο ως τον Ιούλιο του του 2015.
Μιλήσαμε για την στρατηγική των ελληνικών κυβερνήσεων, τη σύνδεση του προσφυγικού με την πανδημία, τα περιθώρια αλλαγών και αναθεωρήσης της ευρωπαϊκής πολιτικής πάνω στο ζήτημα…

«Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση». Στο βιβλίο επιχειρείτε μια σειρά από προσεγγίσεις για να το εξηγήσετε, μήπως η απλούστερη είναι ο σχεδόν αμελητέος αριθμός των προσφύγων σε σχέση με τον πληθυσμό Ελλάδας κι Ευρώπης; Εξαρτάται από την συγκυρία. Σήμερα, όσον αφορά την Ευρώπη, 1 εκατομμύριο άνθρωποι σε πληθυσμό μισού δις, όντως δεν είναι κάτι φοβερό. Οι προβολές για το μέλλον όμως είναι δυσοίωνες. Αυτό είναι που κινητοποιεί τη λογική της αποτροπής ως πρόληψη για το μέλλον και μας έχει βάλει σε έναν φαύλο κύκλο συμπεριφορών που 30 χρόνια πριν δε θα τις ανεχόμασταν. Είναι μια λογική που χοντρικά συνοψίζεται στο «τι θα γίνει αν όλη η Αφρική μεταναστεύσει στην Ευρώπη;».
Θέλω να αναφέρω εδώ ένα περιστατικό: Ειχα βρεθεί πριν μερικά χρόνια στην Πολωνία, στη διάρκεια προκλογικής περιόδου. Ρώτησα τι είναι αυτό που συζητιέται κυρίως και μου είπαν το προσφυγικό. Την ίδια εποχή, ο αριθμός των προσφύγων σε πολωνικό έδαφος ήταν διψήφιος, νομίζω 80. Άλλη λοιπόν η πραγματική διάσταση του ζητήματος κι άλλο η ιδεολογική προβολή και οι συνδηλώσεις που προκαλεί.
Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την Ελλάδα. Υπάρχουν μέρη όπως π.χ. η Λέρος που είναι δυσανάλογα μεγάλος ο αριθμός των προσφύγων σε σχέση με τον πληθυσμό τους, αλλά δε νομίζω ότι η καθημερινότητά μας κατακλύζεται από προσφυγικές εικόνες. Απλά θυμηθείτε γειτονιές του κέντρου της Αθήνας πριν 7-8 χρόνια σε σύγκριση με σήμερα. Η παθολογική φοβία είναι που δεν αλλάζει είτε βλέπεις έναν πρόσφυγα, είτε πολλούς μαζί.
Τον Φεβρουάριο πάντως που είχαμε τα γεγονότα στη Λέσβο, τα νούμερα ήταν τα εξής: 115.000 πρόσφυγες σε όλη την Ελλάδα, οι 42.000 από αυτούς στα νησιά… Μα, αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης πολιτικής. Δε συνέβη από τη φυσική ροή των πραγμάτων. Υπαγορεύεται από την πολιτική «μην τολμήσετε να έρθετε γιατί θα κολλήσετε στα νησιά». Κάτι που δημιουργεί τεράστια ένταση στα νησιά, αλλά και κάτι που με κυνικό τρόπο οι ελληνικές κυβερνήσεις -ειδικά η σημερινή, αλλά όχι μόνο αυτή – φαίνεται να το έχουν πάρει απόφαση. 
Αποτελούν δηλαδή τα νησιά δηλαδή κάτι σαν την «ελάχιστη θυσία»… Κάπως έτσι. Ο Έβρος, πάντως, είναι κάτι διαφορετικό. 

Ας πάμε εκεί, τι γεύση σας άφησαν τα πρόσφατα γεγονότα στα τέλη Φεβρoυαρίου – αρχές Μαρτίου; Αν θυμάσαι μέχρι τότε, το προσφυγικό-μεταναστευτικό ήταν δημοσκοπικά το πιο αδύναμο σημείο της κυβέρνησης. Είδε την κρίση στον Έβρο ως μια ευκαιρία να ρεφάρει, εφαρμόζοντας τη λογική της ευθείας αποτροπής και παράγοντας -με τη συνδρομή των μίντια- ένα success story. Χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά όροι όπως «πόλεμος» και «εισβολή» που διαχρονικά συσπειρώνουν τον κόσμο γύρω από την εκτελεστική εξουσία και τον «ηγέτη», και δημιουργούν κλίμα ανησυχίας.
Εγώ αυτό που προσπαθώ να πω με το βιβλίο είναι ότι, αν πάρουμε μια απόσταση από τα πράγματα, θα δούμε ότι η θωράκιση τέτοιου τύπου μεσομακροπρόθεσμα σκοπεύει στην ανακατεύθυνση των ροών. Ο φράχτης που φτιάχτηκε στον Έβρο το 2013 είχε ως αποτέλεσμα την συμπίεση των ροών στα νησιά. Ακόμα και να μείνει λοιπόν κανείς στη ρητορική του «προβλήματος», θα δει ότι αντιμετωπίζοντας το ένα δημιουργήθηκε ένα άλλο, ίσως και μεγαλύτερο.
Έχω την εντύπωση ότι λόγω της εμφάνισης της πανδημίας, έγινε ένα γρήγορο wrap στα γεγονότα του Έβρου. Στο μεταξύ, πολλά ρεπορτάζ ξένων μέσων (με τελευταίο του Spiegel), και πορίσματα ανεξάρτητων ερευνητικών ομάδων πιστοποιούν την υπάρξη νεκρών, και μάλιστα από πυρά που προήλθαν από την ελληνική πλευρά. Αν δεν υπήρχε ο κορωνοϊός να μονοπωλεί τη συζήτηση, πιστεύετε θα ήταν ικανά να λερώσουν την εθνική αφήγηση θριάμβου; Η πανδημία έφερε άλλη μια κρίση, άρα ακόμα περισσότερο ανάγκη για εθνική ομοψυχία. Έγινε ξανά εργαλειακή χρήση (και κατάχρηση) του όρου «πόλεμος». Αλλά να το ξεκαθαρίσουμε, γιατί έχει μεγάλη σημασία, επειδή δημιουργεί τη συνθήκη της υπακοής: ούτε στον Έβρο έγινε πόλεμος, ούτε η πανδημία είναι πόλεμος – μακάρι να μην ζήσουμε τέτοιον για να το καταλάβουμε.
Για να έρθω στο ερώτημα, ναι, θα το είχαμε συζητήσει περισσότερο αν δεν εμφανιζόταν ο ιός, οι αναφορές για νεκρούς θα είχαν προκαλέσει ρήγματα. Αλλά, όχι, δε θα είχε επηρεαστεί η εθνική αφήγηση. Η κοινή γνώμη σύρεται πάντα γύρω από την «εθνική νίκη» και καθησυχάζεται όταν δεν ξέρει τις αμαρτίες που χρειάστηκαν για να επιτευχθεί. Σαφώς, υπάρχει ένα ζήτημα πλουραλισμού στα μίντια – το είδαμε στον Έβρο, το βλέπουμε και στην πανδημία -, φυσικά όλα αυτά τα ρεπορτάζ και οι έρευνες θα ήταν σημαντικό να ακούγονται και το βράδυ στα δελτία ειδήσεων. Αλλά φοβάμαι ότι όταν επικρατεί η αντίληψη πώς «είμαστε σε πόλεμο» όλα αυτά δεν έχουν σημασία. Θεωρούνται παράπλευρες απώλειες. 

Χρειάζεται δημιουργική αποδόμηση του εθνικού ναρκισσισμού: είναι απαράδεκτο να λες «έλα μωρέ αυτοί είναι εθνικιστές, υποανάπτυκτοι», χωρίς να εξετάζεις τι ωθεί τις κοινότητες σε τέτοιες αντιλήψεις και συμπεριφορές.

Πρέπει να υπάρχει ελεγχόμενη δίοδος στην περιοχή του Έβρου; Κατά την άποψη μου, ναι. Κακώς δεν αφήνουμε ένα περιθώριο σε κάποιους ανθρώπους να χτυπάνε την πόρτα στον Έβρο για άσυλο. Θα αποσυμπίεζε αμέσως τα νησιά. Ο λόγος που ο Έβρος μένει κλειστός (και ήταν πάντα έτσι, δεν έκλεισε την Καθαρά Δευτέρα) είναι επειδή η Θράκη είναι μια εθνικά ευαίσθητη περιοχή που δεν πρέπει να βρεθούν στο έδαφός της μουσουλμάνοι. Αυτή είναι μια πεποίθηση πολύ διαδεδομένη στους κόλπους του ελληνικού βαθέως κράτους.
Πρέπει να αναθεωρηθεί ο Κανονισμός του Δουβλίνου; Ανάλογα με την κατεύθυνση της αναθεώρησης. Αν υποθέσουμε ότι αναθεωρείται η βασική ανισότητα που έχει δημιουργήσει το Δουβλίνο εις βάρος του ευρωπαϊκού Νότου με το να εξετάζονται εκεί όλες οι αιτήσεις ασύλου και γίνει μεγαλύτερη διασπορά των ανθρώπων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα είναι ένα βήμα μπροστά. Μην τα εναποθέσουμε όμως όλα εκεί, το Δουβλίνο στην πραγματικότητα ποτέ δε δούλεψε – λίγους ανθρώπους έχει φέρει πίσω. Μην εναποθέτουμε γενικά ελπίδες σε θεσμικές αλλαγές, θα έλεγα, υπενθυμίζοντας ότι η Ελλάδα είναι στην πράξη το θύμα πολιτικών αποφάσεων όπως η κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας που καταδίκασε τη χώρα μας να είναι το δεύτερο μεγαλύτερο buffer zone στα όρια της ένωσης. Μη σιχτιρίζουμε μόνο το Δουβλίνο, δηλαδή.
Αλήθεια, ποιον να σιχτιρίζουμε; Πρώτα πρώτα πρέπει να σκεφτόμαστε τι δεν έχουμε κάνει εμείς σωστά. Σε ότι αφορα τους ανθρώπους που είναι εδώ, είναι μονόδρομος να μπούμε σε μια λογική ενσωμάτωσης. Άλλη λύση εγω δεν βλέπω, εκτός από το μίσος και τον ρατσισμό. Οφείλουμε να θέσουμε την ΕΕ προ των ευθυνών της – κοιτάζοντας τον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης από τον χώρο της φιλελεύθερης δεξιάς μέχρι την αριστερά, την σοσιαλδημοκρατία και τους πράσινους, μπορεί να βρει κανείς περιθώρια για συμμαχίες κι επανεκτίμηση της κατάστασης. Δεν είναι τάση ηγεμονκή σαν κι αυτή του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (που έχει και στοιχεία ακροδεξιάς προσέγγισης τύπου Όρμπαν), όμως το πεδίο για τη μάχη είναι εκεί. 
Είναι μάλλον εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι όσο περισσότερο επικοινωνία και χτίσιμο πολιτικού κεφαλαίου γινεται πάνω στο προσφυγικό/μετναστευτικό, τόσο εις βάρος της διαχείρισής του αποβαίνει… Δυστυχώς είναι κάτι που γίνεται κατ’ εξοχήν τώρα στη χώρα μας. Κι ακόμα, γίνεται πετυχημένα. Αλλά, νομίζω ότι είναι μια τακτική που έχει κοντά ποδάρια, γιατί βασίζεται σε εύθραυστες συνθήκες. Πάντως παρά το επικοινωνιακό success story που στήθηκε, αυτήν την στιγμή ο κόσμος φοβάται να διαβεί το Αιγαίο λόγω της πανδημίας, όχι λόγω κάποιας «γενναίας αποτροπής». Θα φανεί και στο άμεσο μέλλον αυτό.

Σε ότι αφορα τους ανθρώπους που είναι εδώ, είναι μονόδρομος να μπούμε σε μια λογική ενσωμάτωσης. Άλλη λύση εγω δεν βλέπω, εκτός από το μίσος και τον ρατσισμό.

Αφιερώνεται πολύς χώρος στο βιβλίο για να εξηγηθεί ότι το φαινόμενο του προσφυγικού δεν εμφανίστηκε το 2015. Ο τρόπος όμως που το συζηταμε, ας πούμε από τότε, δε θα ήταν διαφορετικός αν ήταν άλλη και η οικονομική συνθήκη; Σε Ελλάδα κι Ευρώπη… Ο καπιταλισμός σήμερα, ας πούμε στη δυτική Ευρώπη, δεν έχει και τόση ανάγκη τα εργατικά χέρια των μεταναστών. Δεν είναι ο κλασικός βιομηχανικός καπιταλισμός, δεν είναι καν ο ελληνικός καπιταλισμός της δεκαετίας του ’90 που χρειάστηκε τους Αλβανούς να δουλεύουν στις μάντρες. Γι’ αυτό οι χώρες της Δύσης λένε εύκολα «δεν τους θέλουμε». Οι μετανάστες είναι ανεπιθύμητοι στην αγορά εργασίας, πράγμα που επιτείνεται και στο πεδίο της κοινωνίας και του κράτους. Αυτό είναι που καθιστά τόσο δύσκολο το μεταναστευτικό σήμερα.

Πώς θα επηρεάσει τις ροές η περιχαράκωση που θα φέρει η επόμενη μέρα της πανδημίας; Όπως όλα, έτσι και οι ανθρώπινες μετακινήσεις θα περιοριστούν. Αυτό θα ισχύσει για κάποιον χρόνο. Αν δεν συμβούν καταστάσεις αποκάλυψης, δηλαδή ο κόσμος από το νότο να μη θέλει να πάει στον βορρά λόγω της αρρώστιας, μεσομακροπρόθεσμα η κατάσταση δε θα αλλάξει. Με τη συσχέτιση προσφυγικού-πανδημίας παρατείνεται η αντιμετώπιση των προσφύγων σε ένα καθεστώς καραντινας. Αυτό νομίζω έχει στο μυαλό της και η ελληνική κυβέρνηση. Να εδραιώσει ένα lockdown και μετά την πανδημία. 
Ίσως γίνει και κάποιου είδους πολυτέλεια η ευαισθητοποίηση για το προσφυγικό… Είναι σωστό αυτό, το έχω σκεφτεί κι εγώ. Τώρα είναι η «ευκαιρία» για όσους θέλουν να κάνουν αυτούς τους ανθρωπους αόρατους, να το κάνουν μια ώρα αρχύτερα με κλειστά κέντρα κράτησης. Με έναν αστερίσκο. Αν το lockdown χρησιμοποιηθεί ως αφορμή για την εδραίωση μιας μόνιμης καραντίνας, στη λογική «να τους βάλουμε κάπου και να μην τους ξαναδούμε», τότε ενδεχόμενα κρούσματα μέσα στα camps μπορεί να λειτουργήσουν ως μηχανισμός μετάδοσης του ιού. 

Οι πρόσφυγες ως «υγειονομική βόμβα», δηλαδή. Θα επαληθευθεί αυτή η θεωρία ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία… Αυτό ακριβώς. Μα, το λέμε, το λέμε, το λέμε… και με αυτά που κάνουμε, στο τέλος θα το δημιουργήσουμε. 

«Έχει μεγάλη σημασία ο λόγος μιας κυβέρνησης», γράφετε κάπου. Η κυβέρνηση και τα στελέχη της ΝΔ έχουν προσπαθήσει σχολαστικά να επιβάλλουν τον όρο «μεταναστευτικό» έναντι του όρου «προσφυγικό». Αλλάζει κάτι επί της ουσίας; Η σκοπιμότητα του όρου «μεταναστευτικό» έναντι του όρου «προσφυγικό» είναι προφανής: απέναντι στον μετανάστη δεν υπάρχει καθήκον προστασίας. Όμως έχει νοήμα η ερώτηση. Γιατί δεν υπάρχει κανένα σύνταγμα στη φιλελεύθερη Δύση που να λέει «τους πρόσφυγες τους σώζουμε και τους μετανάστες τους πνίγουμε». Ακόμα και οι παράνομοι μετανάστες έχουν δικαίωμα στη ζωή, σε στοιχειωδη αξιοπρέπεια κτλ., αυτό λέει και το άρθρο 5 του δικού μας Συντάγματος. Μπορεί λοιπόν να μην αλλάζει κάτι επί της ουσίας, όμως η δημιουργία και η αναπραγωγή της τομής ανάμεσα στους δύο όρους έχει -απ’ ότι φαίνεται- μεγάλη σημασία για του κυβερνώντες. 
Ποιο ήταν το μεγαλύτερο λάθος της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ στο προφυγικό; Ο Αλέξης Τσίπρας δήλωσε ότι θα έκλεινε κι αυτός τα σύνορα στην κρίση του Φλεβάρη… Ο ΣΥΡΙΖΑ καθησυχάστηκε στην πεποίθηση ότι ο κόσμος πάντα θα φεύγει από την Ελλάδα. Η κυβέρνησή του θεωρούσε ότι δε θα έκλεινε ποτέ ο βαλκανικός διάδρομος και δεν προετοιμάστηκε για την επόμενη μέρα. Οδήγήθηκε σε δεινή διπλωματική θέση και δέχθηκε την κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας ως σανίδα σωτηρίας. 
Χρησιμοποίησε το μεταναστευτικό στη διαπραγμάτευση; Δε νομίζω. Το ζήτημα ήταν εκεί το καλοκαίρι του 2015, δε συσχετίστηκε όμως ποτέ ευθέως στην πορεία για την υπογραφή του τρίτου μνημονίου. Δημιούργησε ένα θετικό κλίμα που δε μετουσιώθηκε όμως ποτέ σε μέτρα ανακούφισης από την πλευρά της Ευρώπης.  

Η θεωρία που θέλει τους πρόσφυγες «υγειονομική βόμβα» είναι μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, Το λέμε, το λέμε, το λέμε… και με αυτά που κάνουμε, στο τέλος θα το δημιουργήσουμε. 

«Τα έθνη, λοιπόν, αντέχουν και αναζωογονούνται επειδή αλλοιώνονται», είναι άλλη μια φράση που σημείωσα. Πώς το κάνεις αυτό πολιτική και κτήμα του δημόσιου λόγου όταν, όχι μόνο στην Ελλάδα, υπάρχουν τρομερά ανθεκτικοί εθνικοί μύθοι για να το πολεμήσουν; Κάνεις τρία πράγματα. Καταρχάς, έχει σημασία στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης να μαθαίνεις την ιστορία σου και όχι παραμύθια, να μπαίνεις σε μια διαδικασία αυτογνωσίας που στα ελληνικά πράγματα είναι εντελώς ξένη.
Δεύτερον, χρειάζεται δημιουργική αποδόμηση του εθνικού ναρκισσισμού: είναι απαράδεκτο να λες «έλα μωρέ αυτοί είναι εθνικιστές, υποανάπτυκτοι», χωρίς να εξετάζεις τι ωθεί τις κοινότητες σε τέτοιες αντιλήψεις και συμπεριφορές.
Τρίτον, αυτή είναι μια μάχη που γίνεται πάντα, δεν υπάρχει εφησυχασμός. Πρέπει να διαμορφώνονται διαρκώς συμμαχίες, να ανοίγονται δίαυλοι επικοινωνίας, να βγαίνουμε από την αφ’ υψηλού εσωστρέφεια «εμείς και οι άλλοι». Όλα συζητιούνται, μόνο οι ακραίες ολοκληρωτικές απόψεις είναι εκτός τραπεζιού. Ξέρετε, ο ρατσισμός ενδημεί και σε περιπτώσεις ανθρώπων που θεωρούν ότι είναι απαλλαγμένοι από το μικρόβιο. Το ίδιο ισχύει και για τον εθνικισμό.
Το Brexit και ο Τραμπ δεν έδειξαν παρολ’ αυτά την ύπαρξη δύο διαφορετικών κόσμων; Εκεί υπήρξε πολιτική ήττα. Είναι θέμα συσχετισμών και είναι μέσα στο πρόγραμμα. Η ιδεολογική ήττα είναι να μη διεξάγεις κανέναν αγώνα, να παραδίδεσαι αμαχητί. Εγώ έχω συμβιβαστεί με την ιδέα ότι θα έχουμε και πολλές ήττες, άλλα σκοπεύουμε πάντα να αλλάξουμε τον συσχετισμό. Δεν είμαι ούτε με τον «μεσσιανισμό», ούτε με τη μοιρολατρεία που έχει συνδεθεί κατα καιρούς η Αριστερά. Πριν δύο χρόνια έγραψα ένα βιβλίο με τον Κωστή Καρπόζηλο για το Μακεδονικό. Ε, κάτι άλλαξε εκεί – όχι φυσικά μόνο από αυτό το βιβλίο. Αυτές λοιπόν είναι οι μικρές νίκες που δικαιώνουν τον αγώνα στο πεδίο των ιδεών. Συνηθίζω να λέω «ελπίζουμε, χωρίς να αισιοδοξούμε».

Πηγή: popaganda.gr

Οι σπαρακτικές επιστολές των μελλοθάνατων του Πόντου λίγο πριν εκτελεστούν...

Η τραγωδία μέσα από τα γερμανικά και τα αυστριακά έγγραφα

Εκατοντάδες επιφανείς προσωπικότητες του Ποντιακού Ελληνισμού οδηγήθηκαν τέλη καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου του 1921 στην κρεμάλα από το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ, καταδικασμένοι από το κατ’ επίφασιν δικαστήριο που είχε στηθεί στην πόλη της Αμάσειας. Κάποιοι εξ αυτών, όμως, κλεισμένοι μέσα στη φυλακή, έγραψαν λίγο πριν πεθάνουν επιστολές προς τα αγαπημένα τους πρόσωπα, μερικές εκ των οποίων έχουν διασωθεί και αποτυπώνουν ανάγλυφα την κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την εποχή. 

Ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης των Νεότουρκων Μουσταφά Κεμάλ φωτογραφημένος το 1918. Μετέπειτα θα λάβει το προσωνύμιο Ατατούρκ. 

Ν. Καπετανίδης:  «Θαρσείτε  και καρτερείτε»

Ο δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Εποχή» της Τραπεζούντας, Νικόλαος Καπετανίδης, έστελνε μέχρι την τελευταία στιγμή γράμματα στο σπίτι του, παρηγορώντας τους δικούς του ανθρώπους. Οπως έγραφε, «θα μάθετε από τους ολίγους που θα περισωθούν, ότι μήτε το θάρρος μήτε η ψυχραιμία μ’ εγκατέλειψαν ως την τελευταία μου στιγμή… Εντούτοις η ψυχή μου βαρύτατα πενθεί διότι σας αφήνω για πάντα… Τέτοιος θάνατος σαν τον δικό μου είναι ωραίος, δοξασμένος… Γι’ αυτό μη λυπηθήτε… Εσύ, μανούλα μου, εγκαρτέρησε. Ετίμησα τα στήθια σου και τ’ όνομά σου με τον θάνατό μου… Ο θάνατος είναι τιμή για όλους μας. Θαρσείτε και καρτερείτε, μια φορά κανείς πεθαίνει…». Ο Καπετανίδης υπήρξε συνεπής με τα γραφόμενά του μέχρι την έσχατη ώρα. Οταν ο πρόεδρος του δικαστηρίου τού ανέγνωσε το κατηγορητήριο, ότι επεδίωκε την ανεξαρτησία του Πόντου, εκείνος τον διόρθωσε: «Οχι, κύριε πρόεδρε, εγώ ήθελα την απευθείας ένωση του Πόντου με την Ελλάδα». Απαγχονίστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1921, σε ηλικία μόλις 32 χρόνων. Η τελευταία του κραυγή πάνω στην αγχόνη ήταν: «Ζήτω η Ελλάς!».

Ο δημοσιογράφος και  εκδότης της εφημερίδας Εποχή, Νίκος Καπετανίδης

Αλ. Ακριτίδης:  «Γλυκυτάτη μου, την Τρίτη δεν θα είμαστε  εν ζωή»

Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης ήταν ένας από τους προύχοντες του Πόντου. Κοινοτικός άρχοντας της Τραπεζούντας, εργοστασιάρχης, ευεργέτης της κοινότητας. Οδηγήθηκε από το κεμαλικό καθεστώς στο ικρίωμα τον Σεπτέμβριο του 1921, ωστόσο την παραμονή του θανάτου του έγραψε στη γυναίκα του: «Γλυκυτάτη μου Κλειώ, σήμερον ετελέσθη εν τη φυλακή λειτουργία και εκοινωνήσαμε όλοι, περί τους 100 από διάφορα μέρη. Εχει αποφασισθεί ο δια κρεμάλας θάνατος. Αύριο θα πηγαίνουν οι 30, μεταξύ αυτών και 5 Τραπεζούντιοι, και θα γίνει ο δι’ αγχόνης θάνατος. Την Τρίτη δεν θα είμαστε εν ζωή, ο Θεός να μας αξιώσει τους ουρανούς και σε σας να δώσει ευλογία και υπομονή και άλλο κακό να μη δοκιμάσετε.
Οταν θα μάθετε το λυπηρό να μην χαλάσετε τον κόσμον, να έχετε υπομονή. Τα παιδία ας παίξουν και ας χορέψουν. Ας σε βλέπω να κανονίσεις όλα όπως ξέρεις εσύ. Ο αγαπητός μου Θεόδωρος ας αναλαμβάνει πατρικά καθήκοντα και να μην αδικήσει κανένα από τα παιδιά. Τον Γιώργο να τελειώσει το Σχολείο και να γίνει καλός πολίτης. Τον Γιάννη ας τον έχει μαζί του στη δουλειά. Από τα μικρά τον Παναγιώτη να στείλεις στο σχολείο, την Βαλεντίνη να την μάθεις ραπτική. Την Φωφώ να μην χωρίζεσαι εν όσω ζεις. Εις τον Στάθιον τας ευχάς μου και την υποχρέωσιν όπως χωρίς αμοιβήν διεκπεραιώσει όλας τας οικογενειακάς μου υποθέσεις, που θα του αναθέσητε. Ο παπά-Συμεών ας με μνημονεύσει εν όσω ζει. Να δώσεις 5 πέντε λίρες στην Φιλόπτωχο, 5 πέντε λίρες στην Μέριμνα, 5 πέντε λίρες στου Λυκαστή στο Σχολείο. Και ας με συγχωρέσουν όλοι οι αδελφοί μου, οι νυφάδες και όλοι οι συγγενείς και φίλοι. Αντίο, βαίνω προς τον Πατέρα και συγχωρήσατέ μου. Ο υμέτερος, Αλ. Γ. Ακριτίδης».

Ο επιχειρηματίας  Αλέξανδρος Ακριτίδης

Αντ. Τζινόγλου:  «Ο Θεός δε με αξίωσε  να γηροκομήσω  τους γονείς μας»

Λίγο πριν μαρτυρήσει, ο διευθυντής του Γραφείου Προσφύγων της παραθαλάσσιας Αμισού (Σαμψούντας), Αντώνιος Τζινόγλου, έστειλε γράμμα προς τους οικείους του, με το οποίο τους ζητούσε «να μην κλαύσητε πολύ». Στενοχωριόταν γιατί δεν θα κατάφερνε να γηροκομήσει τους γονείς του, ενώ χαρακτηρίζει την καταδίκη του από το καθεστώς του Μουσταφά Κεμάλ ως «θέλημα Θεού», το οποίο έπρεπε να υπομείνει. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Σεβαστοί μου γονείς, προσφιλής μου σύζυγος, τέκνα μου αγαπητά, λοιποί συγγενείς και φίλοι. Κατεδικάσθην αθώος ων εις θάνατον, ήτο θέλημα Θεού, δια τούτο και εγώ δεν λυπούμαι, και σεις μη λυπηθείτεֹ, έχω πίστιν ότι θα συναντηθούμε εις την άλλην ζωήν.
Σας στέλω τον χαιρετισμό και την αγάπη μουֹ εν όσω ζείτε να με μνημονεύετε. Αντιόπη, ο Θεός δε με αξίωσε να γηροκομήσω τους γονείς μας, το έργον τούτο το αφήνω μόνον εις σε. Δια σε και δια τα τέκνα μας είμαι βέβαιος ότι θα φροντίσει ο καλός Θεός. Να μη λυπηθής και αγανακτήσεις εναντίον του θελήματος του Θεού. Εάν επιζήσετε της καταιγίδας αυτής, να πάτε στους γονείς μας κοντά και να γράφεις δε και στον Φώτιον και τον Χρύσανθον την παράκλησίν μου, όπως λάβουσιν υπό την μέριμναν των την Ιουλίαν και την Χρυσάνθην. Τη βεργέτα και το ωρολόγι μου παρέδωσα εις τον κ. Π. Βαλιούλην. Τα ρούχα μου θα διαμοιρασθούν εδώ. Πήρα την τελευταία σου επιστολήν και είμαι ήσυχος εν τη φυλακή. Εξομολογήθην, εγένετο λειτουργία και εκοινώνησα, θα αποθάνω ήσυχος και ατάραχος. Επιθυμώ να μη κλαύσητε πολύ. Ο Θεός μαζί σας. Σας φιλώ όλους εκ ψυχής, ο ιδικός σας».

Μ. Κωφίδης:  «Καμία ελπίδα δεν έχω πλέον. Σας γλυκοφιλώ όλους»

Με την κατηγορία της συμμετοχής σε κίνημα για την ανεξαρτησία του Πόντου εκτελέστηκε ο Ματθαίος Κωφίδης, πρώην εκλεγμένος βουλευτής στην οθωμανική Βουλή από το βιλαέτι της Τραπεζούντας. Είχε προβάλει σιδερένια πυγμή βλέποντας τις γενοκτονικές αγριότητες. Απαίτησε μάλιστα όχι μόνο την παύση των ωμοτήτων αλλά και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους υπαίτιους. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1921, λίγες ώρες μετά τη δίκη-παρωδία που θα τον οδηγούσε μετά βεβαιότητας στον θάνατο, θα γράψει από το μπουντρούμι των φυλακών Τιμαρχανέ της Αμάσειας στη σύζυγό του: «Φιλτάτη Ουρανία, χθες, ημέρα της Σταυροπροσκυνήσεως, επαρουσιάσθην εις το δικαστήριον Ιστικλάλ, καμία ελπίδα δεν έχω πλέον.
Σήμερον θα δοθή η απόφασις, η οποία βεβαίως θα είναι καταδικαστική, σας αφήνω υγείαν και εις την προστασίαν του Παναγάθου. Περιττά τα πολλά λόγια, θάρρος και εγκαρτέρησις και ελπίς επί Κύριον, δια να ημπορέσης το κατά δύναμιν να σηκώσης το βαρύ φορτίον σου. Σας γλυκοφιλώ όλους, ο Ματθαίος σου. Υ.Γ. Εις τα φίλτατα την ευχήν μου, καλήν πρόοδον και καλήν διαγωγήν, όπως η ψυχή μου και μακρόθεν αγάλλεται. Ο ίδιος». Αξίζει να τονιστεί ότι η εκτέλεση του Ματθαίου Κωφίδη έφτασε στο σημείο να εξοργίσει ακόμη και τον μουσουλμανικό πληθυσμό της Τραπεζούντας, καθώς ο ίδιος είχε αναπτύξει πολύ καλή συνεργασία και σχέσεις αλληλεγγύης με τους μουσουλμάνους της περιοχής. Μάλιστα οι τελευταίοι, αντιδρώντας, αρνήθηκαν να υποδείξουν και άλλους Ελληνες ως «ύποπτους» στους άνδρες του Μουσταφά Κεμάλ.

Ο βουλευτής Τραπεζούντας την περίοδο 1908 – 1918, Ματθαίος Κωφίδης.

 

Οι ανελέητοι διωγμοί των Ποντίων

«Εξορία και εξολόθρευση είναι στα τουρκικά η ίδια έννοια» αναφέρει  ο πρόξενος του Ράιχ στη Σαμψούντα  σε έγγραφό του προς το Βερολίνο.
Η επιχείρηση εθνοκάθαρσης που εφάρμοσε το κίνημα των Νεότουρκων και των εθνικιστών του Μουσταφά Κεμάλ την περίοδο 1914-1923 κατά του Ποντιακού Ελληνισμού (όπως επίσης και κατά των Αρμενίων, των Ασσυρίων και άλλων χριστιανικών πληθυσμών) δύσκολα θα διαπράττονταν εάν δεν υπήρχε η ανοχή της πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας της τότε Γερμανικής αλλά και της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. 
'Εναν χρόνο πριν από τις σφαγές, το Ράιχ είχε φροντίσει να αναδιοργανώσει τον οθωμανικό στρατό, προσφέροντας τεχνογνωσία, οπλισμό, καθώς επίσης και πλήρη οικονομική κάλυψη. Η αλήθεια είναι, ωστόσο, ότι υπήρχαν και ορισμένοι διπλωμάτες των δύο συγκεκριμένων ισχυρών κρατών της Δυτικής Ευρώπης, οι οποίοι είχαν σταλεί στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου και όχι απλώς δεν συμφωνούσαν με την τακτική των εθνοκαθάρσεων, αλλά φρόντιζαν να το γνωστοποιούν στην ηγεσία τους. 

 

 «Οποιος δεν δολοφονείται,  πεθαίνει από αρρώστιες και πείνα»

Από έγγραφα που έχουν διασωθεί προκύπτει, για παράδειγμα, ότι ο Γερμανός πρόξενος της Αμισού (Σαμψούντας), Kuckhoff, ανέφερε προς το υπουργείο Εξωτερικών του Βερολίνου, στις 16 Ιουλίου 1916, ότι βάσει αξιόπιστων πηγών «ολόκληρος ο ελληνικός πληθυσμός της Σινώπης και της παραλιακής περιοχής της επαρχίας Κασταμονής έχει εξοριστεί. Εξορία και εξολόθρευση είναι στα τουρκικά η ίδια έννοια, γιατί όποιος δε δολοφονείται, πεθαίνει ως επί το πλείστον από τις αρρώστιες και την πείνα».
«Οι εξοριζόμενοι θα πεθάνουν  κατά χιλιάδες»
Από την πλευρά του ο πρόξενος Σαμψούντας της Γερμανίας, Bergfeld, επισημαίνει ότι η εξελισσόμενη γενοκτονία θα επηρέαζε την ηθική εικόνα όχι μόνο της Τουρκίας αλλά και της χώρας του που ήταν σύμμαχος. Με επιστολή προς το υπουργείο Εξωτερικών της αυτοκρατορίας του, με ημερομηνία 14 Σεπτεμβρίου 1916, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Οι επιθέσεις κατά της ζωής και της περιουσίας που παρατηρήθηκαν στη μεταφορά των Αρμενίων θα επαναληφθούν. Οι εξοριζόμενοι θα πεθάνουν κατά χιλιάδες από τις αρρώστιες, την πείνα και τις κακουχίες. Αυτό θα σήμαινε ότι η ηθική εικόνα της Τουρκίας και των συμμάχων της θα έπεφτε πολύ μπροστά στα μάτια των ουδετέρων. Οι επιζήσαντες θα φτώχαιναν και έτσι το εμπόριο θα κατέληγε στα χέρια εκείνων που θα ήταν χειρότεροι για τους μωαμεθανούς από ό,τι οι ντόπιοι. Για όλους αυτούς τους λόγους θα πρέπει να θεωρηθεί η γενική εκτόπιση των Ελλήνων επικίνδυνη σε υψηλό βαθμό».

«Εστειλα τάγματα να σκοτώσουν  κάθε Ελληνα που συναντούν»

Τα απεχθή συμβάντα είχαν θορυβήσει επίσης και τον Kwiatkowski, Αυστριακό υποπρόξενο στην ίδια περιοχή. Σε επιστολή του προς τον υπουργό Εξωτερικών της Αυστρίας, Stephan Burian von Rajecz, του γνωστοποιεί τις αποφάσεις που έλαβε ο Ραφέτ μπέης, ο οποίος έφερε το αξίωμα του μουτεσαρίφη (διοικητής) της Αμισού. Γράφει χαρακτηριστικά: «Στις 26 Νοεμβρίου 1916 μου είπε ο Ραφέτ μπέης: Τελικά με τους Ελληνες πρέπει να ξεκαθαρίσουμε όπως και με τους Αρμενίους». Λίγο πιο κάτω προσθέτει πως δύο μέρες αργότερα, στις 28 Νοεμβρίου 1916, του ξανάπε ο Ραφέτ: «Πρέπει να τελειώνουμε με τους Ελληνες. Εστειλα σήμερα στα περίχωρα τάγματα για να σκοτώσουν κάθε Ελληνα που συναντούν στο δρόμο. Φοβάμαι την απέλαση ή την εξορία του συνολικού ελληνικού πληθυσμού και την επανάληψη των περσινών παραδειγμάτων». 

Πυρπολήσεις χωριών και βιασμοί
Στα μέσα του επόμενου μήνα, ο Αυστριακός πρεσβευτής της Κωνσταντινούπολης, Pallavicini, περιέγραφε με σημείωμά του προς τη Βιέννη τα τελευταία γεγονότα του Πόντου που αφορούσαν τη μαρτυρική Αμισό (Σαμψούντα), καταθέτοντας και μια σειρά από αριθμητικά στοιχεία:

• – 11 Δεκεμβρίου 1916. Λεηλατήθηκαν πέντε ελληνικά χωριά, κατόπιν κάηκαν. Οι κάτοικοι εκτοπίστηκαν.
• – 12 Δεκεμβρίου 1916. Στα περίχωρα της πόλης καίγονται χωριά.
• – 14 Δεκεμβρίου 1916. Ολόκληρα χωριά καίγονται μαζί με τα σχολεία και τις εκκλησίες.
• – 17 Δεκεμβρίου 1916. Στην Περιφέρεια Σαμψούντας έκαψαν 11 χωριά. Η λεηλασία συνεχίζεται. Οι χωρικοί κακοποιούνται.
• – 31 Δεκεμβρίου 1916. 18 ελληνικά χωριά κάηκαν εξ ολοκλήρου. 15 εν μέρει. 60 γυναίκες περίπου βιάστηκαν. Ελεηλατήθησαν ακόμη και εκκλησίες.
• Οι αναφορές αυτές, όμως, δεν ευαισθητοποίησαν ούτε τη Γερμανική Αυτοκρατορία ούτε την Αυστροουγγρική, που προφανώς γνώριζε τι θα επακολουθούσε, όμως δεν έπραξε οτιδήποτε απτό προκειμένου να το σταματήσει.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση του ΕΘΝΟΥΣ της Κυριακής (17/5) με τίτλο «Πόντος, ματωμένη γη»

www.ethnos.gr