Οι περιουσίες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης...

   Μία τραγική στιγμή της ιστορίας της Θεσσαλονίκης είναι η εξολόθρευση των 50 χιλιάδων περίπου Εβραίων της πόλης από τους Ναζί στα 1943-1944. Εκτός όμως από το τραγικό γεγονός αυτό καθεαυτό υπάρχει μία σκοτεινή σελίδα γύρω από το τι απέγιναν οι περιουσίες των Εβραίων που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς και του Μπίρκεναου. Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την τύχη των περιουσιών των Εβραίων της Θεσσαλονίκης αναφέρει μεταξύ άλλων στο βιβλίο του “Έλληνες εναντίον Ελλήνων”, ο Στράτος Δορδανάς (σελ.398-437).

                Οι Έλληνες που είχαν συμμετάσχει στην απαλλαγή της πόλης από τους Εβραίους αλλά και στην προσπάθεια απαλλαγής της Ελλάδας από τους κομμουνιστές και τις οργανώσεις τους, διεκδίκησαν μερίδιο από τις περιουσίες των Εβραίων. Τα στελέχη της ναζιστικής οργάνωσης των Ε.Ε.Ε. καθώς και οι συνεργάτες των Γερμανών στη στρατιωτική διοίκηση και στην υπηρεσία της αντικατασκοπείας πήραν το καλύτερο κομμάτι των εβραϊκών περιουσιών. Μετά από αυτούς μέρος της περιουσίας, καρπώθηκαν Έλληνες αλλά και ξένοι πράκτορες, δηλαδή Αρμένιοι, Ρουμάνοι, Βούλγαροι, που ήταν διερμηνείς, εργαζόμενοι σε γερμανικές υπηρεσίες, συνεργάτες των Γερμανών κάθε ειδικότητας ή ακόμη και άτομα που με τα απαραίτητα χρήματα λάδωναν τις κρατικές και γερμανικές υπηρεσίες και έπαιρναν μερίδιο από την εβραϊκή περιουσία!

Μαξ Μέρτεν, ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης

                 Ο Γεώργιος Πούλος ο χρήσιμος αυτός συνεργάτης των Γερμανών, πήρε το κοσμηματοπωλείο των Εβραίων αδερφών Ισαάκ και Ρόμπερτ Μποτόν που βρισκόταν στην οδό Μητροπόλεως 8 και Βασιλέως Κωνσταντίνου. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι οι υπηρεσίες των Εβραίων υπάχθηκαν σε μία κρατική δομή, την Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών. Για να πάρει όμως ο Πούλος το κοσμηματοπωλείο έπρεπε να παρακαμφθεί αυτή η κρατική υπηρεσία και αυτό έγινε μετά από παρέμβαση του στρατιωτικού διοικητή της Θεσσαλονίκης Μαξ Μέρτεν, ο όποιος αυτοπροσώπως μαζί με τον βοηθό του Άρθουρ Καρλ Μάισνερ παρέλαβε από τους υπαλλήλους της κρατικής υπηρεσίας τα κλειδιά του κοσμηματοπωλείου και τα παρέδωσε ο ίδιος στον Γεώργιο Πούλο. Ο συνεργάτης των Γερμανών, εκτός από το κοσμηματοπωλείο που βρισκόταν στο ισόγειο, πήρε και όλο το κτίριο στη γωνία Μητροπόλεως και Βασιλέως Κωνσταντίνου.

                 Εκτός από τον Γεώργιο Πούλο και οι επιτελείς του πήραν μέρος στη διανομή της περιουσίας των Εβραίων. Για παράδειγμα, ο επικεφαλής της προσωπικής του φρουράς, Παναγιώτης Μελεμενλής, πήρε μία σειρά από καταστήματα μεταξύ των οποίων και το υποδηματοποιείο του Αβραάμ Σιαλώμ στην πλατεία Τερψιθέας, η οποία ήταν μία μικρή επιχείρηση από την οποία ο Μελεμενλής κέρδισε 151.000 δραχμές. Επιπλέον, τα αδέρφια τους Ιωάννης και Θεόδωρος Μελεμενλής, πήραν το κατάστημα τροφίμων του Ιακωώβ Μασαράνο επί της οδού Παύλου Μελά.

                Η γυναίκα του άλλου συνεργάτη του Πούλου, του Γαρουφαλή, τοποθετήθηκε το Σεπτέμβριο του 1943 μεσεγγυούχος στο κατάστημα χρωμάτων του Γιουδέ Μαλλάχ Πιτσών μαζί με το ποσό των 2.390.000 δραχμών.

Αλλά και κατώτερα στελέχη του τάγματος του Πούλου ζήτησαν και πήραν μέρος από την περιουσία των Εβραίων. Για παράδειγμα ο εθελοντής λοχίας του Γερμανικού Στρατού Κωνσταντίνος Ο. υπέβαλε αίτηση στον Μαξ Μέρτεν όπου μεταξύ των άλλων ανέφερε: “είμαι Έλληνας εθελοντής λοχίας και υπηρετώ στον γερμανικό στρατό… συμμετείχα σε όλες τις μάχες εναντίον των κομμουνιστικών συμμοριών… είμαι ο προστάτης μιας φτωχής οικογένειας προσφύγων που αποτελείται από τη σύζυγό μου και και την ηλικιωμένη μητέρα μου…. επειδή η οικογένειά μου δεν διαθέτει απολύτως καμία άλλη πηγή εσόδων εκτός από το μισθό μου και το πολεμικό μου επίδομα για αυτό σας παρακαλώ θερμά να επιτρέψετε ώστε να παραχωρηθεί ένα διαθέσιμο εβραϊκό κατάστημα στο όνομα της γυναίκας μου Μαρίας και αυτό γιατί δεν γνωρίζω αν θα παραμείνω εν ζωή ή πολεμώντας κάπου αλλού εναντίον των εχθρών του ευρωπαϊκού πολιτισμού δηλαδή εναντίον των μπολσεβίκων και των Άγγλων θα χρειαστεί να πεθάνω”. Πράγματι ο λοχίας πήρε στην κατοχή του το οπωροπωλείο των Εβραίων Κασούτο και Μορδώχ, στην οδό Πτολεμαίων στις 27 Οκτωβρίου 1943. Μάλιστα πηγαίνοντας να το παραλάβει διαπίστωσε έκπληκτος ότι ο γείτονας είχε καρπωθεί το περιεχόμενο του οπωροπωλείου και είχε εγκατασταθεί αυθαίρετα μέσα. Οι υπάλληλοι της υπηρεσίας απέβαλαν τον γείτονα και τοποθέτησαν τον “νόμιμο” μεσεγγυούχο!

Ο Γ. Πούλος καρπώθηκε μέρος από τις περιουσίες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης

Μεγαλύτερα όμως κέρδη αποκόμισε ο πολύ χρήσιμος για τους Γερμανούς συνεργάτης, ο Λάσκαρης Παπαναούμ ο επονομαζόμενος “το κτήνος της Θεσσαλονίκης”. Αυτός, επειδή ασχολούνταν με το εμπόριο δερμάτων, έγινε μεσεγγυούχος της επιχείρησης δερμάτων των αδελφών Σαμουέλ Αβαγιού, δηλαδή του βυρσοδεψείου επί της οδού 26ης Οκτωβρίου και των πέντε καταστημάτων στις οδούς Πτολεμαίων 21, Φειδίου 8, Σαλαμίνας 21 και το γραφείο της επιχείρησης επί της οδού Βέροιας 4. Επίσης λίγο αργότερα πήρε το βυρσοδεψείο των Ισραηλιτών Αμίρ και Μεβοράχ, όπως και το γραφείο της επιχείρησής τους επί της Εγνατίας 2. Επιπλέον πήρε το κατάστημα υποδημάτων του Γιουδά Ιακώβ Γιουδά επί της Εγνατίας και το κατάστημα υαλοπινάκων του Σιμτώβ Σααδή Αρών. Σε αυτά αν προσθέσει κανείς ακίνητα, ένα μεγάλο ποσό σε χρυσές λίρες και ένα εβραϊκό σπίτι μπορεί να καταλάβει πόσο μεγάλη περιουσία δημιούργησε ο Παπαναούμ που του χάρισαν μία άνετη ζωή αργότερα στη Γερμανία!

 

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης στην πλατεία Ελευθερίας λίγο πριν βρεθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Αλλά και ο αδερφός του Παπαναούμ, ο Ηφαιστίωνας έγινε μεσεγγυούχος δύο καταστημάτων, ένα κατάστημα υποδημάτων των Μπενίκε και και Ισαάκ Άντζελ και ένα κατάστημα νημάτων του Ααρών Λεβή.

Και οι συνεργάτες όμως του Λάσκαρη Παπαναούμ δεν έμειναν παραπονεμένοι. Για παράδειγμα ο Σταύρος Αδάμ, εκτός από τα λεφτά που έβγαλε εκβιάζοντας Εβραίους, πήρε στην κατοχή του το κατάστημα υποδημάτων επί της οδού Σολωμού, εβραϊκών συμφερόντων, όπως επίσης και ο άλλος συνεργάτης του ο Αγάθος πήρε στην κατοχή του το γαλακτοπωλείο του Αλμπέρτο Σαρφατή επί της οδού Βασιλέως Ηρακλείου 8, το οποίο με χιλιάδες αντικείμενα, μικρά και μεγάλα, από το κατάστημα υαλικών του Δαυίδ Μπενρουμπή μετέτρεψε σε πολυτελές γαλακτοπωλείο-ζαχαροπλαστείο, στέκι των Γερμανών και άλλων στελεχών των Ταγμάτων Ασφαλείας της εποχής.

Ο έμπιστος συνεργάτης του Παπαναούμ, Θεοχαρίδης, αποζημιώθηκε με το κατάστημα σιδηρικών του Σαμουέλ Κοέν και με το κατάστημα οπτικών του Τζιμ Σαρφατή.

Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα πάσης φύσεως Τάγματα Ασφαλείας και τα στελέχη που τα απάρτιζαν χρηματοδοτούνταν και μισθοδοτούνταν από τους Γερμανούς με πόρους εκτός των άλλων και από την εκμετάλλευση της περιουσίας των εκτοπισμένων Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Τα 2.000 εβραϊκά καταστήματα, τα ακίνητά τους, όπως και τα εμπορεύματά τους ήταν ο αιμοδότης πολιτικών και στρατιωτικών συνεργατών των Γερμανών.

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Στράτος Ν. Δορδανάς, Έλληνες εναντίον Ελλήνων, ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2006 (σελ. 398-437).

http://www.triklopodia.gr

https://www.seleo.gr