Η Παιδαγωγική της συμβίωσης και της συνύπαρξης στην εκπαίδευση...

 

Του Απόστολου Κ. Καρύδα*

Από τους τελευταίους μήνες του 2019 και όλο το μέχρι τώρα 2020 υπήρξε και συνεχίζει μία σημαντική αύξηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών προς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τις τελευταίες ώρες και προς τον Έβρο. Η μεταφορά των προσφύγων και μεταναστών στην ενδοχώρα συνοδεύτηκε αρκετές φορές από αντιδράσεις ρατσιστικής και ξενοφοβικής βίας απέναντί τους. Από τις αντιδράσεις αυτές δεν εξαιρέθηκαν ούτε τα παιδιά, εντός και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος. Τα φαινόμενα αυτά αναδεικνύουν το πόσο σοβαρό είναι το ζήτημα της ανάπτυξης μιας παιδαγωγικής ενάντια στην βία και το ρατσισμό.

Η ευθύνης της Εκπαίδευσης
Ας το πούμε από την αρχή. Η ευθύνη της εκπαίδευσης σε σχέση με τα φαινόμενα της ρατσιστικής και ξενοφοβικής βίας είναι μεγάλη και, μάλιστα, διττή. Αφορά στην ομαλή ένταξη των παιδιών προσφύγων και μεταναστών στο περιβάλλον του σχολείου και της σχολικής τάξης και ταυτόχρονα στην ανάπτυξη εκπαιδευτικών δράσεων ενάντια στη βία, την ξενοφοβία και το ρατσισμό.
Υπάρχει η ανάγκη επομένως για την ανάπτυξη και εφαρμογή μιας παιδαγωγικής της συμβίωσης και της συνύπαρξης.

Η παιδαγωγική της συνύπαρξης και της συμβίωσης
Βασική θέση της παιδαγωγικής της συνύπαρξης είναι η θέση που διατύπωσε ο Βρετανός κοινωνιολόγος Basil Bernstein σύμφωνα με την οποία «η δημοκρατία, η πρόοδος και η κοινωνική ηρεμία διασφαλίζονται όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν μερίδιο στην κοινωνία στην οποία ανήκουν».
Έχοντας αυτή ως αφετηριακή θέση δηλώσουμε ότι η παιδαγωγική της συνύπαρξης και της συμβίωσης είναι η παιδαγωγική η οποία ενδιαφέρεται για την καλή και ποιοτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά (ανεξαρτήτως χρώματος, φύλου, φυλής, καταγωγής, πολιτισμού, θρησκείας, αναπηρίας κ. ά.) Αφορά, επίσης, στην προσπάθεια του να αρθούν οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που υπάρχουν ανάμεσα στην κυρίαρχη ομάδα και στις μειονοτικές ή και περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες διακρίσεις – δεν πρέπει να το λησμονούμε – είναι πάντα και διακρίσεις εξουσίας, δύναμης, χρήματος και προνομίων. 

Γιατί καλή και ποιοτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά;
Η ειδική έμφαση που δίνουμε στην «εκπαίδευση για όλα τα παιδιά» είναι, γιατί η εκπαίδευση, αρκετές φορές, αποτυγχάνει να είναι καλή και ποιοτική για όλα τα παιδιά. Και αποτυγχάνει, γιατί συχνά δεν παίρνουμε υπόψη ότι αρκετά παιδιά, λόγω των ειδικών συνθηκών της ζωής τους (φτώχεια, εγκατάλειψη, προσφυγιά, μετανάστευση, αναπηρία κ.ά.), βιώνουν την εμπειρία του σχολείου με ελλιπή μορφωτικά, συναισθηματικά, ψυχικά και άλλα εφόδια, έναντι άλλων παιδιών που προσέρχονται στο σχολείο χωρίς αυτά τα ζωτικά ελλείματα.
Η επίγνωση αυτή κάνει αναγκαίο, ώστε να ληφθούν πρόνοιες το σχολείο να καλύψει τα εκπαιδευτικά «κενά» αυτών των παιδιών με ειδικά προγράμματα αντισταθμιστικής και διαφοροποιημένης παιδαγωγικής. Κάνει, επίσης, επιτακτική την ανάγκη να θέσουμε ως στόχο, στο τέλος της εκπαιδευτικής τους πορείας όλα τα παιδιά να έχουν αποκτήσει υψηλού επιπέδου μορφωτικά αγαθά και αξίες με μόνη διαφορά, να είναι, ίσως, αυτή που προκύπτει από τα ατομικά τους ενδιαφέροντα και προσανατολισμούς.
Ας δούμε, όμως, ορισμένες διαστάσεις της παιδαγωγικής της συμβίωσης και της συνύπαρξης που αφορούν στην εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων και μεταναστών. Όπως θα γίνει φανερό πολλά από αυτά που θα περιγράψουμε αφορούν και στην γενικότερη παιδαγωγική της ένταξης και της συνύπαρξης (που αφορά π. χ. και στα άτομα με αναπηρία, στα παιδιά Ρομά κ. ά.)

Η εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων και μεταναστών
Βασικές αρχές στην εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων και μεταναστών είναι οι παρακάτω:
1. Η ύπαρξη των παιδιών προσφύγων και μεταναστών στο σχολείο δεν αποτελεί αδικία για τα «άλλα» παιδιά, μειονέκτημα, ή κίνδυνο· αντίθετα, αποτελεί παιδαγωγική πρόκληση και πλούτο και ευκαιρία για το κτίσιμο γεφυρών με τους άλλους πολιτισμούς και τους άλλους ανθρώπους.

2. Το μορφωτικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό κεφάλαιο των προσφύγων και μεταναστών μαθητών και μαθητριών δεν είναι ελλειμματικό, μειονεκτικό ή και επικίνδυνο. Είναι, απλά, διαφορετικό.

3. Η εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων και μεταναστών δεν γίνεται σε βάρος των «άλλων» παιδιών. Γίνεται πάντα προσθετικά στα πλαίσια του επίσημου αναλυτικού προγράμματος, με τις κατάλληλες διδακτικές τροποποιήσεις (διαφοροποιημένη παιδαγωγική).

4. Η προσφυγιά και η μετανάστευση δεν είναι χαρακτηριστικό μιας ομάδας ή ορισμένων ομάδων ανθρώπων. Και εοι Έλληνες υπήρξαμε τόσο μετανάστες όσο και πρόσφυγες σε στιγμές της ιστορίας (μικρασιατική καταστροφή, μεταναστευτικά ρεύματα σε Αμερική, Αυστραλία κ. ο. κ.)
5. Η απόφαση των οικογενειών προσφύγων και μεταναστών να αναζητήσουν καταφύγιο στην Ελλάδα δεν είναι μία πράξη δειλίας και λιποψυχίας· αντίθετα, συνιστά πράξη μεγάλης γενναιότητας και υψηλής ριψοκινδύνευσης.
6. Δεν υπάρχουν ελάσσονες πολιτισμοί. Κάθε πολιτισμός έχει την δικιά του αξία και συνεισφορά στην ανθρώπινη ιστορία (αυταξία των πολιτισμών)

Συμπληρωματικές αρχές
Συμπληρωματικές αρχές είναι και οι εξής:
1. Για τα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες προέχει η συναισθηματική και ψυχική γαλήνη και η ομαλή κοινωνική ένταξη και λιγότερο (στην αρχή, τουλάχιστον) η γνωστική πρόοδος. Με αυτή την έννοια, το πρώτιστο ενδιαφέρον θα πρέπει να είναι η υποδοχή και αποδοχή των παιδιών αυτών στο περιβάλλον του σχολείου και της σχολικής τάξης και η καλλιέργεια μιας αρμονικής συμβιωτικής σχέσης με τα υπόλοιπα παιδιά
2. Αρκετά από τα παιδιά αυτά έρχονται στο σχολείο έχοντας βιώσει εμπειρίες πολέμου, καθώς και οδυνηρές εμπειρίες μετακίνησης σε ξηρά και θάλασσα. Είναι σημαντικό το σχολείο να μη δημιουργήσει στα παιδιά αυτά μεγαλύτερα τραύματα και άγχος από αυτά που ήδη έχουν
3. Είναι σημαντικό να δίνεται έμφαση στην εργασία ομάδων, στην συνεργασία και στις βιωματικές πρακτικές. Αυτό, γιατί, γνωρίζουμε πως η ομαδική δημιουργική εργασία αποτελεί τη στέρεη βάση της ενδυνάμωσης των σχέσεων των παιδιών και της αποδοχής του ενός από το άλλο
4. Στην διδασκαλία είναι σημαντικό να αξιοποιούμε και θέματα πολιτισμού και θετικών βιωμάτων των παιδιών αυτών, με εστίαση στις ομοιότητες παρά στις διαφορές των πολιτισμών
5. Ορθό είναι η εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας από τα παιδιά αυτά να ξεκινά με τις λέξεις που ήδη γνωρίζουν και έχουν νόημα και συναίσθημα γι’ αυτά. Οι λέξεις π. χ. που χρησιμοποιούν στην αυλή του σχολείου για να επικοινωνήσουν με τα άλλα παιδιά (μπάλα, τρέξε, δώσε, πάρε, έλα, Νίκο, Στέλλα κ.τ.λ.) αποτελούν την κατάλληλη γλωσσική υποδομή (μαζί και με τα ονόματα των ίδιων των παιδιών και της οικογένειάς τους) για να σχεδιάσουμε την αρχή της γλωσσικής τους εκπαίδευσης
6. Οι καλλιέργεια των αξιών και των στάσεων της ενσυναίσθησης, της αλληλεγγύης και της αποδοχής του άλλου και του διαφορετικού θα πρέπει, επίσης, να χαρακτηρίζει όλες τις δράσεις του σχολείου σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς
7. Εκτός των παραπάνω, σημαντική κρίνεται και η ενημέρωση του Συλλόγου Γονέων του σχολείου για θέματα υγείας και υγιεινής των παιδιών αυτών
8. Εξίσου σπουδαία κρίνεται και η οργάνωση μαθημάτων για τη διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας στους γονείς των παιδιών προσφύγων και μεταναστών και, επίσης, της μητρικής τους γλώσσας στα ίδια τα παιδιά.
9. Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο φυσικός χώρος των παιδιών αυτών είναι η σχολική τάξη (το να συνυπάρχουν και να εκπαιδεύονται, δηλαδή, μαζί με όλα τα υπόλοιπα παιδιά). Μ’ αυτή την έννοια η παραμονή των παιδιών αυτών στις βοηθητικές δομές (Τάξεις Υποδοχής, Ενισχυτική Διδασκαλία κ. ά.) πρέπει να θεωρείται προσωρινή και όχι μόνιμη.

Η παιδαγωγική της συνύπαρξης. Αξίζει;
Η απάντησή είναι πως, ναι, σίγουρα αξίζει! Και, αξίζει, γιατί αυτή η παιδαγωγική διασφαλίζει συνθήκες ηρεμίας και καλής συνεργασίας των μαθητών και μαθητριών, των εκπαιδευτικών και των γονέων. Δημιουργεί καλύτερους, δημιουργικότερους και πιο αλληλέγγυους πολίτες. Και, το σημαντικότερο, οδηγεί μακροπρόθεσμα σε μια πιο όμορφη, αρμονική και ανθρώπινη κοινωνία.


*Ο Απόστολος Κ. Καρύδας είναι Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη.

                                                                               Άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών

Άλκη Ζέη (1923-2020): Ο 'μεγάλος περίπατος' της συγγραφέα που τα έργα της μας ανάθρεψαν...

Σταθερή αξία για τη σύγχρονη λογοτεχνία μας, η ‘Αλκη Ζέη, μπορεί να έγραφε κυρίως για παιδιά, όμως απευθυνόταν και στους ενήλικες. Μέσα στα έργα της, η συγγραφέας μετέτρεπε προσωπικά της βιώματα σε μυθιστορηματικές καταστάσεις, κρατώντας πάντα την απαραίτητη απόσταση από το αυτοβιογραφικό στοιχείο, αλλά επιτρέποντας στους ήρωές της να βλέπουν τα πράγματα με τη δική της θεώρηση.
 Ανήκοντας σε μια γενιά της οποίας οι ατομικές φιλοδοξίες υποχώρησαν μπροστά στα συλλογικά οράματα και στα συνταρακτικά γεγονότα που αναγκαστικά ισοπέδωναν την προσωπική ζωή, κι έχοντας συμβαδίσει με την πρόσφατη ιστορία της Ελλάδας, των ανατροπών, των διωγμών, της αγωνίας για το αύριο, της συμμετοχής στους αγώνες για ελευθερία και δημοκρατία, αισθανόταν ανέκαθεν το χρέος να καταγράψει σημαντικές ιστορικές στιγμές για χάρη των νεότερων γενιών· χωρίς ίχνος διδακτισμού, αλλά με τη διάθεση να προκαλέσει προβληματισμό πάνω σε πλήθος διαχρονικών αξιών και σύγχρονων θεμάτων που αποτυπώνει στα έργα της με εξαιρετική λογοτεχνικότητα, καλοδουλεμένη πλοκή και διάσπαρτο χιούμορ.

Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα τo 1923 και πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα της. Όταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι και στη συνέχεια στην Αθήνα.

Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας.

Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Παράλληλα με το γράψιμο, αγωνίστηκε ενεργά για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, συμμετέχοντας στο αριστερό κίνημα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Η συμμετοχή της σ’ αυτό τον αγώνα καθόρισε την προσωπική ζωή της. Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, το θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους. Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 λόγω της δικτατορίας.

Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της Άλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό. Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα , Το καπλάνι της βιτρίνας και Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, συμπεριλαμβάνονται στα διαχρονικά ευπώλητα βιβλία (μπεστ σέλλερ) της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Εκτός από την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες. Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα. Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.
Το Καπλάνι της βιτρίνας, το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο – σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό. Η Άλκη Ζέη αποτελεί πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία, ανάμεσα στα οποία έργα των Τζιάννι Ροντάρι και Βέρα Πανόβα.

Μικρόκοσμος... Mακρόκοσμος...

Κι εκεί που νιώθεις γερός και αυτοκυρίαρχος εισβάλλει σιωπηρά στη μάζα σου των 80 κιλών- ύψος 1,77, η μέση παίζει ανάλογα τι έχεις ρίξει στον πεπτικό σου σωλήνα- το αόρατο πλασματάκι διαμέτρου το πολύ 0,25 μικρά (μm), δηλαδή ένα τετράκις εκατομμυριοστό του μέτρου, και στήνει κανονικό ρωμαϊκό όργιο στο σώμα σου, σεξ, ντραγκς και τα παρελκόμενα. Κάνει κατάληψη στα κύτταρά σου, σε χρησιμοποιεί κυριολεκτικά ως σκεύος αναπαραγωγής και ηδονής, σαν μήτρα, σαν ταΐστρα και ποτίστρα, πολλαπλασιάζεται ασύστολα εντός σου. Ενας μόνο αόρατος άποικος φτιάχνει μια αποικία τρισεκατομμυρίων απογόνων που απολαμβάνουν τον σύντομο κύκλο ζωής τους, όσο εσύ βήχεις, φταρνίζεσαι, σέρνεσαι, καίγεσαι, κοντανασαίνεις, κόβεσαι, πονάς, ζαλίζεσαι, ξερνάς, λιποθυμάς στη λεκάνη της τουαλέτας, σπανιότερα και πεθαίνεις.

Εδώ επιβεβαιώνεται το αξίωμα ότι τελικά το μέγεθος δεν μετράει κι ερμηνεύστε το όπως θέλετε. Εμένα το πιθανότερο είναι μια γρίπη που με τσάκισε, συντρίβοντας και την επηρμένη μου πεποίθηση ότι σπάνια αρρωσταίνω κι έχω ένα γαμάτο ανοσοποιητικό- πάρ’ τα άρρωστε, λοιπόν. Μια βδομάδα έρπω. Κι αισθάνομαι ένα είδος οικειότητας με τον καινούργιο πρωταγωνιστή του μικρόκοσμου από τον οποίο προερχόμαστε και αποτελούμαστε, τον φίλο μας 2019-nCoV, άλλως κορωναϊό Γουχάν, που απειλεί τον ατάραχο μακρόκοσμό μας.

«Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση», θα έλεγε ενδεχομένως ο Μάο, αν η επιδημία δεν αφορούσε κυρίως τη χώρα του κι αυτή τη φορά, όπως το 2009 η γρίπη των χοίρων ή ο SARS το 2002, αλλά πώς αλλιώς θα μπορούσε να συμβεί αφού μιλάμε για τη χώρα με το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού; Διότι στην πραγματικότητα, ο μικρόκοσμος των ιών και οι επιθέσεις του στον μακρόκοσμο των ανθρώπων δεν είναι κυρίως θέμα ιατρικής και βιοχημείας, αλλά κοινωνικής μηχανικής. Επειτα από μερικές χιλιετίες και αρκετές επιδημίες που έχουν αφανίσει σεβαστό ποσοστό της ανθρωπότητας αυτό το στοιχειώδες μάθημα θα έπρεπε να έχει αφομοιωθεί. Το κατάλαβαν και οι Αθηναίοι του 5ου π.Χ. αιώνα και οι Λονδρέζοι του 17ου μ.Χ. αιώνα, που κάπως την πάλεψαν με την πανούκλα, αγνοώντας πλήρως τον βάκιλο του Γερσίν.

Το καταλαβαίνει, αν κι ανάποδα, η αμερικανική ηγεσία που βλέπει μια ευκαιρία, έναν βιολογικό χορηγό στον οικονομικό πόλεμο με την Κίνα. Το είπε ορθά, κοφτά και κυνικά ο Αμερικανός υπουργός Εμπορίου Ρος: συμπάσχουμε με τα θύματα, αλλά η επιδημία είναι μια ευκαιρία να το ξανασκεφτούν οι εταιρείες να επαναφέρουν τις θέσεις εργασίας στη Βόρεια Αμερική. Ο θάνατός σου, η ζωή μου και η επιδημία σου, η ανάκαμψή μου. Τόσο απλά.

Το κακό είναι ότι αυτός ο κυνισμός έχει καταλάβει όλους τους φορείς της θεσμικής παγκοσμιοποίησης. Εξ ου και ο ανεκδιήγητος Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, που θα έπρεπε να κρατά τα προσχήματα της αμεροληψίας, κήρυξε μεν παγκόσμιο συναγερμό, αλλά ταυτόχρονα σχεδόν διέταξε την απρόσκοπτη συνέχεια του παγκόσμιου εμπορίου. Ανθρώπων και εμπορευμάτων. Και ιών.

Ενδεχομένως έχει δίκιο. Ο φόβος της επιδημίας θα μπορούσε να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη ζημιά από την ίδια την επιδημία. Ο κοροναϊός δεν είναι τίποτα μπροστά στην καταστρεπτικότητα του μικρόβιου της απληστίας και της ανθρώπινης βλακείας. Λέει για παράδειγμα η Moody’s: «Μια πανδημία του κορoναϊού θα μπορούσε να αποδεχτεί ο χειρότερος “μαύρος κύκνος” στην ιστορία των αγορών, με επιπτώσεις πολύ σοβαρότερες από αυτές που βιώσαμε στη Μεγάλη Υφεση του 2008-2009» Α, ναι; Και γιατί; «Γιατί σε αντίθεση με την κατάρρευση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, κανείς δεν είχε προβλέψει την έλευση μιας δυνητικά καταστροφικής πανδημίας». Τσιμπήστε με, χαστουκίστε με, ρίξτε μου ένα ποτήρι παγωμένο νερό, δεν το ακούω, δεν το διαβάζω αυτό, παρενέργεια της γρίπης θα ’ναι. Οι τύποι που μέχρι το παραπέντε της παγκόσμιας κρίσης βαθμολογούσαν με άριστα τις τράπεζες που κατέρρευσαν και τα παράγωγα που έσκασαν, μιλούν για πανδημία που δεν έχει προβλεφθεί.

Τους πληρώνουν για να τα γράφουν αυτά; Εννοείται πως τους πληρώνουν, αλλά έχουν το πλεονέκτημα ότι επενδύουν στην κοντή μνήμη των ανθρώπων, η οποία αγνοεί τη μακρά μνήμη των κυττάρων τους. Οι επιδημίες είναι συνδημιουργοί του είδους μας, αυτή είναι μια αδιαμφισβήτητη επιβεβαίωση της θεωρίας της δημιουργικής καταστροφής. Εχουν καταστήσει το γενετικό μας υλικό πιο ανθεκτικό στην πολιορκία ιών, βακίλων και μικροβίων και κληροδοτούν τις γενιές του μέλλοντος με άμυνες που θα ήταν αδιανόητες για τους προγόνους μας. Γιατί αν δεν νοσήσουμε, δεν θα ανοσοποιηθούμε. Οι επιδημίες, ακόμη κι αυτές που αφάνισαν κατά εκατομμύρια τους πληθυσμούς, έφτιαξαν την ιατρική, τη βιολογία, τη γενετική, τη φαρμακευτική, τα συστήματα υγείας, δημιούργησαν απροσδόκητους δεσμούς ανάμεσα στις θετικές και τις ανθρωπιστικές επιστήμες, συνέδεσαν το μικροσκόπιο με τη στατιστική, το στηθοσκόπιο με την κοινωνιολογία, το φάρμακο με την πολιτική. Ο απεχθής μικρόκοσμος των ιών μετέτρεψε την ασθένεια από ατομική σε κοινωνική υπόθεση. Με όλους τους θετικούς και όλους τους αρνητικούς τρόπους.

Απ’ αυτή την άποψη δικαίως αναρωτιόταν η Γουλφ, καθηλωμένη από την αρρώστια για μεγάλο διάστημα ανάμεσα στην «Κυρία Ντάλαγουεϊ» και στο «Μέχρι τον φάρο», γιατί δεν έχουν αφιερωθεί «μυθιστορήματα στη γρίπη, επικά ποιήματα στον τυφοειδή πυρετό, ωδές στην πνευμονία, λυρικοί στίχοι στον πονόδοντο...». Αν ζούσε λίγο παραπάνω ίσως αναθεωρούσε, διαβάζοντας την «Πανούκλα» του Καμί...

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Οταν όμως είμαστε υγιείς οι αγαθοί σκοποί πρέπει να επιδιώκονται αδιάλειπτα και οι προσπάθειες να ανανεώνονται – να επικοινωνούμε, να εκπολιτίζουμε, να μοιραζόμαστε, να καλλιεργούμε την έρημο, να εκπαιδεύουμε τους ιθαγενείς, να εργαζόμαστε από κοινού τη μέρα, και τη νύχτα να ψυχαγωγούμεθα. Οταν αρρωσταίνουμε αυτή η φιλοδοξία παύει. Γυρεύουμε αμέσως το κρεβάτι μας ή βουλιάζουμε σ’ ένα κάθισμα μέσα σε μαξιλάρια, ανασηκώνουμε τα πόδια δύο τρία εκατοστά πάνω σ’ άλλο μαξιλάρι και παύουμε να ’μαστε στρατιώτες στη στρατιά των ορθίων. Γινόμαστε λιποτάκτες. Εκείνοι πορεύονται στη μάχη. Εμείς πλέουμε, κατεβαίνοντας μαζί με τα κούτσουρα το ρεύμα του ποταμού. Στροβιλιζόμαστε μαζί με τα πεθαμένα φύλλα στο γρασίδι, ανεύθυνοι και ουδέτεροι και ικανοί, ίσως για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, να κοιτάξουμε γύρω μας, να κοιτάξουμε πάνω μας -να κοιτάξουμε- φέρ’ ειπείν- τον ουρανό...

                                                               Βιρτζίνια Γουλφ, «Πώς είναι να είσαι άρρωστος»

Ο άνθρωπος τι να τον κάνει κατάμονος τον εαυτόν του όλον, πρέπει να δώσει... (Κική Δημουλά 1931 - 2020))

Το απόγευμα του Σαββάτου έφυγε από τη ζωή η κορυφαία Ελληνίδα ποιήτρια, Κική Δημουλά, σε ηλικία 89 ετών.

Η σπουδαία ποιήτρια εισήχθη σε ιδιωτικό νοσοκομείο στις 2 Φεβρουαρίου με χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια και στις 12 Φεβρουαρίου, λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης μεταφέρθηκε στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.
 Η σπουδαία ποιήτρια, ακαδημαϊκός και πολυβραβευμένη Κική Δημουλά, ήταν γνωστή και ιδιαίτερη αγαπητή για την αναγνωρισιμότητα της ποίησης της που άνθισε στο έδαφος της καθημερινότητας, της γυναίκας, της συναισθηματικής απώλειας, της ματαίωσης.

Ήταν Ελληνίδα ποιήτρια και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της ποίησης. Το πατρικό της όνομα ήταν Βασιλική Ράδου. Γεννήθηκε και κατοικούσε στην Αθήνα. Τιμήθηκε το 1972 με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή Το λίγο του κόσμου, το 1989 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή Χαίρε ποτέ και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή Η εφηβεία της λήθης. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, στα Γαλλικά, στα Ισπανικά, στα Ιταλικά, στα Πολωνικά, στα Βουλγαρικά, στα Γερμανικά και στα Σουηδικά.

Σε μία ομιλία της για την ποίηση η Δημουλά όρισε ως εξής το ποίημα: «Βαδίζεις σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί να κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί μέσα στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα».

 

Πράγματι η ποίηση της Δημουλά ανθεί πάνω στο άνυδρο έδαφος της στέρησης, της απώλειας, της συναισθηματικής ματαίωσης και, προκειμένου για τα μετά από τη συλλογή Χαίρε ποτέ ποιήματά της, πάνω στο έδαφος της απουσίας του αγαπημένου προσώπου. Αυτή τη στέρηση κι αυτή την απουσία αναπληρώνει επιτυγχάνοντας μέσα στο χώρο της ποίησης την επικοινωνία με ένα εσύ, με τον άλλον που λείπει, επικοινωνία που η πραγματικότητα αρνείται. Και από αυτή την άποψη η ποίηση της Δημουλά, όσο πικρά συναισθηματικά φορτία κι αν κουβαλά, στην ουσία επιτυγχάνει την κάθαρση και τη λύτρωση.

Μέσα στον ποιητικό της χώρο, κατοικεί η ίδια περιστοιχισμένη από τα άψυχα αντικείμενα και από τις αφηρημένες έννοιες. Στις τελευταίες, δίνει υπόσταση υποκειμένων, επιτρέποντάς τους έτσι να κινούνται, να αισθάνονται, να πάσχουν και γενικώς να συμπεριφέρονται ως δρώντα πρόσωπα. Υπάρχει, δηλαδή, κατά κανόνα μία ακινησία του ποιητικού εγώ, του μόνο έμψυχου εγκάτοικου του ποιητικού της κόσμου, και αντιστοίχως μία αέναη κινητικότητα του αφηρημένου. Πρόκειται για ένα από τα πιο ευδιάκριτα χαρακτηριστικά της ιδιότυπης ποιητικής φωνής της.
«Ένας αυτοσχέδιος άνθρωπος είμαι, ο εαυτός μου με ανάγκασε να είμαι» είχε πει κατά την αναγόρευση της το 2015 σε επίτιμο διδάκτορα του ΑΠΘ. Μιλώντας εκείνη την βραδιά με θέμα την «Πλάνη» είχε ομολογήσει ότι οφείλει σε αυτή την έννοια επειδή «είναι αυτή που κατατρόπωσε το τελεσίδικο ρήμα "Αποκλείεται", αυτή που μετατρέπει τις δύσμορφες καταστάσεις σε καλλίμορφες, αυ

 

Τα έργα της Κικής Δημουλά

Ποιητικές συλλογές

• Ποιήματα, 1952 (αποκηρυγμένα)
• Έρεβος, 1956, εκδόσεις «Στιγμή», Αθήνα 1990
• Ερήμην, εκδ. Δίφρος, Αθήνα 1958. Εκδ. «Στιγμή», 1990.
• Επί τα ίχνη, εκδ. «Φέξης» Αθήνα 1963. Εκδ. «Στιγμή», 1989.
• Το λίγο του κόσμου, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 1971, 1983. Εκδ. «Στιγμή», 1990.
• Το τελευταίο σώμα μου, εκδ, «Κείμενα», Αθήνα 1981. Εκδ. «Στιγμή», 1989.
• Χαίρε ποτέ, «Στιγμή», 1988
• Η εφηβεία της λήθης, «Στιγμή», 1994
• Ποιήματα, εκδόσεις «Ίκαρος», Αθήνα 1998 (Συγκεντρωτκή έκδοση· περιλαμβάνονται όλες οι προηγούμενες συλλογές εκτός από τα Ποιήματα.)
• Ενός λεπτού μαζί, «Ίκαρος», 1998
• Ήχος απομακρύνσεων, «Ίκαρος», 2001
• Χλόη θερμοκηπίου, «Ίκαρος», 2005
• Συνάντηση, Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κική Δημουλά, «Ίκαρος», 2007 (ανθολογία με εβδομήντα τρία ζωγραφικά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη)
• Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως, «Ίκαρος», 2007
• Τα εύρετρα, «Ίκαρος», 2010
• Δημόσιος καιρός, «Ίκαρος», 2014
• Άνω τελεία, «Ίκαρος», 2016

          Πεζά

• Ο φιλοπαίγμων μύθος, εκδ. «Ίκαρος», Αθήνα 2004 (Η ομιλία που εκφώνησε η Κική Δημουλά στην Ακαδημία Αθηνών κατά την τελετή υποδοχής της.)
• Εκτός σχεδίου, «Ίκαρος», 2005 (επιλογή πεζών κειμένων)
• Έρανος σκέψεων, «Ίκαρος», 2009 (η ομιλία της Κικής Δημουλά στην Αρχαιολογική Εταιρεία στις 26 Ιανουαρίου 2009)          
•  
•  ΓΗ ΤΩΝ ΑΠΟΥΣΙΩΝ
  Τώρα θὰ κοιτάζεις μία θάλασσα.
  
  Ἡ διάθεση νὰ σὲ ἐντοπίσω
  στὴ συστρεφόμενη ἐντός μου γῆ τῶν ἀπουσιῶν
  ἔτσι σὲ βρίσκει:
  πικρὴ παραθαλάσσια ἀοριστία.
  
  Ἐκεῖ δὲν ἔχει ἀκόμα νυχτώσει
  κι ἂς νύχτωσε τόσο ἐδῶ
  τῶν τόπων οἱ κρίσιμες ὧρες
  σπάνια συμπίπτουν.
  Κάτι σὰν φῶς καὶ οὔτε φῶς,
  ἡ ὥρα τοῦ ἑαυτοῦ σου ἔχει πέσει.
  
  Χορεύουν φύκια
  κάτω ἀπ᾿ τὸ τζάμι τοῦ νεροῦ.
  Τὰ ρηχά, ἔχουν κι αὐτὰ
  τὰ βάσανά τους καὶ τὰ γλέντια τους.
  
  Τώρα θὰ ἔχουν λύσει τὰ μαλλιά τους
  οἱ ἁγνὲς ἡσυχίες τριγύρω
  μὲ τὴ σιωπή σου θὰ τὶς κάνεις
  γυναῖκες σου ἐκπληρωμένες.
  Ξαπλώνουν δίπλα σου.
  Ἡ σκέψη σου στερεώνει σκαλοπάτια στὸν ἀέρα
  κι ἀνεβαίνει. Σὲ κρατάει στὸ ράμφος της.
  Ποῦ ξέρω ἐγὼ τὰ εὐαίσθητα σημεῖα τοῦ πελάγους
  γιὰ νὰ σὲ καταλάβω;
  
  Θὰ κοιτάζεις μία ἔρημη θάλασσα.
  Τὸ βλέμμα σου δὲν παραλλάζει
  ἀπὸ πλαγιὰ ποὺ γλυκὰ
  καὶ μ᾿ ἀνακούφιση σκουραίνει
  κατρακυλώντας μὲς στὴν ἀπομάκρυνση.
  Ἀναπνέεις μὲ τὸ στέρνο τῶν μακρινῶν ἠρεμιῶν,
  ποὺ ἔχω γι᾿ αὐτὲς διαβάσει
  στοὺς πολύτομους κόπους ποὺ ἔδεσα.
  Σ᾿ ἕνα ἀβαθῆ σου στεναγμὸ βούλιαξε ἕνα βαπόρι.
  Δὲν θὰ ἤτανε βαπόρι. Θὰ ἤτανε σκιάχτρο
  στὰ ὑγρὰ περβόλια τῆς φυγῆς
  νὰ μὴν πηγαίνουν οἱ διαθέσεις
  νὰ τὴν τσιμπολογᾶνε.
  
  Ἡ τερατώδης τοῦ πελάγους δυνατότητα,
  ἡ κίνηση τοῦ πλάτους,
  φθάνει στὰ πόδια σου ἀφρός,
  ψευτοεραστὴς στὰ πρῶτα βότσαλα.
  Τοὺς σκάει ἕνα φιλὶ καὶ ξεμεθάει.
  
  Τώρα, θὰ σοῦ ἔχουν πεῖ ὅ,τι εἶχαν νὰ σοῦ ποῦν
  Οἱ ἀναδιπλώσεις τῶν κυμάτων
  καὶ θὰ ἐπιστρέφεις κάπου.
  Θὰ παίρνεις κάποιο χωματόδρομο,
  μιὰ ἄλλη ἅπλα,
  ἀλλοῦ γυμνὴ κι ἀλλοῦ ντυμένη μὲ βλάστηση.
  
  Ἡ σκέψη σου, μετὰ ἀπὸ τόση θάλασσα,
  κατέβηκε ἀπὸ γλάρος,
  βάζει τὸ δέρμα τῆς προσαρμογῆς καὶ χάνεται.
  Ὅπου εἶναι θάμνος, πράσινη
  ὅπου σκοτεινό, σκοτεινή.
  Ἐκεῖ ποὺ οἱ καλαμιὲς σπέρνουν ψιθύρους,
  ψιθυριστή,
  ὅπου περνάει ρίζα, ριζωμένη
  ὅπου κυλάει ρυάκι, ρέουσα
  κι ὅπου δαγκώνει ἡ πέτρα, πέτρινη.
  
  Στὴν ψυχή σου δὲν φθάνει κανεὶς
  οὔτε διὰ ξηρᾶς οὔτε διὰ θαλάσσης.
  
  Αὐτὸ τὸ δισκίο,
  τὸ ἀκουμπισμένο στὸ μαῦρο ἀτμοσφαιρικὸ τραπέζι,
  ποὺ τὸ περνᾷς κι ἐσύ, ὅπως κι οἱ ἄλλοι, γιὰ φεγγάρι,
  ἄσ᾿ το, δὲν εἶναι φεγγάρι.
  Εἶναι τὸ βραδινό μου χάπι
  τὸ ψυχοτρόπο.
  
  Κική Δημουλά ( 6 Ιουνίου 1931 - 22 Φεβρουαρίου 2020) 
•  

Στην εξαιρετική εκπομπή συζήτησης "Η ζωή είναι αλλού", της δημόσιας τηλεόρασης, η γνωστή ποιήτρια μιλάει για όλα τα θέματα που κυριαρχούν στην ποίησή της, όπως ο έρωτας, η μοναξιά, ο χρόνος, ο θάνατος. Επίσης παραδέχεται, ότι γράφει ποιήματα, επειδή δεν κατάφερε στην ζωή της να ζει ωραία.

Χοσέ Λεάντρο Αντράντε, ο χορευτής των γηπέδων που έγινε θρύλος...

Μπορεί όταν το ποδόσφαιρο πέρασε τον Ατλαντικό να μεταδόθηκε γρήγορα σαν μια νέα θρησκεία στη Νότια Αμερική, αλλά δεν ήταν πάντα προσιτό σε όλους. Από τη μία τα “κλειστά” αγγλικά κλαμπ των εργαζομένων που μετανάστευσαν στις εκεί χώρες και συχνά απέκλειαν τους ντόπιους και το ποδόσφαιρο του δρόμου και από την άλλη ο ρατσισμός που δεν άφηνε τους μαύρους να παίζουν σε συλλόγους (αλλά και εθνικές ομάδες), έκαναν για αρκετό καιρό το αγαπημένο άθλημα απαγορευμένο. Η ιστορία του Ισαμπελίνο Γκραντίν, του Ουρουγουανού που κατάφερε να κερδίσει το ρατσισμό και να γίνει ένας θρύλος του αθλήματος άνοιξε τις πόρτες και για άλλους αθλητές στη συνέχεια. Ένας από αυτούς ήταν ο σπουδαίος Χοσέ Λεάντρο Αντράντε, που συνέπεσε χρονικά με τον Γκραντίν και η ζωή του μέσα και έξω από τους αγωνιστικούς χώρους έφτιαξε πολλές ιστορίες που μπλέκονται με την λατινοαμερικάνικη μυθοπλασία. Ο Αντράντε, με το παρατσούκλι “La Merveille Noire“, μαύρο φαινόμενο/θαύμα, κατάφερε από ένα φτωχό παιδί να γίνει ένας από τους πιο διάσημους ποδοσφαιριστές, ένας αληθινός σταρ με σπουδαία ποδοσφαιρική καριέρα, αλλά και τραγική τελικά προσωπική ζωή.

Ακόμα κι η ίδια η οικογενειακή του κατάσταση είναι ένα μυστήριο. Ο Αντράντε γεννήθηκε το 1901 στην πόλη Σάλτο στα βορειοδυτικά της Ουρουγουάης, ακριβώς στα σύνορα με την Αργεντινή, μια πόλη που εκτός του Αντράντε έβγαλε ακόμα δύο ιερά τέρατα του ποδοσφαίρου της χώρας, τον Έντινσον Καβάνι και τον Λουίς Σουάρες. Η μητέρα του ήταν από την Αργεντινή, αλλά ο πατέρας του αποτελεί ένα μυστήριο. Σύμφωνα με τα χαρτιά, ήταν ο Χοσέ Ιγνάσιο Αντράντε. Το μοναδικό πρόβλημα με αυτή την εκδοχή είναι ότι ο μπαμπάς Αντράντε είχε πατήσει τα 98 του χρόνια του 1901, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο “In Praise of Athletic Beauty” του Χανς Ούλριχ Γκούμπρεχτ. Επειδή όμως πάντα υπάρχει μια σοβαρή εξήγηση, ο Αντράντε senior ήταν ένας εξπέρ της αφρικανικής μαγείας που χάρη σε αυτή κατάφερε να είναι καρπερός μέχρι την ηλικία των 98. Ο μπαμπάς Αντράντε ήταν σκλάβος που τον έφεραν από την Αφρική για να δουλέψει σε μια φάρμα στη Βραζιλία, απ’ όπου κατάφερε να αποδράσει τελικά και να φτάσει στην Ουρουγουάη (που πάντα ήταν μια πιο προοδευτική και φιλελεύθερη χώρα σε σχέση με τις γειτονικές της). Ο Χοσέ Αντράντε δεν γνώρισε τον πατέρα του κι η μητέρα του απέφευγε να μιλάει γι’ αυτόν.

Πιο κουλ δεν γίνεται…

Τα παιδικά του χρόνια κι η ζωή του πριν από το ποδόσφαιρο είναι ένα μυστήριο γεμάτο θρύλους. Το σίγουρο είναι ότι έφυγε μικρός από το Σάλτο για το Μοντεβιδέο εκεί που έμεινε σε μια θεία του. Ο Αντράντε λάτρευε τη μουσική, έπαιζε ταμπουρίνο στο καρναβάλι και ήταν ένας εξαιρετικός χορευτής. Έκανε διάφορες δουλειές για να τα βγάλει πέρα. Πουλούσε εφημερίδες στο δρόμο, έγινε λούστρος, ενώ κάποιες φήμες λένε ότι το λυγερό του κορμί τον έκανε μέχρι και ζιγκολό. Όπως είπαμε, το τι ισχύει σε αυτή την ιστορία κανείς δεν μπορεί να το ξέρει. Αυτό που ισχύει όμως με σιγουριά, είναι ότι ο Αντράντε έπαιζε παράλληλα και ποδόσφαιρο. Ως πιτσιρικάς στη Μισιόνες και αργότερα στη Μπέλα Βίστα. Οι μοναδικές του, χορευτικές κινήσεις τον έκαναν μια ατραξιόν. Ήταν ένας εξαιρετικός ποδοσφαιριστής που χάριζε θέμα και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Οι εμφανίσεις του τον έφεραν στην εθνική Ουρουγουάης με την οποία κέρδισε το “Κόπα Αμέρικα” (σε εισαγωγικά γιατί ακόμα δεν λεγόταν έτσι) του 1923. Παράλληλα, αυτή η κατάκτηση έφερε και την Ουρουγουάη να ταξιδεύει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι.

Δυστυχώς οι φωτογραφίες από εκείνα τα χρόνια δεν είναι πολλές. Εδώ με την εθνική Ουρουγουάης.

Αν δεν έχετε διαβάσει την ιστορία εκείνης της ομάδας, της Σελέστε που έμαθε στους Ευρωπαίους τι σημαίνει Ουρουγουάη, αξίζει να ρίξετε μια ματιά στην ομάδα που ταξίδεψε με καράβι και έπαιζε φιλικά για να βρει χρήματα, για να κατακτήσει τελικά το χρυσό. Ο Αντράντε έγινε ο πρώτος μαύρος ποδοσφαιριστής σε Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ για να μπερδέψει τους “κατασκόπους” της Γιουγκοσλαβίας ντύθηκε σε μια προπόνηση σαν Ινδιάνος με ακόντιο σύμφωνα με τον θρύλο. Όταν όμως η Ουρουγουάη άρχισε να παίζει, όλοι κατάλαβαν πόσο καλή ομάδα ήταν. Ο Αντράντε κέρδισε το χρυσό μετάλλιο, αλλά οι επιτυχίες του δεν έμειναν μόνο μέσα στους αγωνιστικούς χώρους. Χάρη στο ύψος του και τις μοναδικές του κινήσεις τράβηξε τα βλέμματα του γυναικείου πληθυσμού της Πόλης του Φωτός. Ο Αντράντε εξαφανιζόταν από το σπίτι που έμενε η αποστολή της Ουρουγουάης, καθώς τον είχαν “σπιτώσει” σε ένα πολυτελές διαμέρισμα. “Ζούσε σαν σουλτάνος σε χαράμι“, είχε δηλώσει ο Άνχελ Ρομάνο, συμπαίκτης του που τον είχαν στείλει να τον αναζητήσει. Ο Ρομάνο ήξερε τη διεύθυνση και όταν χτύπησε την πόρτα, μια όμορφη κοπέλα του άνοιξε. Φυσικά ούτε αυτή μιλούσε ισπανικά, ούτε ο Ρομάνο γαλλικά. “Αντράντε;” της είπε. Εκείνη την οδήγησε σε ένα άλλο δωμάτιο. Εκεί ανάμεσα σε διάφορες ημίγυμνες παρουσίες και έντονα αρώματα, ο φίλος του τον υποδέχτηκε χαμογελαστός φορώντας μια μεταξωτή ρόμπα. Ο Αντράντε στο Παρίσι θύμιζε λίγο τον Φαίδωνα Γεωργίτση στην αριστουργηματική trash βιντεοταινία του 1981 “Ο Σεξοκυνηγός“, απλώς αντί για τη φλογέρα του βοσκού χρησιμοποίησε τις μοναδικές του κινήσεις στο ταγκό για να θέλξει. Ανάμεσα στις κατακτήσεις του πιθανολογείται ότι βρισκόταν η Κολέτ, διάσημη συγγραφέας της εποχής, αλλά και η Αμερικανίδα Ζοζεφίν Μπέικερ, χορεύτρια, περφόρμερ, συνεργάτιδα των Γάλλων κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και ακτιβίστρια κατά του ρατσισμού αργότερα, με την οποία λέγεται ότι χόρεψε ένα φλογερό ταγκό που έγινε… talk of the town. Η Μπέικερ είχε κατά σύμπτωση το ίδιο παρατσούκλι (μαύρο διαμάντι) με αυτό που ο κόσμος έβγαλε για τον Αντράντε σε εκείνο το Μουντιάλ, μαζί με το “μαύρο φαινόμενο”.

Η δεσποινίς Μπέικερ, σαφέστατα εντυπωσιακή.

Το 1924 ίσως ήταν η πιο ευτυχισμένη περίοδος του Αντράντε που έζησε μοναδικές στιγμές εντός και εκτός γηπέδου. Ίσως όμως παράλληλα να αποτέλεσε και την αρχή του τέλους. Η μεγάλη ζωή, η δόξα κι οι επιτυχίες έφεραν μια αλαζονεία και τον άλλαξαν. Η μαύρη κοινότητα του Μοντεβιδέο αποφάσισε να τον τιμήσει και να τον υποδεχτεί πίσω στην πατρίδα με μια γιορτή. Ο Αντράντε δεν πήγε κι αυτό ενόχλησε πολλούς. Άρχισε να γίνεται πιο απόμακρος, πιο περίεργος. Συνέχισε όμως να μαγεύει στο γήπεδο με τις μοναδικές του κινήσεις και τη φινέτσα του. Διέφερε πολύ από τους συμπαίκτες του. Δεν έπεφτε κάτω για να κάνει θέατρο και να εκμαιεύσει φάουλ, δεν ήταν καθόλου σκληρός, ήταν ένας άνθρωπος που χαιρόταν το ποδόσφαιρο και όπως λέγεται, πολύ συχνά τον έβλεπες χαμογελαστό μέσα στο γήπεδο. Πήρε μεταγραφή στη Νασιονάλ όπου και έπαιξε για έξι χρόνια, ενώ στη συνέχεια έπαιξε και στην Πενιαρόλ. Κέρδισε με την Ουρουγουάη τα Κόπα Αμέρικα του 1924 και 1926, όπως και ένα ακόμα χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς του 1928 και φυσικά ήταν μέλος της ομάδας που κατέκτησε το πρώτο Μουντιάλ το 1930. Παρ’ ότι ήταν πάντα εκεί, αγωνιστικά άρχισε σιγά σιγά να πέφτει λόγω της ζωής του και των προβλημάτων του. Πρώτα εξαιτίας της σύφιλης με την οποία διαγνώστηκε το 1925 και αργότερα εξαιτίας ενός χτυπήματος στο μάτι, όταν ο Αντράντε χτύπησε στο δοκάρι και του δημιούργησε πρόβλημα. Κατά άλλους, η απώλεια της όρασης στο ένα μάτι του ήταν αποτέλεσμα της σύφιλης μια που μπορεί να αποτελέσει σύμπτωμά της. Είπαμε, όλη η ζωή του είναι ένα μυστήριο. Προς το τέλος της καριέρας του μετακόμισε στην Αργεντινή όπου και έπαιξε σε διάφορους ομάδες, όπως η Λανούς και η Αρχεντίνος Τζούνιορς.

Τα παπούτσια που φορούσε ο Αντράντε από το 1923 ως το 1924. Πουλήθηκαν σε δημοπρασία για $1.500

Στους Αρχεντίνος κρέμασε και τα παπούτσια του σε μεγάλη ποδοσφαιρική ηλικία, από την οποία όμως δεν του έμειναν χρήματα. Ο κύκλος του έκλεισε στη γειτονιά Παλέρμο του Μοντεβιδέο. Εκεί που ξεκίνησε φτωχός, εκεί επέστρεψε πάλι φτωχός και χωρίς πολλούς φίλους. Κάποιοι λένε ότι η κατάντια του είχε και ρατσιστικά αίτια, ότι μετά το ποδόσφαιρο λόγω του χρώματός του δεν βρήκε ευκαιρίες, οι περισσότεροι όμως επιμένουν ότι ήταν ο ίδιος ο τρόπος ζωής του που τον οδήγησε στον κατήφορο. To 1950, σε σχετικά κακή κατάσταση, είδε από κοντά το Μαρακανάσο, μια που στην ομάδα της Ουρουγουάης αγωνιζόταν ο ανιψιός του Βίκτορ Ροντρίγκες Αντράντε. Αναφέρεται ότι ο Γερμανός δημοσιογράφος Φριτζ Χακ τον εντόπισε το 1956 να ζει σε ένα υπόγειο σε άθλιες συνθήκες. Πάμφτωχος, αλκοολικός και χωρίς να έχει μεγάλη επαφή με το περιβάλλον του. Πέθανε τον Οκτώβριο του 1957 σε ένα ίδρυμα, χωρισμένος και μόνος, πιθανώς λόγω φυματίωσης σύμφωνα με τον Εντουάρντο Γκαελάνο στο βιβλίο του El fútbol a sol y sombra. Τα μετάλλιά του ήταν ακόμα κρατημένα σε ένα κουτί παπουτσιών στο φτωχικό του σπίτι.

                                 

                                                                                                                  Πηγή: sombrero.gr

Μπουνιουέλ: Ο σκηνοθέτης που ξετίναξε την αστική υποκρισία...

Λουίς Μπουνιουέλ-Ζαν Μορό (Το ημερολόγιο μιας καμαριέρας,1964)

 

 

 Είναι ο πατέρας του σουρεαλιστικού κινηματογράφου, αλλά δεν έχει μείνει στην ιστορία μόνο γι’ αυτό ή γιατί ήταν ένας εμπνευσμένος δημιουργός, ένας από αυτούς που επηρέασαν όσο λίγοι το παγκόσμιο σινεμά.
Ο Λουίς Μπουνιουέλ κατέκτησε ένα τεράστιο κεφάλαιο της ιστορίας τού κινηματογράφου κυρίως γιατί έχει ταυτιστεί με ιδέες που πάντα θα αγγίζουν τους ανθρώπους ακόμη και αυτούς που είχαν διαφορετικές αντιλήψεις απ’ αυτόν.
Ήταν ένας αμφισβητίας, αιρετικός, αναρχικός, απέναντι σε κάθε εξουσία -εκκλησιαστική, πολιτική, οικονομική. Απεχθανόταν την υποκρισία της αστικής τάξης και της θρησκευτικής εξουσίας, δυο θέματα που βρίσκουμε σχεδόν πάντα στις ταινίες του. Ένα άλλο χαρακτηριστικό ήταν το ανατρεπτικά διαπεραστικό χιούμορ του, το οποίο θα δημιουργήσει σχολή στο σινεμά.
Σήμερα, ακριβώς 120 χρόνια από τη γέννησή του, η νεότερη γενιά δυστυχώς ή τον αγνοεί ή τον θεωρεί ένα κινηματογραφιστή που ναι μεν είχε σπουδαίες ιδέες, αλλά το έργο του είναι πλέον ξεπερασμένο. Η διάχυση του φαινόμενου της ανώδυνης διασκέδασης, η διαφήμιση στα όρια της πλύσης εγκεφάλου, με την ανάδειξη των μέτριων ως κάτι το σημαντικό, η τακτική της αποσιώπησης όλων αυτών που χάραξαν βαθιά με το ταλέντο και τις αναζητήσεις τους την τέχνη, έχουν απομακρύνει το κοινό, ακόμη και αυτό που αγαπά το σινεμά, από τον Μπουνιουέλ. Λες και η τέχνη έχει ημερομηνία λήξεως, όπως τα... γιαούρτια.

Από το «μεσαίωνα» στη «χρυσή εποχή»

Ο Μπουνιουέλ γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1900 στην Καλάντα της Αραγωνίας, στην Ισπανία, από εύπορους γονείς. Μεγάλωσε σε μια μικρή κλειστή επαρχιακή κοινωνία, παραδοσιακή και θρησκόληπτη, «μεσαιωνική» όπως τη χαρακτήριζε ο ίδιος, ενώ ήταν μαθητής σε αυστηρό καθολικό σχολείο.
Ανήσυχο πνεύμα, γρήγορα επαναστάτησε σε όλα αυτά και εντάχθηκε στο σουρεαλιστικό κίνημα της εποχής. Όπως έλεγε «ευτυχώς, κάπου ανάμεσα στο τυχαίο και το μυστηριώδες βρίσκεται η φαντασία, το μόνο πράγμα που προστατεύει την ελευθερία μας, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι προσπαθούν συνέχεια να την περιορίσουν ή να την αφανίσουν ολοσχερώς».
Στα φοιτητικά του χρόνια θα γνωριστεί με τον Λόρκα και τον Σαλβαντόρ Νταλί. Το 1929 θα γυρίσει την πρώτη του υπερρεαλιστική ταινία (μικρού μήκους), τον περίφημο «Ανδαλουσιανό Σκύλο», σε σενάριο που έγραψε με τον Νταλί. Θα ακολουθήσει το 1930 η σοκαριστική, για την εποχή της, ταινία «Η Χρυσή Εποχή», σκανδαλίζοντας την συντηρητική κοινωνία και την αστική τάξη. Ένα φιλμ που πολεμήθηκε από τον Τύπο και τελικά την απαγόρευσε η αστυνομία για 50 χρόνια.

Από τη μεξικάνικη στη γαλλική περίοδο 

Η επικράτηση των φασιστών του Φράνκο, μετά τον αιματηρό εμφύλιο, έδιωξε τον Μπουνιουέλ από τη χώρα του. Έπειτα από μία άκαρπη περιπλάνηση στις ΗΠΑ, θα βρεθεί στο Μεξικό, όπου θα βρει την ευκαιρία να δουλέψει ελεύθερος και να γυρίσει ορισμένες αριστουργηματικές ταινίες, όπως «Ξεχασμένοι από την Κοινωνία» και «Εξολοθρευτής Άγγελος».
Ο Φράνκο, σε μία προσπάθεια να πείσει για τον φιλελευθερισμό τού καθεστώτος του, θα καλέσει τον Μπουνιουέλ να γυρίσει πίσω στη χώρα του. Ο ανυπότακτος σκηνοθέτης θα απαντήσει στην πρόσκληση με μία πρόκληση, γυρίζοντας το 1961 την «Βιριδιάνα», παρωδώντας τον Μυστικό Δείπνο. Το καθεστώς έκαψε σχεδόν όλες τις κόπιες, αλλά μία ξέφυγε και στάλθηκε στις Κάννες, για να κερδίσει το Χρυσό Φοίνικα.
Θα εγκαταλείψει εκ νέου την Ισπανία, για να πάει στο Παρίσι, όπου διανύει την ωριμότερη περίοδο της σταδιοδρομίας του, τη λεγόμενη και «γαλλική περίοδο». Εκεί θα σκηνοθετήσει και τις σημαντικότερες και γνωστότερες ταινίες του, έχοντας ένα θαυμαστό επιτελείο ηθοποιών και συνεργατών. Μερικές απ’ αυτές είναι: «Το Ημερολόγιο μιας Καμαριέρας» (1964) με την Ζαν Μορό, την «Ωραία της Ημέρας» απογειώνοντας την Κατρίν Ντενέβ και χλευάζοντας τα αστικά ερωτικά πάθη, την «Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας» (Φερνάντο Ρέι, Πικολί, Στεφάν Οντράν) σατιρίζοντας καυστικά για μια ακόμη φορά την αστική τάξη, για την προσποιητή ευγένειά της, τους κενούς καλούς τρόπους, τις κατακερματισμένες διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και τα συγκαλυμμένα εγκλήματά της.
Έτσι, μετά το έξοχο «Το Φάντασμα της Ελευθερίας” θα ολοκληρώσει το έργο του, με «Το Σκοτεινό Αντικείμενο του Πόθου» (1977) ένα υπερρεαλιστικό δράμα με καταβολές από τον Μαρκήσιο Ντε Σαντ, κάνοντας κομμάτια τον πουριτανισμό, με τη γνώριμη δηλητηριώδη χιουμοριστική του διάθεση.
Ο Μπουνιουέλ ήταν ένας εύθυμος πεσιμιστής, που μας δίδαξε πώς να αμφισβητούμε. Ίσως γι’ αυτό να τον έχουν κατηγορήσει για τα πάντα. Από προδότη, διεστραμμένο, συκοφάντη, έως προβοκάτορα και εικονοκλάστη. Μόνο για τρελό δεν τον έχουν κατηγορήσει. Ίσως γιατί κατάφερε να αναδείξει την τρέλα του πολιτισμού και την προσπάθεια χειραγώγησης των ανθρώπων. Ήταν όμως και ο άνθρωπος που λάτρευε τα όνειρα, ακόμη και τους εφιάλτες. Ήταν η τελευταία του καταφυγή προς την ελευθερία. Αυτή που βρήκε τελικά στις 23 Ιουλίου του 1983 πεθαίνοντας στο αγαπημένο του Μεξικό.

                                                                                                              Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

13 Φεβρουαρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου...

Ήταν 13 Φεβρουαρίου το 1946, όταν πρωτολειτούργησε το ραδιόφωνο του ΟΗΕ και η Unesco επέλεξε την συγκεκριμένη μέρα σαν Παγκόσμια Ημέρα ραδιοφώνου.
Η ζωή μας θα ήταν πολύ αλλιώτικη χωρίς τον δέκτη του ραδιοφώνου, χωρίς ειδήσεις ή μουσική ακόμα και διαφημίσεις παντού όπου και αν βρισκόμαστε. Η μεγάλη και πολύτιμη εφεύρεση άλλαξε τον τρόπο της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε.

Γύρω στα 1873 ο Τζέιμς Κλαρκ Μάξγουελ πρότεινε την θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού, σύμφωνα με την οποία ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα μπορεί να μεταδοθεί χωρίς να μεσολαβεί κάποιο φυσικό μέσο. Το 1883 ο Χάινριχ Ρούντολφ Χερτς (Hertz) επαλήθευσε τη θεωρία του Μάξγουελ για τον ηλεκτρομαγνητισμό και ανακάλυψε τα ραδιοκύματα. Γύρω στα 1897, ο Γουλιέλμο Μαρκόνι, που θεωρείται ο πατέρας του ραδιοφώνου, επαληθεύει τα πειράματα του Χερτς και καταφέρνει να στείλει ασύρματο σήμα σε απόσταση 3 km. Με τη συσκευή αυτή ο Ιταλός Μαρκόνι πηγαίνει στην Αγγλία - που ήταν η μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής - και ιδρύει την εταιρεία 'Marconi Wireless telegraph', η οποία προσφέρει υπηρεσίες στη ναυσιπλοΐα. Τα ραδιοκύματά του δεν μετέδιδαν φωνή αλλά σήματα Μορς.
Ήταν τα Χριστούγεννα του 1906 στην Νέα Υόρκη όταν ο Ρέτζιναλντ Φέσεντεν  μετέδωσε για πρώτη φορά φωνή και μουσική μέσω ραδιοκυμάτων. Αργότερα ήρθε ο ντε Φορέστ για να εφεύρει την ηλεκτρονική λυχνία, η οποία ήταν η μόνη "μορφή" ραδιοφώνου για τα επόμενα 50-60 χρόνια. Μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο το ραδιόφωνο είναι ένα μέσο χρησιμοποιούμενο σε ερασιτεχνική βάση και δεν είναι καθόλου ανεπτυγμένο ούτε διαδεδομένο.
Σταθμός στην ιστορία του ραδιοφώνου αποτελεί η έμπνευση ενός Αμερικανού, του Φρανκ Κόνραντ (Frank Conrad), ο οποίος εργαζόταν ως μηχανικός και ερασιτεχνικά ασχολείτο με το ραδιόφωνο και τον αθλητισμό. Ο Κόνραντ τυχαία "βγήκε στον αέρα" με το ραδιόφωνο για να μεταδώσει τα αποτελέσματα των αγώνων. Απέκτησε φανατικό κοινό. Ήταν τότε που μεταδόθηκε και η πρώτη ραδιοφωνική διαφήμιση, ενός καταστήματος στη γειτονιά του Κόνραντ. Την εκπομπή του Κόνραντ, που ουσιαστικά θεωρείται αυτός, ο πατέρας του ραδιοφώνου, πήρε η εταιρεία Westinghouse, την υποστήριξε τεχνικά και την επαύξησε. Στις 20 Νοεμβρίου 1920 λειτούργησε ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός, ο K.D.K.A., που λειτουργεί ακόμη και σήμερα.

Το 1926 εμφανίζεται στην αγορά ραδιοφωνικός δέκτης αρκετά εύχρηστος, ποιοτικός και φθηνός. Από τότε το ραδιόφωνο κατακτά πολύ ευρύ κοινό. Στην πορεία εμφανίζεται και η σύσταση σχετικής νομοθεσίας για την οργάνωση τόσο των σταθμών όσο και των συχνοτήτων εκπομπής. Η εδραίωση, όμως, του ραδιοφώνου έρχεται μετά το 1930. Σε αυτή την περίοδο δημιουργείται το καλά οργανωμένο δίκτυο σταθμών (κρατικών και ιδιωτικών) τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη.
 Στα τέλη της δεκαετίας του '40 με αρχές της δεκαετίας του '50 το ραδιόφωνο αποκτά ένα νέο ανταγωνιστή, την τηλεόραση η οποία έχει στα χέρια της ένα πολύ δυνατό όπλο έναντι του ραδιοφώνου, την εικόνα. Η ακροαματικότητα του ραδιοφώνου πέφτει κατακόρυφα και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί ψάχνουν λύσεις. Η λύση έρχεται το '50-'60 και την εμφάνιση της δημοφιλέστατης μουσικής Rock 'n Roll. Η κρίση ξεπερνιέται και το ραδιόφωνο καθιερώνεται ως αποκλειστικά ψυχαγωγικό-μουσικό μέσο.
Τη δεκαετία του '60 αμφισβητείται στην Ευρώπη το κρατικό ραδιόφωνο, γιατί δεν μετέδιδε Ροκ μουσική και απορρίπτεται από τη νεολαία της εποχής. Εμφανίζεται η Πειρατική Ραδιοφωνία με πρωτοπόρο το Radio Caroline στην Αγγλία, το οποίο εκπέμπει από ένα μικρό πλοίο έξω από τα χωρικά ύδατα της Αγγλίας και μεταδίδει μόνο Rock. Η ακροαματικότητά του είναι τόσο υψηλή, που απειλεί το BBC. Ακολουθεί ευρεία διάδοση αυτού του τύπου ραδιοφωνίας σε όλη την Ευρώπη. Στη δεκαετία του 70 τις λυχνίες αντικαθιστούν τα μικρά τρανζίστορ. Το ραδιόφωνο και το κασετόφωνο συνδυάζονται σε μια συσκευή.
Το συμβατικό ραδιόφωνο περιλαμβάνει δύο κατηγορίες τρόπου μετάδοσης τα AM (διαμόρφωση κατά πλάτος) και τα FM (διαμόρφωση κατά συχνότητα).

Το χρονολόγιο του ελληνικού ραδιοφώνου

Ο πρώτος όμως εθνικός ραδιοφωνικός σταθμός ιδρύθηκε και λειτούργησε στην περιοχή των Αθηνών, αφού στις 25 Μαρτίου του 1938 εγκαινιάστηκε από τον τότε βασιλιά Γεώργιο Β΄, ενώ το 1945 ιδρύθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) που ανέλαβε την ευθύνη λειτουργίας του σταθμού.
1948 : Την γενική διεύθυνση του ΕΙΡ αναλαμβάνει ο Δημήτρης Σβολώπουλος και διευθυντής προγράμματος ο συγγραφέας Στρατής ιδρύεται ο κεντρικός ραδιοφωνικός σταθμός των Ενόπλων Δυνάμεων. Επίσης εκπέμπουν για πρώτη φορά ο ραδιοφωνικός σταθμός Βόλου και Λάρισας.
1949: Δημιουργείται και ο ραδιοφωνικός σταθμός Ιωαννίνων.
1950 :Δημιουργείται ο ραδιοφωνικός σταθμός Κοζάνης και γενικός Διευθυντής της ΕΙΡ τοποθετείται ο Χριστόδουλος Τσιγάντες.
1952 : Στις 11 Μαΐου στις 18.00 αρχίζει τη λειτουργία του το δεύτερο πρόγραμμα της ΕΙΡ.
1955: Οι πρώτες μεταδόσεις κλασσικής μουσικής ( από 19.00 – 24.00)με τα εγκαίνια του Γ΄ προγράμματος
Από τα τέλη της δεκαετίας του '70, αρχικά η μπάντα των μεσαίων και στη συνέχεια η ζώνη των FM κατακλύζεται από εκατοντάδες ερασιτέχνες (οι επονομαζόμενοι και "πειρατές"), που εκπέμπουν πολυποίκιλα προγράμματα, αμφισβητώντας ανοιχτά το ραδιοφωνικό μονοπώλιο της κρατικής ραδιοφωνίας. Ραδιοσταθμό κατασκεύασαν, επίσης, οι φοιτητές του ΕΜΠ κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Πολυτεχνείου κατά της Χούντας το 1973.
1975: Το  EIPT μετατρέπεται  με το νόμο 230/ 1975 (ΦEK 272) σε ανώνυμη εταιρία και μετονομάζεται σε Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση ΑΕ.

Στα πλαίσια τη γενικής εκσυγχρονιστικής προσπάθειας και προσαρμογής των δομών στις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, την τελευταία εικοσαετία μόλις, εκσυγχρονίστηκε και ο θεσμός της ραδιοφωνίας. Με το νόμο 1730/1987 ιδρύθηκε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου για τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, που λειτουργεί με τη μορφή ανώνυμης εταιρίας με έδρα την Αθήνα. Με την Υπουργική απόφαση 14631/Ζ2/2691/29.5.87 καθορίστηκαν οι προϋποθέσεις και οι όροι ίδρυσης ραδιοσταθμών τοπικής ισχύος, από Δήμους και κοινότητες. Τέλος με το προεδρικό διάταγμα 25/1988 έχουμε την "απελευθέρωση" της ιδιωτικής ραδιοφωνίας, καθώς τέθηκαν οι όροι ίδρυσης τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Σήμερα η κατανομή των ραδιοφωνικών συχνοτήτων γίνεται από το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΣΡ). Ωστόσο, παραμένει σε μεγάλο βαθμό...χαοτική η κατάσταση μια και πολλά ραδιόφωνα, δίχως άδειες, δίχως προσανατολισμό και χωρίς επαγγελματισμό χαλούν την όμορφη μαγιά.

Σήμερα το ραδιόφωνο εξακολουθεί να είναι στις προτιμήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη που θέλουν να ακούν πρώτα από όλους ειδήσεις, νέα, μουσική, ιστορία και εκπομπές που ενημερώνουν ψυχαγωγούν και κρατούν συντροφιά οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας και σε οποιονδήποτε τόπο.

 

                                                                                                        Πηγή: thetoc.gr 

Τιμώντας τη μέρα του ραδιοφώνου το Ιστολόγιό μας, παρουσιάζει μια θεατρική ραδιοφωνική παράσταση από τα χρόνια που το ραδιόφωνο ήταν από τις λιγοστές διεξόδους της φαντασίας..."Αγάπη μου ουάουα" για τις συναισθηματικές περιπέτειες ενός συγγραφέα...Με άφταστους Κώστα Ρηγόπουλο και Κάκια Αναλυτή  αλλά και Ηλία Λογοθέτη και Μάκη Ρευματά...

Κάρολος Κουν "Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας"

Σαν σήμερα, πριν 33 χρόνια, 14 Φεβρουαρίου 1987, έφυγε από τη ζωή ο άνθρωπος που άλλαξε την πορεία του θεάτρου στη χώρα μας, ο Κάρολος Κουν (1908-1987).

«…Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στο χώρο μας.

Μόνος του ο καθένας είναι ανήμπορος. Μόνος του ο καθένας από σας τους πιο κοντινούς στην προσπάθειά μας, είναι ανήμπορος. Μαζί ίσως κάτι μπορέσουμε να κάνουμε.

Το θέατρο, ως μορφή Τέχνης, δίνει τη δυνατότητα να συνδεθούμε, να συγκινηθούμε, ν’ αγγίξουμε ο ένας τον άλλον, να νιώσουμε μαζί την αλήθεια. Να γιατί διαλέξαμε το θέατρο σα μορφή εκδήλωσης του ψυχικού μας κόσμου…» 

Απόσπασμα από τη διάλεξη που δόθηκε στις 17 Αυγούστου 1943 για τον Όμιλο των Φίλων του «Θεάτρου Τέχνης». 

«Η αίσθηση του σπασμένου βιολιού…»

Στο βίντεο που ακολουθεί ο Κάρολος Κουν μιλά για τους νέους ηθοποιούς και τη θεατρική εκπαίδευση. Πρόκειται για αποσπάσματα από την επομπή Παρασκήνιο της ΕΤ1 που προβλήθηκε τον Νοέμβριο του 2008. Περιέχει κομμάτια από συνεντεύξεις του Κάρολου Κουν στον Φρέντυ Γερμανό καθώς και στο Παρασκήνιο του Σωτήρη Αναστασιάδη το 1976.

Νίκος Καββαδίας, ο Κεφαλλονίτης ποιητής των θαλασσών

Όλα τα πράγματα έχουν τη δική τους μυρωδιά. Οι άνθρωποι δεν έχουν. Την κλέβουν από τα πράγματα.»
Είναι ο ποιητής που ύμνησε, με απαράμιλλο τρόπο και με άψογη χρήση της ιδιωματικής ναυτικής γλώσσας, τη γοητεία της θάλασσας και του ταξιδιού.

Ο Νίκος Καββαδίας (11 Ιανουαρίου του 1910 - 10 Φεβρουαρίου του 1975) γεννήθηκε στο Χαρμπίν της Μαντζουρίας στην Κίνα. Και οι δύο γονείς του Νίκου Καββαδία ήταν Κεφαλλονίτες, ενώ ο πατέρας του, Χαρίλαος, είχε και τη ρωσική υπηκοότητα. Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η οικογένεια εγκαταλείπει την Άπω Ανατολή και επιστρέφει στην Ελλάδα – εκτός από τον Χαρίλαο Καββαδία ο οποίος επιστρέφει στην Ρωσία, όπου διατηρεί επιχειρήσεις γενικού εμπορίου με κύριο πελάτη το τσαρικό στρατό. Με το ξέσπασμα την Οκτωβριανής Επανάστασης, ο Χαρίλαος Καββαδίας φυλακίζεται ενώ οι επιχειρήσεις του έχουν καταστραφεί.

Το 1921 ο πατέρας της οικογένειας επιστρέφει στην Ελλάδα τσακισμένος. Η οικογένεια αρχικά διαμένει στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς αλλά στην συνέχεια μετακομίζει στον Πειραιά. Ο μικρός Νίκος πηγαίνει στο δημοτικό εκεί, συμμαθητής με τον Γιάννη Τσαρούχη ενώ στο εξατάξιο τότε Γυμνάσιο γνωρίζεται και με τον λογοτέχνη Παύλο Νιρβάνα. Από μικρός αγαπά την ανάγνωση και διαβάζει κυρίως Ιούλιο Βερν και περιπέτειες ενώ ήδη από το δημοτικό διαφαίνεται το συγγραφικό του ταλέντο, όπου εκδίδει ένα σχολικό περιοδικό.
Σε ηλικία 18 ετών δημοσιεύονται τα πρώτα ποιήματά του, υπό το ψευδώνυμο «Παύλος Βαλχάλας» στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας. Μετά το Γυμνάσιο δίνει εξετάσεις για την Ιατρική σχολή αλλά ο θάνατος του πατέρα του τον αναγκάζει να εγκαταλείψει τα θρανία για να εργαστεί πλέον για την επιβίωση. Εξακολουθεί ωστόσο να γράφει και έργα του εμφανίζονται σε διάφορα φιλολογικά περιοδικά της εποχής.

Ήταν Νοέμβριος του 1928 όταν εκδίδεται το πρώτο του ναυτικό φυλλάδιο ως «ναυτοπαίς» και τον επόμενο χρόνο μπαρκάρει για πρώτη φορά, ως ναύτης, στο φορτηγό πλοίο «Άγιος Νικόλαος». Το 1933 κάνει την επίσημη είσοδό του στα ελληνικά γράμματα με τη δημοσίευση της ποιητικής συλλογής του «Μαραμπού», το οποίο γίνεται δεκτό από τη λογοτεχνική κοινότητα με σκληρά σχόλια – μόνοι ενθουσιώδεις υποστηρικτές του εμφανίζονται οι Φώτος Πολίτης και Κώστας Βάρναλης.

Η οικογένεια Καββαδία μετακομίζει από τον Πειραιά στην Αθήνα, το 1934, και η οικεία της γίνεται εστία συγκέντρωσης λογοτεχνών, ποιητών και ζωγράφων της εποχής. Το 1939 παίρνει το δίπλωμα του ασυρματιστή αλλά με το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου επιστρατεύεται στο αλβανικό μέτωπο. Τα χρόνια της γερμανικής κατοχής, παραμένει στην Αθήνα, ενώ μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου ( με τη «ρετσινιά» του «κομμουνιστή άνευ δράσεως») μπαρκάρει ξανά, ως ασυρματιστής, και ταξιδεύει συνεχώς για τα επόμενα τριάντα χρόνια, απαθανατίζοντας στο χαρτί τους ξένους τόπους και τις εμπειρίες του.

Το 1947 κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή του «Πούσι» και επανακυκλοφορεί το «Μαραμπού» με την προσθήκη τριών ανέκδοτων ποιήματα και με αυτή τη συλλογή, ο Καββαδίας ξεφεύγει από τα πρότυπά του. Το 1954 εκδίδει τη «Βάρδια», την οποία οι φιλόλογοι, όπως και με το Μαραμπού, δυσκολεύονται να κατατάξουν τόσο λόγω της άψογης δημοτικής και της ιδιωματικής ναυτικής γλώσσας όσο και του γεγονότος ότι δεν μπορούσαν να αποφασίσουν αν επρόκειτο για μυθιστόρημα, αυτοβιογραφικό διήγημα, νουβέλα φαντασίας ή οτιδήποτε άλλο.

Όσοι τον γνώριζαν, έκαναν λόγο για έναν άνθρωπο ήπιο και γλυκομίλητο που αγαπούσε τα αστεία, τα μπορντέλα και τα κορίτσια τους, όπως και την ζωγραφική - στην καμπίνα του είχε κρεμασμένους τρεις πίνακες του Henri de Toulouse-Lautrec. Διάβαζε πάντα πολύ και του άρεσε ιδιαίτερα να απαγγέλλει ποίηση άλλων - άλλωστε γνώριζε πολλούς από τους μεγαλύτερους ποιητές της εποχής, όπως τους Βάρναλη, Σεφέρη, Ελύτη, Σικελιανό.
Ο «Κόλιας» όπως ήταν το παρατσούκλι του μεταξύ των συντρόφων του ναυτικών, οι περισσότεροι από τους οποίους αγνοούσαν ότι ήταν ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές της χώρας, εγκαταλείπει τη θάλασσα μονάχα όταν το επιβάλλει η υγεία του και με τη συμπλήρωση τριών μηνών διαμονής του στη στεριά, στις 10 Φεβρουαρίου του 1975, πεθαίνει ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Λίγο καιρό μετά το θάνατό του εκδίδεται η τρίτη ποιητική συλλογή του «Τραβέρσο», με 14 ποιήματα και 3 νανουρίσματα, και χαρακτηρίζεται από πολλούς ως το ωριμότερο έργο του, ενώ τρία χρόνια αργότερα ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος μελοποίησε με εξαιρετική επιτυχία 11 ποιήματα του, τα οποία κυκλοφόρησαν σε δίσκο με τίτλο «Ο Σταυρός του Νότου».
Το 1992, ο Θάνος Μικρούτσικος μελοποιεί και άλλα ποιήματα του Καββαδία, με ερμηνευτές όπως οι Γιώργος Νταλάρας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας.
Ακολουθεί η εμβληματική απόδοση των "7 νάνων στο s/s Cyrenia", του Νίκου Καββαδία, από τον αείμνηστο Θάνο Μικρούτσικο. Τελικά, τον κορυφαίο από τους ερμηνευτές του ποιητή. Πραγματικά καθηλωτική...

Βιομηχανία... διαγνώσεων παιδιών με «μαθησιακές δυσκολίες»

Η «Εφ.Συν.» ανοίγει τον φάκελο μαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής, με ή χωρίς υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) και αυτισμός και διερευνά πώς από την πλήρη άγνοια φτάσαμε στις υπεράριθμες διαγνώσεις, με αποτέλεσμα ως χώρα να κατέχουμε το παγκόσμιο ρεκόρ στις μαθησιακές δυσκολίες, με συχνότητα που προσεγγίζει το 30%, ενώ θα έπρεπε να κυμαίνεται στο 2-4%.
Το βάρος καλούνται να σηκώσουν τόσο οι οικογένειες όσο και το σχολείο, ενώ η διαχρονική απουσία του «δημόσιου» από το εν λόγω πεδίο οδήγησε στην άνθηση του... ιδιωτικού.
Για κατασκευασμένα ποσοστά αλλά και σύνδρομα (βλέπε ΔΕΠΥ) μιλούν στην «Εφ.Συν.» ο παιδοψυχίατρος Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, ο ψυχίατρος Θόδωρος Μεγαλοοικονόμουκαι οι ψυχολόγοι Μιχάλης Παπαδόπουλος και Νάνσυ Παπαθανασίου.
 
Περικυκλωμένα τα παιδιά. Από τις «μαθησιακές δυσκολίες» που περιλαμβάνουν όλα τα «δυσ-» (δυσλεξία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία, δυσγραφία, δυσαριθμησία, δυσφασία), τη διάσπαση προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα, αλλά και τον αυτισμό.
Διαγνώσεις που σαρώνουν τη σύγχρονη Ελλάδα. Η επιστημονική κοινότητα αμφισβητεί τόσο τη συχνότητα των «μαθησιακών δυσκολιών» που προσεγγίζει το 30% (!) στη χώρα μας, ενώ θα έπρεπε να κυμαίνεται στο 2-4%, όσο και τα ίδια τα σύνδρομα, όπως τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) – διεθνώς γνωστή ως Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD).
Στη βάση των τωρινών επιστημονικών δεδομένων, λένε οι επιστήμονες, οι υπεράριθμες διαγνώσεις κινδυνεύουν να υποκρύπτουν πρωτίστως οικονομικά κίνητρα και να μην υπηρετούν τα πραγματικά συμφέροντα του παιδιού.
Ο Γιώργος είναι μαθητής της πέμπτης Δημοτικού. Πέρσι η δασκάλα κάλεσε τη μαμά του και της είπε ότι «πάσχει από ΔΕΠΥ».
Η... διάγνωση της δασκάλας βασίστηκε στο ότι ο Γιώργος «δεν συγκεντρώνεται στο μάθημα, δεν... το ένα, δεν... το άλλο». Η μαμά ρώτησε και τις άλλες μαμάδες, και διαπίστωσε ότι η δασκάλα είχε πει τουλάχιστον στις μισές πως «το παιδί χρειάζεται να το δει ειδικός». Αποφάσισε να μην τρέξει το παιδί της στους ειδικούς.
Η Χαρά είναι 9 χρόνων και πηγαίνει στην τρίτη Δημοτικού. Η δασκάλα της είπε στη μαμά της ότι «το παιδί έχει πρόβλημα το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί από ειδικούς».
Η μαμά της Χαράς συμβουλεύτηκε παιδοψυχίατρο ο οποίος την καθησύχασε.
Ο Γιώργος έχει φέτος δάσκαλο ο οποίος δεν τον αντιμετωπίζει σαν «προβληματικό» και η δασκάλα της Χαράς έκανε πίσω μετά τη συμβουλή του παιδοψυχίατρου.
Ωστόσο, οι γονείς των δυο αυτών παιδιών δεν είναι ο κανόνας αλλά η εξαίρεση, αφού η συντριπτική πλειονότητα των γονιών μπαίνουν στην περιπέτεια των «ειδικών».
Οπως οι γονείς της Μαρίας και του Νικόλα.
Η Μαρία είναι 13 χρόνων. Διαγνώστηκε με ΔΕΠΥ στα 6 της χρόνια από τη δασκάλα και από ειδικό κι έκτοτε παίρνει ριταλίνη.
Ο Νικόλας, σήμερα μαθητής της πέμπτης Δημοτικού, διαγνώστηκε με δυσλεξία στην πρώτη και από τότε κάνει 3 συνεδρίες την εβδομάδα σε ιδιωτικό κέντρο έναντι 1.000 ευρώ τον μήνα!

Μόδα!

Ο Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Παιδοψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής, μιλάει στην «Εφ.Συν.» για μόδα:
«Ξαφνικά έγινε της μόδας κι έχουμε τρομακτική αύξηση παγκοσμίως των μαθησιακών δυσκολιών. Εάν πιστέψουμε τα στοιχεία, τότε η χώρα μας κατέχει παγκόσμιο ρεκόρ με 30%.Το ποσοστό των δυσλεκτικών παιδιών στη χώρα μας αγγίζει το 27%, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία προ πενταετίας, αριθμός που σήμερα έχει αυξηθεί» σημειώνει, διαπιστώνοντας «παράλογο ποσοστό διαγνώσεων» που καταδεικνύει ότι «κάτι κάνουμε λάθος όλοι μας. Πριν ξεσπάσει αυτή η λαίλαπα το ποσοστό κυμαινόταν μεταξύ 2-4%, ενώ αντίστοιχα στην Ευρώπη μεταξύ 4-7%».
Το ίδιο παρατηρείται και στις διαγνώσεις αυτισμού και ΔΕΠΥ:
«Κάθε παιδί που αργεί να μιλήσει, που δεν επικοινωνεί κατά την εκτίμηση κάποιων με τον τρόπο που θα έπρεπε, το τοποθετούν στο περιβόητο φάσμα του αυτισμού και ξεκινούν οι ειδικές θεραπείες. Ξαφνικά έχουμε μία επιδημία αυτισμού. Και βέβαια, μην ξεχνάμε το άλλο μεγάλο κομμάτι, των διαγνώσεων υπερκινητικών παιδιών. Στην Ελλάδα, που δεν είχαμε ποτέ πρόβλημα υπερκινητικότητας, ξαφνικά αποκτήσαμε παιδιά υπερκινητικά».
«Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους και μας ωθούν να επαναθεωρήσουμε το εκπαιδευτικό σύστημα», προσθέτει. «Οταν όμως από τη μία ο γονιός αγωνιά από την πρώτη στιγμή για τις άριστες επιδόσεις του παιδιού του και το παιδί αποκλίνει από αυτόν τον στόχο, αυτό αποσυντονίζει, με αποτέλεσμα την αναζήτηση μιας άμεσης λύσης. Οταν δεν λαμβάνουμε υπόψη μας ότι κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικό χρόνο επώασης και ανάπτυξης, τότε δημιουργείται χώρος για να “βαφτίσουμε” με περισσή ευκολία το παιδί προβληματικό. Από την άλλη, υπάρχει ο χώρος των κέντρων μάθησης λόγου και εκπαίδευσης που επεκτείνεται με ρυθμούς γοργούς», σημειώνει ο Δ. Αναγνωστόπουλος.
«Αρκεί να αναφέρουμε ότι η χώρα μας μετράει 6-7 χιλιάδες λογοπεδικούς, ενώ πίσω από όλο αυτό υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που θέλει να επιβιώσει».

«Ανύπαρκτες» οι δημόσιες παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες

Ο ψυχίατρος Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, από τους πρωτεργάτες της αποασυλοποίησης της Λέρου, εργάστηκε στο Δρομοκαΐτειο, στο Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου και στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, αναδεικνύοντας μεθόδους και προγράμματα ριζικής αποδόμησης και υπέρβασης των ιδρυματικών πρακτικών.
Μιλώντας στην «Εφ.Συν.» επιβεβαιώνει την υπερδιάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών, του αυτισμού, της υπερκινητικότητας και διάσπασης προσοχής και μιλάει για τεχνητό, κατασκευασμένο ποσοστό.
«Αν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας για ενηλίκους -πέραν του ποιοτικά άκρως προβληματικού χαρακτήρα τους- είναι ποσοτικά ανεπαρκείς και άκρως υποστελεχωμένες, η ποσοτική ανεπάρκεια και υποστελέχωση ισχύει στη νιοστή για τις παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες».
Πράγματι, το «Δημόσιο» αποτελείται από ελάχιστα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα και ακόμα λιγότερες μονάδες νοσηλείας. Τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα είναι, και ήταν ανέκαθεν, τόσο υποστελεχωμένα, που, ανεξάρτητα από τις όποιες προθέσεις των λειτουργών που εργάζονται σε αυτά, ούτε τις αξιολογήσεις δεν προλαβαίνουν να κάνουν - γι’ αυτό και η καθυστέρηση στα ραντεβού ξεπερνάει το εξάμηνο!
Και το κυριότερο: τα Κέντρα αυτά δεν παρέχουν θεραπείες (πλην ελαχίστων, πολύ ειδικών περιπτώσεων - και όχι όλα).
Κάνουν μόνο διάγνωση/αξιολόγηση και «συνταγογραφούν» τις προτεινόμενες θεραπείες (λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, μαθησιακή στήριξη κ.λπ.), οι οποίες αναγκαστικά θα πρέπει να γίνουν σε ιδιωτικά κέντρα.

Ο ιδιωτικός τομέας

Αυτή η κατάσταση, που επιδεινώθηκε με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, έκανε συνεπώς το σύστημα των παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών να συγκροτηθεί με συστατικό του στοιχείο την ανάθεση της πλειονότητας των θεραπειών στον ιδιωτικό τομέα.
«Είναι η εσαεί απουσία του “Δημόσιου” από το εν λόγω πεδίο που οδήγησε στην άνθηση του ιδιωτικού, με όλες τις συνεπαγόμενες παρενέργειές του, την ίδια στιγμή που αυτή η συγκρότηση του συστήματος δημιούργησε και εδώ, όπως παντού, τους γνωστούς «παράλληλους» ή «υπόγειους» διαύλους μιας κακοήθους συνέργειας δημόσιου - ιδιωτικού τομέα και τροφοδότησης του δεύτερου από τον πρώτο», εξηγεί ο Θ. Μεγαλοοικονόμου.
Η διαδικασία είναι η εξής: Οι γονείς παίρνουν μία γνωμάτευση-βεβαίωση από έναν δημόσιο φορέα και με βάση αυτή λαμβάνουν ένα ποσό από τον ασφαλιστικό φορέα για να προχωρήσουν στη θεραπεία (λογοθεραπείες, εργοθεραπείες κ.λπ.) στα ιδιωτικά κέντρα. Τα χρήματα αυτά, βέβαια, δεν είναι ποτέ αρκετά για την ολοκλήρωση της θεραπείας, αλλά λιγότερα από τα μισά που απαιτούνται. Ετσι -όσοι έχουν- βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη προκειμένου να κάνει το παιδί τους την ενδεδειγμένη θεραπεία. Για όσους δεν έχουν, ισχύει το γνωστό «όπου φτωχός κι η μοίρα του».

Φάρμακο, η εύκολη «λύση»

Οι δάσκαλοι, καθηγητές κ.λπ., εξουθενωμένοι οι ίδιοι εργασιακά και μισθολογικά, έρχονται συχνά σε μεγάλη δυσκολία να διαχειριστούν καταστάσεις που δημιουργούνται στην τάξη από κάποια «διαφορετικά» ή «προβληματικά», όπως αμέσως χαρακτηρίζονται, παιδιά.
Παιδιά που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την επιθυμητή πρόοδο της τάξης, δυσκολεύονται στη μάθηση και λειτουργούν διαταρακτικά.
Παιδιά ανήσυχα, απρόσεχτα, που δεν «υπακούν», δεν ολοκληρώνουν τα καθήκοντά τους, δεν συμμορφώνονται, δεν έχουν θέληση, χάνουν τα πράγματά τους, είναι παρορμητικά, ακατάστατα, ενοχλητικά, μιλάνε πολύ, διακόπτουν τους άλλους, μπερδεύονται στα πόδια των άλλων.
Ολα αυτά είναι χαρακτηριστικά της σχολικής τάξης, αλλά είναι για όλους μας ανεκτά στον ανοιχτό χώρο, σε μια πλατεία ή στην παραλία.
«Ο κίνδυνος είναι να διοχετευθούν προς τα σύνδρομα και τις δυσκολίες ένα μέρος των προβλημάτων, των δυσκολιών και της μοναξιάς παιδιών, γονιών και δασκάλων, που δεν ακούγονται και δεν φροντίζονται “αλλού και αλλιώς”», λέει ο Θ. Μεγαλοοικονόμου και προσθέτει: «Ο ειδικός και το φάρμακο κινδυνεύουν να παρουσιάζονται ως η μόνη και εύκολη απάντηση σε όλα τα κακά, που δεν βρίσκουν πραγματική απάντηση στο κοινωνικό πεδίο».
Οι απαντήσεις που επικεντρώνονται στη φαρμακολογική ή τη θεραπευτική παρέμβαση συλλαμβάνουν και απαντούν στο πρόβλημα μονοδιάστατα και απλοποιητικά, αντιμετωπίζοντάς το ως ατομικό, ψυχολογικό/βιολογικό πρόβλημα.
Το σχολείο ως τέτοιο, η οργάνωσή του, η λειτουργία του, οι στόχοι του, το περιεχόμενο και η μεθοδολογία της διδασκαλίας, οι σχέσεις ανάμεσα σε διδάσκοντες και διδασκόμενους, το «κλίμα» και η «ατμόσφαιρα» μέσα στην τάξη, η καλλιέργεια της δημιουργικότητας, της συμμετοχής και της πρωτοβουλίας ενάντια στην παθητικότητα και τη μηχανική αποστήθιση - όλα αυτά μένουν απ’ έξω.

Τι σχολείο χρειαζόμαστε;

«Στην πραγματικότητα, όμως, το ερώτημα είναι τι σχολείο χρειαζόμαστε. Πώς έχει εξελιχθεί η κοινωνική ζωή έτσι ώστε να ανταποκρίνεται το σχολείο;» τονίζει μιλώντας στην «Εφ.Συν.» η εκπαιδευτικός Βαγγελιώ Δερμιτζάκη, δασκάλα δημοτικού τα τελευταία 20 χρόνια.
«Ολο και περισσότερα παιδιά δεν μπορούν να παρακολουθήσουν πάνω από 10 λεπτά την παράδοση. Η δυσκολία του σχολείου και η ποσότητα της ύλης έχει αυξηθεί, με αποτέλεσμα να κουράζονται περισσότερο τα παιδιά, τα οποία λόγω του ότι είναι παιδιά της οθόνης, έχουν μάθει σε έναν διαφορετικό ρυθμό και βαριούνται στην τάξη».
Οι υπερβολικές διαγνώσεις συμφωνεί ότι είναι ένα κοινωνικό και εκπαιδευτικό φαινόμενο, όχι ψυχολογικό.
«Διαπιστώνουμε μία τάση για διαγνώσεις. Παρατηρούμε ότι ο ιδιωτικός τομέας δίνει με μια ευκολία διαγνώσεις, σε αντίθεση με τον δημόσιο. Πληθώρα παιδιών έρχονται με τη μία ή την άλλη διάγνωση, πολλές από τις οποίες είναι λίγο θολές, όπως η διάγνωση για “διάχυτες μαθησιακές διαταραχές”».

Το «χάπι της υπακοής»

Μία από τις «εύκολες απαντήσεις» στη δυσκολία της ΔΕΠΥ, όπως σε πολλές άλλες ανθρώπινες αντιφάσεις, είναι το φάρμακο, εξηγεί ο Θ. Μεγαλοοικονόμου.
H ριταλίνη -μια αμφεταμίνη που η φαρμακολογική της επίδραση δεν είναι μόνο στα παιδιά με υπερκινητικότητα, αλλά απλώνεται σε μια γενικά ευνοϊκή δράση στη σχολική επίδοση- είχε αποσυρθεί παλαιότερα, λόγω των σοβαρών ανεπιθύμητων παρενεργειών της (εθιστικό κ.λπ.).
Τώρα έχει γίνει το σύμβολο του γρήγορου ναρκωτικού, επαρκούς, σιωπηλού, συμπτωματικού, που, ως διά μαγείας, κάνει πιο προσεκτικό και πιο ήσυχο όποιον είναι πολύ ανήσυχος.
Διαδεδομένο ως το «χάπι της υπακοής», η ριταλίνη είναι φάρμακο της Novartis, «που κυκλοφόρησε συνοδευόμενη από μία μεγάλη διαφημιστική καμπάνια παγκοσμίως».
«Για να διαγνωστεί ΔΕΠΥ πρέπει όχι μόνο τα συμπτώματα να είναι σοβαρού βαθμού, αλλά να εμφανίζονται σε περισσότερα περιβάλλοντα ζωής ταυτόχρονα και, πάνω απ’ όλα, να εμποδίζουν το παιδί να λειτουργήσει όπως θα έπρεπε στο σπίτι, στο σχολείο, με τους φίλους, μόνο του κ.λπ. Η διάγνωση, φυσικά, θα πρέπει να γίνεται ύστερα από σοβαρή κλινική εξέταση και όχι στη βάση ερωτηματολογίων, όπως συνήθως γίνεται, που συμπληρώνονται από γονείς και εκπαιδευτικούς», εξηγεί ο κ. Μεγαλοοικονόμου.

Οι ευθύνες της Πολιτείας

Τα Χριστούγεννα του 2017 ο ΕΟΠΥΥ επιχείρησε να αντιμετωπίσει την υπερδιάγνωση επιφανειακά και όχι στοχεύοντας στη ρίζα του προβλήματος, δηλαδή αναδιαρθρώνοντας το σύστημα δημόσιων υπηρεσιών.
Περιέκοψε τη σχετική δαπάνη και διαπραγματεύτηκε «συλλογικές συμβάσεις» με τα Κέντρα στη βάση της αδιαφιλονίκητης διαιώνισης της λειτουργίας του υπάρχοντος συστήματος.
Οι γονείς βγήκαν μπροστά και διαμαρτυρήθηκαν. Με πρωτοβουλία του υπουργού Υγείας, Ανδρέα Ξανθού, δημιουργήθηκε τότε επιστημονική επιτροπή -με τη συμμετοχή γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων (παιδιάτρων, νευρολόγων, παιδοψυχιάτρων, φυσιάτρων), εκπροσώπων του ιδιωτικού τομέα (ψυχολόγων, λογοπεδικών, λογοθεραπευτών), αλλά και συλλόγων γονέων- με αντικείμενο την εξαγωγή πορίσματος βάσει του οποίου θα κινηθεί η πολιτεία.
Το πόρισμα της Επιτροπής, επικεφαλής της οποίας είναι ο Δ. Αναγνωστόπουλος, θέτει μεταξύ άλλων τις προδιαγραφές για την αδειοδότηση και λειτουργία των Κέντρων από το υπουργείο Υγείας, από το οποίο και θα ελέγχονται.
Προβλέπει ακόμα την ύπαρξη διεπιστημονικής ομάδας, η οποία θα συνεισφέρει στην κατάλληλη διάγνωση και αντιμετώπιση του περιστατικού υπό τη διεύθυνση γιατρού, ο οποίος έχει τη συνολική ευθύνη.
Η οριοθέτηση του ιδιωτικού τομέα μέχρι το ξαναχτίσιμο του σχολείου και της δημόσιας υγείας με προτεραιότητα στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας σε κάθε γειτονιά, για τα οποία έχει δεσμευτεί η σημερινή κυβέρνηση, είναι εξαιρετικής σημασίας.
Η επικέντρωση απλώς στις όποιες ρυθμίσεις για την ίδρυση και αδειοδότηση των ιδιωτικών κέντρων, την τιμολόγηση των παρεχόμενων θεραπειών κ.λπ., είναι πολιτικές πρακτικές που δεν κάνουν άλλο από το να ανακυκλώνουν και να επιδεινώνουν το πρόβλημα.
Μια ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος των όποιων θεραπειών στα παιδιά, θα ήταν συνυφασμένη με την επαρκή στελέχωση των υπαρχουσών δημόσιων παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών και, ταυτόχρονα, με την ίδρυση νέων, ως τη μόνη απάντηση στην πλήρη ιδιωτικοποίησή τους. Με λίγα λόγια, όπως το θέτει ο Θ. Μεγαλοοικονόμου, «χρειαζόμαστε δημόσιες, δωρεάν και υψηλού ποιοτικού επιπέδου υπηρεσίες».

Οδυνηρές απώλειες...

 

Μέρες σαν κι αυτές, σε διαφορετικό έτος, έφυγαν από τη ζωή δυο μεγάλοι καλλιτέχνες, ο Μάρκος Βαμβακάρης και Νίκος Ξυλούρης. Αρχικά αναρτήσαμε ένα μικρό αφιέρωμα για τον Νίκο Ξυλούρη. Στην ίδια ανάρτηση συμπυκνώνουμε και ένα αφιέρωμα για τον Μάρκο Βαμβακάρη.
Ξεκινάμε με το αφιέρωμα στον Νίκο Ξυλούρη και αμέσως μετά μπορείτε να διαβάσετε το αφιέρωμα για τον Μάρκο Βαμβακάρη.

                                                                                                               

Θυμάμαι τη μέρα που πέθανε ο Νίκος Ξυλούρης. Ήμουν 7 χρονών, αλλά η φωνή του είχε προλάβει να ζυμωθεί με τα υπόλοιπα αριστερά ακούσματα που είχα μέσα στο σπίτι. Ατμόσφαιρα Μεταπολίτευσης. Το ΠΑΣΟΚ δεν είχε έρθει στην εξουσία, αν και το σύνθημα για την Αλλαγή είχε αρχίσει να ωριμάζει. Η καμπάνα παντελόνι, το εφαρμοστό πουκάμισο και η φαβορίτα «φοριόντουσαν» ακόμη.

Θυμάμαι τη μέρα που πέθανε ο Ξυλούρης, το είχε πει και στην τηλεόραση που ήταν ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ και που όσο ο «Ψαρονίκος» ήταν εν ζωή, τον απέφευγαν. Το «Πότε θα κάμει ξαστεριά» ήταν από τα πρώτα τραγούδια που μας έμαθε η δασκάλα, όταν άλλαξε η χρονιά και η κυβέρνηση. Το ’μαθα με την πρώτη. Φαίνεται τίποτα δεν είναι τυχαίο. Ο Ξυλούρης το είχε κάνει σημαία της αντίστασης, μεσούσης της Χούντας, και οι φοιτητές ύμνο τους την μέρα της εξέγερσης της Νομικής, στις 21 Φεβρουαρίου του 1973, που ήταν και η μέρα που γεννήθηκα… Όταν πέρασε ένας χρόνος από το θάνατό του, η τηλεόρασης της Αλλαγής είχε φροντίσει να του κάνει ένα αφιέρωμα. Θυμάμαι και εκείνο το βράδυ. Έχω την εικόνα του Ξυλούρη με την καμπάνα, την φαβορίτα και το στενό εφαρμοστό πουκάμισο, να τραγουδά το «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί». Ήταν από τα «Τραγούδια της Φωτιάς» το 1975.

Ο Νίκος Ξυλούρης Γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1936 στα Ανώγεια της Κρήτης. Είναι 5 χρονών όταν οι κατακτητές Γερμανοί καίνε το χωριό του και μεταφέρουν τους κατοίκους του, πρόσφυγες στο Μυλοπόταμο. Επιστρέφουν στ΄ Ανώγεια μετά την απελευθέρωση. Από πολύ μικρός δείχνει την κλίση του στο τραγούδι και στη λύρα. Στα δώδεκα ο πατέρας του τού αγοράζει την πρώτη του λύρα για να εξελιχθεί πολύ γρήγορα σ΄ έναν από τους πλέον περιζήτητους σε γάμους, βαφτίσια και λοιπές κοινωνικές εκδηλώσεις, οργανοπαίχτες και τραγουδιστές της περιοχής του.

Σε ηλικία 17 χρόνων κατεβαίνει για πρώτη φορά να δουλέψει στο Ηράκλειο, στο κέντρο ” Κάστρο”. Όπως λέει αργότερα σε αφηγήσεις του, «εκεί αρχικά τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα…. Εις τα ορεινά χωριά της Κρήτης δεν ημπορούσε να εισχωρήσει αυτό που εισχώρησε στις πόλεις. Εκεί χόρευαν ταγκά, βαλς, ρούμπες, σάμπες και είμαστε υποχρεωμένοι εμείς να τα μαθαίνουμε αυτά τα τραγούδια, να τα παίζουμε στα πανηγύρια και στους γάμους, για να μπορούμε να ζήσουμε και ΄μεις, να βγάλουμε τα έξοδα μας και να τους κάνουμε σιγά-σιγά ν΄ αλλάξουνε και να αγαπήσουνε την κρητική μουσική».

Στα τέλη του 1958 πραγματοποιεί την πρώτη του ηχογράφηση για δίσκο. Είναι το τραγούδι ” Κρητικοπούλα μου” (“μια μαυροφόρα όταν περνά”). Λίγους μήνες, πριν, είχε παντρευτεί την Ουρανία Μελαμπιανάκη, κόρη ευκατάστατης οικογένειας του Ηρακλείου. Εγκαθίστανται στο Ηράκλειο οι οικονομικές δυσκολίες είναι στην αρχή μεγάλες. Το 1960 γεννιέται το πρώτο τους παιδί, ο Γιώργος, και 6 χρόνια μετά το δεύτερο, η Ρηνιώ. Την επιτυχία του πρώτου εκείνου τραγουδιού ακολουθούν αρκετές ακόμα ηχογραφήσεις σε μικρά δισκάκια.

Ακριβώς το 1966 βγαίνοντας για πρώτη φορά από την Ελλάδα, συμμετέχει σ΄ ένα φολκλορικό φεστιβάλ στο Σαν-Ρέμο και να παίρνει το πρώτο βραβείο. Το 1967 ανοίγει στο Ηράκλειο το πρώτο κρητικό κέντρο τον “Ερωτόκριτο”. Τα πράγματα έχουν γίνει αισθητικά καλύτερα γι΄ αυτόν. Τον Φεβρουάριο του 1969 ηχογραφεί την ανοιχτή “Ανυφαντού”, ένα τραγούδι που “σπάει τα ταμεία” μέσα στην παραδοσιακή δισκογραφία της εποχής. Τον Απρίλη εκείνης της χρονιάς έρχεται για πρώτη φορά για εμφανίσεις στην Αθήνα, στο κέντρο “Κονάκι” και το Σεπτέμβριο εγκαθιστάτε μόνιμα στην πρωτεύουσα.

Ο σκηνοθέτης Ερρίκος Θαλασσινός, με τον οποίο γνωρίζονται στο “Κονάκι”, μιλάει γι΄ αυτόν στον συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο, Ήδη όμως από το 1965 οι δυνατότητες του αλλά και ο χαρακτήρας του έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον του διευθυντή -τότε- της δισκογραφικής εταιρείας COLUMBIA, του Τάκη Λαμπρόπουλου. Μετά και την επιτυχία της “Ανυφαντούς”, το καλοκαίρι του 1970 ο Λαμπρόπουλος κατεβαίνει μαζί του στ΄ Ανώγεια, γίνονται κουμπάροι και ξεκινούν μια συνεργασία σε νέα πλαίσια. Πέρα από τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης η φωνή του Ξυλούρη θα περάσει στη σύγχρονη “έντεχνη” δημιουργία επώνυμων συνθετών.

Μέσω απ’ αυτές τις επιλογές, μέλλεται η γνήσια κρητική έκφραση και το παραδοσιακό τραγούδι της Κρήτης να αποκτήσουν μια πανελλήνια εμβέλεια, μια δυναμική που ποτέ δεν είχαν στο παρελθόν, όσο μεγάλοι κι αν ήταν οι καλλιτέχνες, τραγουδιστές κι οργανοπαίχτες που την υπηρέτησαν. Με τον Γιάννη Μαρκόπουλο συνεργάζονται για πρώτη φορά στο “Χρονικό”, μια ενότητα τραγουδιών που θέτει σε νέα βάση τη σχέση της παράδοσης με το παρόν. Έξι μήνες μετά κυκλοφορεί ο δίσκος-αναφορά στα “Ριζίτικα” της Κρήτης.

Τον Μάιο του 1971 ξεκινούν κοινές εμφανίσεις στην μπουάτ “Λήδρα” στην Πλάκα. Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας η φωνή του Ξυλούρη, είτε λέει τα τραγούδια του Μαρκόπουλου, είτε παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, γίνεται σημαία αντίστασης. “Πότε θα κάνει ξαστεριά” ,”Αγρίμια κι αγριμάκια μου”…Ακολουθούν δυο ακόμα κύκλοι τραγουδιών του Γιάννη Μαρκόπουλου, η “Ιθαγένεια” και ο “Στρατής ο θαλασσινός” αλλά και συνεργασίες με τον Σταύρο Ξαρχάκο (“Διόνυσε καλοκαίρι μας”, “Συλλογή”), τον Χριστόδουλο Χάλαρη (“Τροπικός της παρθένου”, “Ακολουθία”) και τον Χρήστο Λεοντή (“Καπνισμένο τσουκάλι”).

Το καλοκαίρι του 1973 κρατά τον καθοριστικό ρόλο τραγουδιστή σε μια παράσταση που ανεβάζουν η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος στο θέατρο “Αθήναιον” με αντικείμενο την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας στα νεότερα χρόνια. Είναι “Το μεγάλο μας τσίρκο”. Μέσα από τις αναφορές και τα τραγούδια του βρίσκει τρόπο έκφρασης το τεταμένο πολιτικό κλίμα που οδηγεί στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Είναι από τις ελάχιστες επώνυμες παρουσίες στο χώρο που βλέπουν το φως της δημοσιότητας από τις εφημερίδες εκείνων των ημερών.

“Ο Νίκος Ξυλούρης ήταν χτες στο Πολυτεχνείο” ενημερωνουν, μετατρέποντας τον ήδη φορτισμένο πολιτικά τραγουδιστή σε “Κόκκινο πανι” της μεταλλαγμένης δικτατορικής κυβέρνησης που ακολουθεί. Από τη “Λύδρα” στην “Αρχόντισσα”, μετά στην “Αποσπερίδα”. Ξανά στη “Ληδρα”, μετά στο “Κύτταρο” και στο “Θεμέλιο”. Είναι οι έξι σταθμοί του στις μπουάτ μέχρι το 1979. Τα μεταπολιτευτικά χρόνια τραγουδά κάποια ακόμα τραγούδια του Χρήστου Λεοντή, του Σταύρου Ξαρχάκου και του Γιάννη Μαρκόπουλου.

Παράλληλα ηχογραφεί τα “Αντιπολεμικά” τραγούδια του Λίνου Κόκοτου και του Δημήτρη Χριστοδούλου και κάποια μελοποιημένα από τον Ηλία Ανδριόπουλο ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη. Επανέρχεται όμως και στα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, ενώ λέει και κάποια λαϊκά τραγούδια του Στέλιου Βαμβακάρη. Με τον “Αργαλειό”, το “Φιλεντέμ”, τον “Πραματευτή” αλλά και το “Μεσοπέλαγα αρμενίζω” ακούγεται ξανά έντονα η φωνή του. Τώρα λέει και πάλι “τραγούδια ζωής”. Είναι όμως η τελευταία φορά που ακούγεται.

Ύστερα από ταλαιπωρία ενός χρόνου με την επάρατη νόσο, φεύγει για πάντα στις 8 Φεβρουαρίου του 1980.

                                                                              Πηγή: Αρίστος Αναγνώστου / www.tvxs.gr


Ο Μάρκος Βαμβακάρης μέχρι τα δώδεκά του χρόνια είχε εργαστεί σε κλωστήριο, ύστερα ως χασάπης, εφημεριδοπώλης, οπωροπώλης και λούστρος. Σχολείο πήγε λίγο αλλά σταμάτησε νωρίς γιατί έπρεπε να δουλέψει όταν πήραν τον πατέρα του στο στρατό. Έπρεπε, ως ο μεγαλύτερος, γιος της οικογένειας να στηρίξει την οχταμελή οικογένεια.

Το 1917, ήταν 12 ετών, μπάρκαρε για τον Πειραιά όπου δούλεψε ως εκδορέας στα σφαγεία, γαιανθρακεργάτης, ακόμα και ως λιμενεργάτης. Τα βράδια όμως που σύχναζε στους τεκέδες πρωτάκουσε το μπουζούκι και εντυπωσιάστηκε τόσο που βάλθηκε να το μάθει. Και τα κατάφερε. Μέσα σε ελάχιστους μήνες έγινε ένας από τους καλύτερους αυτοδίδακτους μπουζουξήδες.

Αργότερα ξεκίνησε να γράφει τραγούδια, ταλέντο που κληρονόμησε από τον παππού του. Λίγο μετά το 1933, μετά από πιεστική παρότρυνση του Σπύρου Περιστέρη ηχογράφησε τον πρώτο δίσκο με μπουζούκι στην Ελλάδα, το «Καραντουζένι» («Να ‘ρχόσουνα ρε μάγκα μου»). Τα ρεμπέτικά του σημείωναν επιτυχία και ο Μάρκος ήταν περιζήτητος.

Μέχρι το 1933 είχε γράψει 50 τραγούδια. ενώ το 1935 γράφει, μεταξύ άλλων, την «Φραγκοσυριανή», ίσως το πιο γνωστό του τραγούδι. ο ίδιος αφηγείται για την δημιουργία του τραγουδιού.

«Όλος ο κόσμος της Σύρου μ’ αγαπούσε πολύ, διότι κι εγώ ήμουν Συριανός και το είχαν καμάρι οι Συριανοί. Κάθε καλοκαιράκι με περίμεναν να πάω στη Σύρα να παίξω και να γλεντήσει όλη η Σύρα μαζί μου. Το 1935 πήρα μαζί μου τον Μπάτη, τον αδερφό μου τον μικρό και τον πιανίστα Ροβερτάκη και πήγα για πρώτη φορά στη Σύρο, σχεδόν είκοσι χρόνια αφ’ ότου έφυγα από το νησί. Πρωτόπαιξα, λοιπόν, σ’ ένα μαγαζί στην παραλία, μαζεύτηκε όλος ο κόσμος. Κάθε βράδυ γέμιζε ο κόσμος το μαγαζί κι έκατσα περίπου δύο μήνες. Εγώ, όταν έπαιζα και τραγουδούσα, κοίταζα πάντα κάτω, αδύνατο να κοιτάξω τον κόσμο, τα έχανα. Εκεί όμως που έπαιζα, σηκώνω μια στιγμή το κεφάλι και βλέπω μια ωραία κοπέλα. Τα μάτια της ήταν μαύρα. Δεν ξανασήκωσα το κεφάλι, μόνο το βράδυ την σκεφτόμουν, την σκεφτόμουν….. Πήρα, λοιπόν, μολύβι κι έγραψα πρόχειρα:
Μία φούντωση, μια φλόγα
έχω μέσα στην καρδιά
Λες και μάγια μου΄χεις κάνει
Φραγκοσυριανή γλυκιά…
Ούτε και ξέρω πως την λέγανε ούτε κι εκείνη ξέρει πως γι ‘ αυτήν μιλάει το τραγούδι. Όταν γύρισα στον Πειραιά, έγραψα τη Φραγκοσυριανή».
Αναγκάστηκε όμως να διακόψει πάλι την μουσική. Γύρισε στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Σύρο. Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν δύσκολα καθώς η έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο θάνατος του αδερφού του Λεονάρδου και της μητέρας του Ελπίδας.
Τότε παντρεύτηκε και την δεύτερη σύζυγό του, την Βαγγελιώ, με τη οποία απέκτησε 4 παιδιά από τα οποία τα δύο πέθαναν πρόωρα. Ο ορθόδοξος γάμος του μαζί της υπήρξε ο λόγος που η καθολική εκκλησία τον αφόρισε μέχρι το 1966. Πριν όμως από την Βαγγελιώ ήταν παντρεμένος, με την Ζιγκοάλα, την οποία μίσησε όσο τίποτα άλλο στον κόσμο.
Η κατάσταση καλυτέρεψε μετά τον πόλεμο όταν ο Μάρκος επέστρεψε στο τραγούδι κυκλοφορώντας πολλές επιτυχίες. Μέχρι που αρρώστησε βαριά, από αρθρίτιδα και σταμάτησε να παίζει. Όταν ήταν έτοιμος να επιστρέψει τα πράγματα δεν ήταν πλέον ίδια. Τον είχαν ξεχάσει. Και κανείς δεν το έπαιρνε σε κάποιο μαγαζί μέχρι που, το 1960, καλλιτέχνες όπως ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Καίτη Γκρέι και ο Στράτος Διονυσίου ξεκίνησαν να τραγουδούν παλιά και καινούργια τραγούδια του Βαμβακάρη.
Το εγχείρημα σημείωσε επιτυχία και ο Μάρκος Βαμβακάρης επανήλθε ξανά στο μουσικό προσκήνιο μέχρι τον θάνατό του, στις 08 Φεβρουαρίου του 1972.

                                                                                                                Πηγή: toVima.gr