Τα δημοψηφίσματα στην Ελλάδα

To δημοψήφισμα είναι μορφή άμεσης δημοκρατίας. Το πρώτο δημοψήφισμα έγινε στη Μασαχουσέτη το 1778 για την έγκριση του Αμερικανικού Συντάγματος. Στη συνέχεια, υιοθετήθηκε από τη Γαλλία, κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, και την Ελβετία, όπου οργανώθηκε συστηματικά η άσκησή του με το Σύνταγμα του 1848. Μετά τον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο, ο θεσμός του δημοψηφίσματος καθιερώθηκε στα Συντάγματα πολλών χωρών του κόσμου.

Ο στρατηγός Κονδύλης με πραξικόπημα ανέβηκε στην εξουσία και με νόθο δημοψήφισμα επανέφερε τον βασιλιά Γεώργιο Β΄

Στην Ελλάδα το δημοψήφισμα θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του 1927 (άρθρο 125 παρ. 2) και αφορά το συνταγματικό δημοψήφισμα. Στο ισχύον Σύνταγμα του 1975 ρυθμίζεται στο άρθρο 44 παρ. 2, όπως τροποποιήθηκε με την αναθεώρηση του 1986 και τον εκτελεστικό νόμο 4023/11, και προβλέπεται:

• Για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από δημοσιονομικά. Προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών (180 βουλευτές), ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου (120 βουλευτές).
• Για κρίσιμα εθνικά θέματα. Προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών (151 βουλευτές), που λαμβάνεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου.

Στη χώρα μας έχουν γίνει συνολικά επτά δημοψηφίσματα σ’ ένα διάστημα 54 ετών (1920-1974). Τα έξι δημοψηφίσματα αφορούσαν το πολιτειακό και το ένα την έγκριση Συντάγματος.

Δημοψήφισμα 22 Νοεμβρίου/5 Δεκεμβρίου 1920

Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη προκήρυξε δημοψήφισμα για την επάνοδο του βασιλιά Κωνσταντίνου, ο οποίος είχε παραιτηθεί υπέρ του γιου του Αλέξανδρου το 1917. Ο τελευταίος στάθηκε άτυχος καθώς έχασε πρόωρα τη ζωή του από δάγκωμα πιθήκου στο Τατόι. Οι σύμμαχοί μας μας προειδοποίησαν ότι, αν επανερχόταν ο Κωνσταντίνος στο θρόνο, τον οποίο δεν ήθελαν γιατί τον θεωρούσαν γερμανόφιλο, δεν θα αναλάμβαναν καμία ευθύνη απέναντι στην Ελλάδα και θα διέκοπταν κάθε οικονομική βοήθεια. Στο δημοψήφισμα οι Έλληνες αποφάσισαν να επαναφέρουν τον έκπτωτο βασιλιά με 999.960 ψήφους υπέρ (ποσοστό 98,97%) και 10.383 ψήφους κατά (1,03%). Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στην Ελλάδα στις 6/19 Δεκεμβρίου και έγινε δεκτός με φρενήρη ενθουσιασμό. Αποτέλεσμα ήταν η αλλαγή της στάσης των συμμάχων, πράγμα που συνέβαλε καθοριστικά στη Μικρασιατική Καταστροφή.

Δημοψήφισμα της 13ης Απριλίου 1924

Στις 25 Μαρτίου του 1924, μετά την τραγική Μικρασιατική Καταστροφή, η Βουλή ενέκρινε ψήφισμα «περί εκπτώσεως της Δυναστείας και ανακηρύξεως της Δημοκρατίας» και τέθηκε σε δημοψήφισμα, το οποίο διενεργήθηκε στις 13 Απριλίου. Το «Ναι» συγκέντρωσε 758.472 ψήφους ( 69,78% ) και το «Όχι» 325.322 ψήφους (30,02%). Η ψήφος των προσφύγων έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στο αποτέλεσμα. Πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας ορκίζεται ο Παύλος Κουντουριώτης.

Δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ελ. Βενιζέλου την 1 Μαρτίου 1935 για ανατροπή του νόμιμου πρωθυπουργού Παναγή Τσαλδάρη, πραγματοποιήθηκε στρατιωτικό κίνημα στις 10 Οκτωβρίου 1935 με επικεφαλής τον στρατηγό Κονδύλη, που ανατρέπει τον Τσαλδάρη και αυτοανακηρύχτηκε πρωθυπουργός. Αμέσως εγκρίνεται ψήφισμα, με το οποίο καταργείται η Αβασίλευτη Δημοκρατία και ορίζεται η διενέργεια δημοψηφίσματος για την 3η Νοεμβρίου 1935 «περί εγκρίσεως μεταβολής του Πολιτεύματος εις Βασιλευομένην Κοινοβουλευτικήν Δημοκρατίαν». Το «Ναι» συγκέντρωσε το 97,87% και το «Όχι» το 2,13%. Θεωρείται το πλέον νόθο δημοψήφισμα της νεότερης ιστορίας. Η βία και νοθεία ήταν αναγκαίες, γιατί ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ δεν είχε μόνο να αντιμετωπίσει τους Βενιζελικούς και την Αριστερά, αλλά και πολλούς από  τους υποστηρικτές της μοναρχίας, οι οποίοι θεωρούσαν τον βασιλιά υπεύθυνο για την εκτέλεση των Εξ το 1922.

Δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήρθε στον ελληνικό θρόνο με το δημοψήφισμα του 1920

Μετά τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, η κυβέρνηση Τσαλδάρη διενεργεί δημοψήφισμα την 1η Σεπτεμβρίου για την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β” που βρισκόταν εκτός Ελλάδος από την Κατοχή. Σύμφωνα με ψήφισμα της Βουλής, στο δημοψήφισμα θα υπήρχαν δύο ψηφοδέλτια, το ένα θα ανέγραφε «Βασιλεύς Γεώργιος» και το άλλο θα ήταν «λευκό». Το δημοψήφισμα έγινε την 1η Σεπτεμβρίου, σε μία εποχή που ο Εμφύλιος Πόλεμος βρισκόταν στο αρχικό του στάδιο. Υπέρ της επανόδου του βασιλιά ψήφισε το 68,40%, ενώ το λευκό συγκέντρωσε το 31,60% των έγκυρων ψήφων. Υπήρξε ίσως το πρώτο δημοψήφισμα που έδωσε γνήσια πλειοψηφία στη δυναστεία Γλίξμπουργκ. Ο μεταπολεμικός θρόνος στηρίχτηκε με ευρεία λαϊκή συναίνεση, γιατί ο εμφύλιος πόλεμος ένωσε για πρώτη φορά Βενιζελικούς και Αντιβενιζελικούς σε ένα κοινό μέτωπο εναντίον του κομμουνισμού. Υπέρτατη πολιτειακή εγγύηση του αστικού καθεστώτος κατέστη το Στέμμα. Το ΚΚΕ με άρθρο του «Ριζοσπάστη» κάλεσε τον ελληνικό λαό να ρίξει «λευκό» στις κάλπες. Ο Γεώργιος Β” επέστρεψε στην Ελλάδα στις 28 Σεπτεμβρίου 1946.

Δημοψήφισμα της 29ης Σεπτεμβρίου 1968

Η δικτατορία του Παπαδόπουλου προκηρύσσει δημοψήφισμα για την επικύρωση του νέου Συντάγματος, που είχε συντάξει επιτροπή υπό τον τέως Πρόεδρο του Συμβουλίου Επικρατείας Χαρίλαο Μητρέλια και είχε εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο. Το «Ναι» συγκέντρωσε το 92,10% των έγκυρων ψηφοδελτίων και το «Όχι» 7,89%. Το δημοψήφισμα χαρακτηρίστηκε «νόθο». Στη διαδικασία δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής οι πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν συλληφθεί ή εκτοπιστεί μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.

Αποτελέσματα δημοψηφίσματος του 1974

Δημοψήφισμα της 29ης Ιουλίου 1973

Μετά την αποτυχία του βασιλικού κινήματος του Ναυτικού (Μάιος 1973), η στρατιωτική κυβέρνηση αποφασίζει την κατάργηση της μοναρχίας και την εγκαθίδρυση Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Παράλληλα, προβαίνει και σε τροποποιήσεις του Συντάγματος του 1968. Το νέο τροποποιημένο Σύνταγμα αποφασίζεται να τεθεί στην κρίση του ελληνικού λαού δια δημοψηφίσματος. «ΝΑΙ» ψηφίζει το 78,4% του εκλογικού σώματος και «ΟΧΙ» το 21,6%. Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναλαμβάνει ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β” βρισκόταν στην εξορία από τις 13 Δεκεμβρίου 1967, μετά την αποτυχία του κινήματος κατά της χούντας, που είχε οργανώσει ο ίδιος.

Φυλλάδια από το δημοψήφισμα του 1974 όπως εκτίθενται στη Βουλή

 Δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974

Μετά την επάνοδο της Δημοκρατίας στην Ελλάδα (23 Ιουλίου 1974) και τη σαρωτική επικράτηση της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής προκηρύσσει δημοψήφισμα για την οριστική λύση του Πολιτειακού Ζητήματος. Στο δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου, υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας ψήφισε το 69,2% και υπέρ της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας το 30,8%.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1989.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ, εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Η δυναστεία των Γλίξμπουργκ,19 Σεπτεμβρίου 2002.

                                                                                                 Πηγή: news.in.gr/