Ημέρα μνήμης των Κρεματορίων: Ποτέ ξανά φυλετική "καθαρότητα"...

Η χθεσινή μέρα,27η Ιανουαρίου, καθιερώθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ως Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Είναι η μέρα που ο συμμαχικός στρατός έφθασε στο Άουσβιτς και έκλεισαν για πάντα οι πύλες του κολαστηρίου, του τόπου μαρτυρίου για τους Εβραίους της Ευρώπης.

Ήταν ο  επίλογος μιας πρωτοφανούς θηριωδίας. Η τελευταία λέξη μιας από τις πιο σκοτεινές και φρικτές σελίδες της ιστορίας και το τέλος ενός εγκλήματος που η ανθρωπότητα έκανε χρόνια να συλλάβει σε όλες του τις διαστάσεις.

Το Ολοκαύτωμα, η μαζική εξόντωση ανδρών, γυναικών και παιδιών μέσα σε θαλάμους αερίων με βασανιστήρια φρικτά, έχει μια θλιβερή μοναδικότητα που κανείς δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάΓια πρώτη φορά, μέσα στην καρδιά της Ευρώπης, εφαρμόστηκε το αρρωστημένο σχέδιο της επικυριαρχίας ενός λαού με όρους φυλετικής καθαρότητας και εφαρμόστηκε η «Τελική Λύση». Στην Ευρώπη του Διαφωτισμού και του Πολιτισμού  γεννήθηκε το έκτρωμα του Ναζισμού. Στην Ευρώπη δημιουργήθηκαν οι θεωρίες περί «Άριας Φυλής», το Άουσβιτς και το Ολοκαύτωμα που, εν ονόματι μιας παρανοϊκής φυλετικής ιδεολογίας, ψυχρά υπολογίστηκε, καταστρώθηκε και εξελίχθηκε με στόχο να αφανιστεί ένας λαός. Το Ολοκαύτωμα όμως είναι ένα έγκλημα που δεν είχε προηγούμενο, γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία δεν αφορούσε ούτε εδαφικές διεκδικήσεις, ούτε την κατατρόπωση πολεμικών αντιπάλων. Και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε!

Σε ολόκληρη την κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη, κυνηγήθηκαν, εκτοπίστηκαν, οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα του θανάτου και εξοντώθηκαν 6 εκατομμύρια Εβραίοι. Μέρος αυτής της τραγωδίας εκτυλίχθηκε μοιραία και στη χώρα μας. Περίπου 60.000 Έλληνες Εβραίοι ήταν τα θύματα αυτής της θηριωδίας. Το Ολοκαύτωμα οδήγησε σε αφανισμό τις εβραϊκές κοινότητες της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων και έγιναν μαζικές εκτοπίσεις από το Διδυμότειχο έως την Κρήτη και από την Κέρκυρα έως τη Ρόδο. Κάποιοι κατάφεραν να διαφύγουν ή να βρουν καταφύγιο σε σπίτια χριστιανών συμπολιτών τους. Όμως, ο εκτοπισμός, ο δημόσιος εξευτελισμός στις κεντρικές πλατείες, τα βασανιστήρια και τελικά η εξόντωσή τους, όπως και των ομοφυλόφιλων και των Ρομά, στα στρατόπεδα του Γ’ Ράιχ ήταν ο κανόνας. Και όταν η χώρα απελευθερώθηκε, λιγότεροι από 11.000 Έλληνες Εβραίοι είχαν τελικά επιζήσει.

Μαζί με όσα η συλλογική μνήμη δεν πρέπει ποτέ να αφήνει στο ημίφως είναι και το γεγονός ότι το τέλος του πολέμου επεφύλαξε αποκλεισμούς, φόβο και αμφισβήτηση ακόμη και της ίδιας της αλήθειας που κατέθεταν όσοι επιβίωσαν σχετικά με όσα έζησαν στα στρατόπεδα του θανάτου. Τα απομεινάρια αυτής της αμφισβήτησης αποτελούν το σαθρό αφήγημα από τους ιδεολογικούς επίγονους των αρνητών του Ολοκαυτώματος. Εκείνους που σήμερα αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, υποτιμητικά, ρατσιστικά έως και βίαια.

Αυτή η αναμέτρηση με το παρελθόν είναι η δικλείδα για το μέλλον. Είναι εκείνο που τόσο απλά και με τέτοια ευκρίνεια περιέγραψε βιωματικά ο Πρίμο Λέβι κάνοντας την ανατομία της κόλασης του Άουσβιτς στο βιβλίο του «Εάν αυτό είναι ο Άνθρωπος». Γράφει: «Εάν μέσα απ’ τα στρατόπεδα θα μπορούσε να δραπετεύσει ένα μήνυμα και να φτάσει στους ελεύθερους ανθρώπους θα ήταν αυτό: Προσπαθήστε να μην υποστείτε στο σπίτι σας αυτό που έχει επιβληθεί σε εμάς εδώ».

Σήμερα, δεν αρκεί να νιώθουμε αποτροπιασμό, ξεφυλλίζοντας τις σκοτεινές σελίδες του Ολοκαυτώματος και του Ναζισμού. Εκείνο που χρειάζεται είναι να συστρατευτούμε συνειδητά και αποφασιστικά απέναντι σε όσους τις εγκωμιάζουν ή εμπνέονται από αυτές  και να θυμόμαστε ότι τα εγκλήματα στην ιστορία αλλά και στη ζωή δεν γίνονται μόνο από όσους τα εκτελούν, αλλά και από όσους τα ανέχονται και σιωπούν.

Φάνης Κακριδής (1933 – 2019): «Μόρφωση είναι αυτό που σου μένει, όταν ξεχάσεις όσα έμαθες στο σχολείο...»

Ο ομότιμος καθηγητής κλασικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων που πέθανε στις αρχές του μήνα και του 2019,στα 86 του, ήταν μια σπουδαία φυσιογνωμία των γραμμάτων, των ανθρωπιστικών σπουδών, της φιλολογίας και του πολιτισμού.
Στο συγγραφικό του έργο ασχολήθηκε με την ιστορία, την ερμηνεία, την κριτική και τη μετάφραση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Συμμετείχε σε πολυάριθμα συλλογικά έργα, όπως για παράδειγμα στην «Ιστορία της ελληνικής γλώσσας», τη «Διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση», το «Δημοτικό τραγούδι από την αρχαιότητα ως σήμερα» και την «Ελληνική λογοτεχνία». Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Κόιντος Σμυρναίος» από το βιβλιοπωλείο της Εστίας αποτελούσε μια γενική μελέτη των «μεθ’ Όμηρον» και του ποιητή τους. Ουσιαστικά, ήταν μια ερευνητική εργασία για τον Έλληνα επικό ποιητή και γραμματικό, του οποίου το έργο «Τα μεθ’ ‘Ομηρον» (= «τα μετά τον Όμηρο») ήταν η συνέχεια της διήγησης του Τρωικού Πολέμου, μετά απ’ όσα αφηγείται η Ιλιάδα. Θεωρείται το αρχαιότερο σωζόμενο έργο που καλύπτει αυτή την περίοδο, αφού τα αρχαϊκά έργα του Επικού Κύκλου, τα οποία εκείνος γνώριζε και πήρε το υλικό του από αυτά, έχουν χαθεί.
 Όταν κάποιες φορές, μαθητές ή φοιτητές, ρωτούσαν τη γνώμη του για τα λάθη του εκπαιδευτικού συστήματος, τα νευραλγικά παιδαγωγικά προβλήματα ή εξέφραζαν τους προβληματισμούς τους εκείνος τόνιζε: «Αυτή η πατρίδα μας έτυχε κι εγώ την αγαπώ». Επίσης, μετέφρασε έργα του Αριστοφάνη, βιβλία όπως «Οι μεγάλοι σοφιστές στην Αθήνα του Περικλή» της Jacqueline de Romilly ενώ προχώρησε και σε απρόσμενα εγχειρήματα όπως τη μετάφραση του γνωστού κόμικ «Αστερίξ» στα αρχαία Ελληνικά. Αρχαίος Ελληνικός Λόγος – Ιστορία ενός Πειραματικού βιβλίου Μετέπειτα, ο σπουδαίος φιλόλογος, γιος του Ιωάννη Θ. Κακριδή και της φιλολόγου Όλγας Κομνηνού-Κακριδή, συνέγραψε την «Αρχαία ελληνική γραμματολογία» αλλά και τον «Αρχαίο ελληνικό λόγο – Ιστορία ενός πειραματικού βιβλίου», γράφοντας για μια ομάδα καθηγητών – φιλολόγων οι οποίοι δίδαξαν πειραματικά, με νέα μέθοδο, το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών σε τέσσερα Λύκεια, αλλά λίγο πριν ολοκληρωθεί ο πειραματισμός, το υπουργείο Παιδείας τον ματαίωσε. «Από τότε η εκπαιδευτική πραγματικότητα έχει αλλάξει· όμως η διδασκαλία των Αρχαίων εξακολουθεί να είναι προβληματική και μακάρι η γενική κατεύθυνση, οι όποιες καλές ιδέες και εφαρμογές εκείνης της προσπάθειας να βοηθήσουν, ώστε η διδασκαλία του Αρχαίου Κόσμου στα ελληνικά σχολεία να βρει μια μέρα τον δρόμο της», υποστήριζε.
Για την «Αρχαία ελληνική γραμματολογία» ο Δημήτρης Μαρωνίτης είχε πει: «Στις φιλολογικές αρετές του εγχειριδίου ανήκει η συστηματική οικονομία του, με την οποία συστήνεται επαρκώς η αρχαία ελληνική γραμματεία κατά εποχές, γένη και είδη. Σε κάθε γραμματολογικό κεφάλαιο προτάσσονται οι ιστορικές και οι κοινωνικές συνθήκες που περιβάλλουν τα γράμματα και τις τέχνες — πρωτοτυπία που δεν απαντά σε συμβατικότερες γραμματολογίες, δικές μας και ξένες. Με δυο λόγια: η γραμματολογία του Κακριδή προσφέρεται στον μαθητή και στον δάσκαλο των τριών γυμνασιακών τάξεων ως βιβλίο αναφοράς». Την ίδια στιγμή ο συγγραφέας επισήμαινε: «Τον διδάσκουμε τον αρχαίο ελληνικό κόσμο στα σχολεία μας· όμως τον διδάσκουμε κομματιασμένο: χωριστά η ιστορία του, χωριστά τα κείμενα, και πάλι, σε άλλη χρονιά και σε άλλες ώρες, ο Όμηρος, η τραγωδία, ο Ηρόδοτος, ο Αριστοφάνης. Δίκαια αναρωτιόμαστε αν οι μαθητές μας μπορούν με αυτά τα λιγοστά κομμάτια και θρύψαλα που τους δίνουμε να συνθέσουν μέσα τους μια συνολική εικόνα του αρχαίου κόσμου· και ακόμα πιο δύσκολα φανταζόμαστε πως τα καταφέρνουν αυτή η εικόνα να μην είναι στατική αλλά κινημένη, καθώς με τα γυρίσματα των καιρών ο αρχαιοελληνικός κόσμος άλλαζε πρόσωπα και εξελισσόταν. Για να συμπληρώσουμε λοιπόν τη διδασκαλία μας θα χρειαζόταν να προσφέρουμε, ας είναι και μόνο ως βιβλίο αναφοράς, μιαν ολοκληρωμένη εικόνα του αρχαίου κόσμου στην εξέλιξή του από τις πρώτες αρχές ως το τέλος. Εύκολο να το φανταστούμε, δύσκολο να γίνει· σχεδόν ακατόρθωτο, γιατί μαζί με τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες το βιβλίο θα έπρεπε να παρουσιάζει, παράλληλα και εξελικτικά, τη λογοτεχνία και τις επιστήμες, τις καλές τέχνες και την τεχνολογία, τη φιλοσοφία και τη θρησκεία – όλα λίγο πολύ τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Αν τελικά το βιβλίο μας επιγράφεται «Αρχαία ελληνική γραμματολογία» και περιορίζεται σε μιαν ιστορία των ελληνικών γραμμάτων από την Ομηρική εποχή ως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης, δεν είναι μόνο γιατί ο συγγραφέας του είναι κλασικός φιλόλογος· είναι και γιατί περισσότερο από κάθε τι άλλο τα γράμματα, δηλαδή τα μνημεία του λόγου, φανερώνουν τη φυσιογνωμία των καιρών, τη λογοτεχνική και την επιστημονική προκοπή, τις κυρίαρχες αξίες, τις αισθητικές προτιμήσεις, τα ήθη και τα έθιμα, τον πολιτισμό γενικά. Προσπαθήσαμε άλλωστε, στις εισαγωγές των μεγάλων κεφαλαίων και όπου αλλού δινόταν ευκαιρία, να δώσουμε πληροφορίες και για τις εξελίξεις στην πολιτική ιστορία, στις κοινωνικές συνθήκες, στην οικονομία, στη θρησκεία και στις εικαστικές τέχνες. Κατά τα άλλα ο συγγραφέας μιας γραμματολογίας δεν έχει πολλά να υποσχεθεί, ούτε μεγάλα περιθώρια να νεωτερίσει. Τα περισσότερα στοιχεία είναι γνωστά, θησαυρισμένα από τους προγενέστερους, και δεν του μένει παρά να επιλέξει όσα χρειάζεται, να τα οργανώσει και να τα εκθέσει με τον τρόπο του. Ακόμα, γράφοντας για το σχολείο, ο γραμματολόγος είναι υποχρεωμένος να παραβεί ένα διδακτικό κανόνα που ορίζει ότι οι γενικές διαπιστώσεις και κρίσεις σωστό είναι να συνάγονται από τα πράγματα, όχι να δίνονται έτοιμες στον μαθητή να τις υιοθετήσει. Πιο αποτελεσματικό από το να γράψουμε ότι ένα έργο είναι συναρπαστικό ή βαρετό, και ο συγγραφέας του πανάξιος ή αδέξιος, θα ήταν να δώσουμε στον μαθητή και στον δάσκαλο να ιδούν ας είναι και ένα μικρό δείγμα, να κρίνουν μόνοι τους. Όμως αυτή τη δυνατότητα οι γραμματολογίες δεν την έχουν». Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία
Ο μεγάλος δάσκαλος Φάνης Κακριδής ξεχώριζε για την παρεμβατική του αρθρογραφία, το σπάνιο ήθος, καθώς και την ευαισθησία του ως προς τη χρήση της γλώσσας. Αγαπούσε πολύ τις παροιμίες και δήλωνε πιστός οπαδός της ομάδας του Πανιωνίου. Έλεγε συχνά, αστειευόμενος στους μαθητές των σχολείων που επισκεπτόταν, ότι, μεταξύ άλλων, ένιωθε περηφάνια που το 1948 ο Πανιώνιος έλαβε το «Κύπελλο Ήθους». Για κείνον οι αθλητικές συζητήσεις ήταν ένας τρόπος προσέγγισης των νέων στα διάφορα σχολεία που τον καλούσαν για να συζητήσει μαζί τους. Ο λόγος του ήταν σαγηνευτικός, ακριβής και μετρημένος. Είχε ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ ενώ μαθητές και φοιτητές, πάντοτε, τον άκουγαν με προσήλωση. Κάποτε σε κάποιους μαθητές λυκείου σε μια επαρχιακή πόλη είχε πει: «Μόρφωση είναι αυτό που σου μένει όταν ξεχάσεις όλα όσα έμαθες στο σχολείο». Στην ίδια ομιλία είχε προσθέσει: «Όλη η γλωσσική διδασκαλία που τόσο σας βασανίζει είναι ένα εργαλείο και τίποτα παραπάνω. Δεν θαυμάζουμε τον αρχαίο κόσμο για τα ενρινόληκτα ρήματα, ούτε για τα είδη των υποθετικών λόγων. Θαυμάζουμε τον αρχαίο κόσμο ως ένα ισορροπημένο σύνολο, την αρχαία κοινωνία ως ένα θαυμάσιο υπόδειγμα με τις φωτεινές και τις σκοτεινές πλευρές της. Η αρχαία φράση χτίζεται πάνω σε ένα «μεν και δε». Αυτό σημαίνει ότι έχω δύο σκέψεις που δεν συμβιβάζονται αλλά μπορείτε εσείς να αποφασίσετε αν μπορούν να συνυπάρξουν. Εσείς, λοιπόν, οι υποψήφιοι φιλόλογοι θα έχετε τη δυνατότητα να πλησιάζετε, κι εγώ δεν έχω φτάσει στην κατανόηση του φαινομένου «μεν – δε». Ελπίζω να είστε μελετηροί όσοι πάτε για φιλολογία, θέλει διάβασμα αλλά δίνει φτερά». Δ.Ν. Μαρωνίτης (1929 – 2016) : Είμαι πια ο γιος του πατέρα μου 12.7.2018 Δ.Ν. Μαρωνίτης (1929 – 2016) : Είμαι πια ο γιος του πατέρα μου.
 Για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών σε μια παλαιότερη διάλεξή του που είχε αναδημοσιευτεί στο τεύχος 140 του περιοδικού «Φιλόλογος», διατύπωνε τα παρακάτω: «Παλιά γλωσσολογική αρχή διδάσκει ότι καθένας μαθαίνει, θυμάται, αναγνωρίζει και χρησιμοποιεί τις λέξεις που του χρειάζονται. Τα Ελληνόπουλα γνωρίζουν και χρησιμοποιούν τις λέξεις βοήθεια και υποστήριξη, και προκοπή και επιτυχία. Γιατί να θυμώσουμε, όταν τύχει μερικά να μην ξέρουν και την αρωγή και την ευδοκίμηση; Οπωσδήποτε στη θεωρία ότι τα αρχαία ελληνικά ωφελούν τα νέα ελληνικά ολόκληρο το βάρος πέφτει στις λέξεις – και γι’ αυτό άξονας και αρχή σοφίας στο βιβλίο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι η παραγωγή και η σύνθεση. Ότι όμως και στις λέξεις, αλλά κυρίως στη γραμματική και στη σύνταξη, η πρώιμη και επίμονη γλωσσική διδασκαλία των Αρχαίων παράλληλα με τη γλωσσική διδασκαλία των Νέων Ελληνικών προκαλεί σύγχυση, αποπροσανατολίζει και νοθεύει το αδιαμόρφωτο ακόμα γλωσσικό ένστικτο των παιδιών του γυμνασίου, και ότι στις εκθέσεις των μαθητών όλο και περισσότερο ξεφυτρώνουν λάθη «ελληνισμού»: ελληνικούρες, βαρβαρισμοί, σολοικισμοί και ακυρολεξίες – αυτά τα ξεχνούμε. Προσωπικά το πιστεύω, αλλά δεν γίνεται να το αποδείξω ότι οι υπόγειοι αυτόματοι μηχανισμοί της αντίδρασης την καλωσορίζουν τη γλωσσική σύγχυση και τη ροπή προς τους αρχαϊσμούς, που πια έχει πάρει μορφή επιδημίας, ακόμα και όταν οδηγούν σε λάθη. Αφού χάθηκε για πάντα η καθαρεύουσα, τουλάχιστον ας εδραιωθεί ως νεοκαθαρεύουσα αυτή η αλληθωρίζουσα μεικτή – και έχει ο Θεός. Άλλωστε τη γλωσσική αναρχία την ευνοεί, και το γενικότερο μεταμοντέρνο κλίμα, όπου tout va: όλα, και τα σωστά και τα λάθη, και τα ταιριαστά και τ’ αταίριαστα, συνυπάρχουν πλάι-πλάι και γίνονται δεκτά. Γιατί όχι; Δημοκρατία έχουμε. {…} Όμως αυτό που με ανησυχεί ως δάσκαλο και φιλόλογο είναι πως στο συγκεκριμένο θέμα της διδασκαλίας της ελληνικής αρχαιότητας, χρόνια τώρα το υπουργείο, θεσμικός ρυθμιστής της σχολικής πράξης, για λόγους ους οίδε Κύριος, κυβερνημένο από ακατάλληλους ανθρώπους και ξεκινώντας από σφαλερές αρχές, οδηγείται και μας οδηγεί σε λάθος κατεύθυνση. Αναρωτιέται κανείς τι κάνουμε· ή, καλύτερα, τι μπορούμε να κάνουμε σε μια τέτοια περίπτωση οι δάσκαλοι; Η εύκολη και πιο συνηθισμένη λύση είναι να μην κάνουμε τίποτα. Υπάλληλοι είμαστε, εκτελούμε άνωθεν εντολές και ευθύνη δεν έχουμε. Ύστερα, μην ξεχνούμε ότι η γλωσσική διδασκαλία των Αρχαίων στο γυμνάσιο, είτε είναι σωστή είτε όχι, από τη μια δεν απαιτεί προετοιμασία από τον καθηγητή, από την άλλη ναι, βγάζει ιδιαίτερα. Δεν το λέω για να κατηγορήσω συναδέλφους. Είναι δικαιολογημένο οι καθηγητές να ενισχύουν το εισόδημά τους με ιδιαίτερα, όσο οι μισθοί μένουν τόσο χαμηλά· και ακόμα, αποτελούν εκπαιδευτική ανάγκη για τους μαθητές τα ιδιαίτερα μαθήματα και τα φροντιστήρια, όσο το αναλυτικό πρόγραμμα είναι τόσο φορτωμένο. Για να το δούμε και από την άλλη μεριά: το υπουργείο δεν θα μπορούσε να ορίζει τόσο φορτωμένα προγράμματα, αν δεν υπήρχαν τα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα να εξασφαλίζουν την άνετη διδασκαλία, την επανάληψη και την εμπέδωση της ύλης». Κλείνοντας είχε επισημάνει: «Έχουμε μιαν ονειρεμένη χώρα και τη μετατρέπουμε σε χωματερή, έτσι έχουμε και μια πανέμορφη γλώσσα που την κακοποιούμε, έτσι έχουμε και μια λαμπρή αρχαία κληρονομιά, που την αφήνουμε ανενεργή, μετατρέποντάς την από μορφωτικό αγαθό σε μαθησιακό εφιάλτη. Και θυμίζω πως για τη γλώσσα και την αρχαία κληρονομιά πρώτοι υπεύθυνοι είμαστε εμείς, οι φιλόλογοι».
Αιρετικός, τολμηρός και μαχητικός. Παρακολουθούσε με έντονο ενδιαφέρον την πορεία της εκπαιδευτικής πολιτικής, παρά το γεγονός ότι από το 2000 είχε σταματήσει να έχει άμεση σχέση με τον πανεπιστημιακό χώρο. Θύμωνε αρκετά με τις επιλογές των πολιτικών στο θέμα των αλλεπάλληλων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, γι’ αυτό δεν δίσταζε να χαρακτηρίζει τους υπουργούς Παιδείας ως «εκπαιδευτικώς αγράμματους». H Κωμωδία του Αριστοφάνη σε μετάφραση Φ. Κακριδή Για το θέμα του «Κρυφού Σχολειού» είχε εκφράσει τις αντιρρήσεις του εναντίον των απόψεων πολλών ιστορικών λέγοντας: «Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στην Ήπειρο, δυσκολευόμουν πάντα να πιστέψω αυτό που τον τελευταίο καιρό με έμφαση υποστηρίζουν οι ιστορικοί: ότι το «Κρυφό Σχολειό» είναι καθαρός μύθος, με τη σημερινή έννοια της λέξης. Προτιμούσα να το θεωρώ θρύλο, πιστεύοντας ότι πρέπει να κρύβεται κάποια αλήθεια πίσω από τις λαϊκές διηγήσεις που ακούει κανείς συχνά από τους καλογέρους ή την εκκλησάρισσα, όταν επισκεφτεί, για παράδειγμα, τη Μονή των Φιλανθρωπηνών, στο νησί της λίμνης των Ιωαννίνων, κι άλλους πολλούς παρόμοιους τόπους. Μια αλήθεια που βέβαια δεν τη φανταζόμουν να ταυτίζεται με το «Φεγγαράκι μου Λαμπρό», ούτε με «Το κρυφό σχολειό» του Ν. Γύζη (1886) και το ομώνυμο ποίημα του Ι. Πολέμη (1900). Ότι δεν υπάρχουν ρητές μαρτυρίες σύγχρονες με τη λειτουργία του Κρυφού Σχολειού, το θεωρούσα πολύ φυσικό: Ποιος και γιατί θα κατέγραφε στα χρόνια της δουλείας μια πατριωτική πράξη, που γινόταν άτυπα κι εθελοντικά, πίσω από την πλάτη της τουρκικής εξουσίας;».
Το τελευταίο χρονικό διάστημα προσπαθούσα επίμονα να τον μεταπείσω για να μου παραχωρήσει μία συνέντευξη. Λίγο καιρό πριν, στο τελευταίο αίτημα, μου απάντησε με τον ίδιο χαρακτηριστικό του ευγενικό τρόπο γράφοντας: «Φίλε κ. Πανταζόπουλε, ευχαριστώ για την τιμητική σας πρόσκληση, αλλά δεν θ’ ανταποκριθώ. Κάτω από τον σημερινό κοινωνικοπολιτικό αστερισμό αποφεύγω, συνειδητά, να συζητώ δημόσια. Σας εύχομαι κάθε καλό». Όταν κάποιες φορές, μαθητές ή φοιτητές, ρωτούσαν τη γνώμη του για τα λάθη του εκπαιδευτικού συστήματος, τα νευραλγικά παιδαγωγικά προβλήματα ή εξέφραζαν τους προβληματισμούς τους, εκείνος τόνιζε: «Αυτή η πατρίδα μας έτυχε κι εγώ την αγαπώ». Και κατέληγε με το εξής: «Κρατάμε όλοι μας από ένα κεράκι που σπάει το σκοτάδι. Όλο το σκοτάδι του κόσμου δεν μπορεί να σβήσει ένα κεράκι. Μπορούν οι άνεμοι και κυκλοφορούν πολλοί άνεμοι. Το κεράκι είναι η ελπίδα μας. Κυκλοφορεί τόσο άχυρο στην εποχή μας ώστε όλο και θα την ανάψαμε την πυρκαγιά που χρειάζεται. Με το κεράκι μας»

                                                                                                                              Πηγή:lifo.gr

13 γεωγραφικά facts για την Ελλάδα που ούτε είχαμε σκεφτεί...

Στο 24media network προσπαθήσαν να επανεξετάσουν λίγο τη θέση της χώρας μας στον παγκόσμιο χάρτη, αλλά όχι μεταφορικά, όχι όπως την εννοούν οι πολιτικοί αναλυτές, όταν θέλουν να αναφερθούν στις "παγκόσμιες ισορροπίες', στα "γεωπολιτικά μας συμφέροντα" κοκ.
 Προσπάθησαν να το κάνουνε κυριολεκτικά.
Θελήσανε να δούνε που βρισκόμαστε γεωγραφικά και να ετεροπροσδιοριστούμε, με βάση τους κοντινούς και μακρινούς μας γείτονες, με βάση τα βουνά, τα ποτάμια και τις θάλασσες που καλύπτουν την υδρόγειο.

Ακολουθούν 13 διαπιστώσεις που ίσως να αλλάξουν λίγο την αντίληψη που έχουμε για τον πλανήτη, τη θέση της Ελλάδας σε αυτόν και τις γεωγραφικές αποστάσεις.

1. Δεν υπάρχει κανένα σημείο της Ελλάδας που να βρίσκεται ψηλότερα απ' τη Ρώμη.

Ρώμη: Γεωγραφικό πλάτος 41.902782
Ορμένιο (βορειότερο σύνορο της χώρας): Γεωγραφικός πλάτος 41.720440

2. Η Βαγδάτη είναι πιο κοντά στην Αθήνα από ότι είναι οι Βρυξέλλες, το Παρίσι και η Μαδρίτη.

Αθήνα-Μαδρίτη: 2372.23 χλμ
Αθήνα-Παρίσι: 2098.20 χλμ
Αθήνα-Βρυξέλλες: 2091.65 χλμ
Αθήνα-Βαγδάτη: 1933.31 χλμ

3. Η Σουηδία έχει σχεδόν 215.000 περισσότερα νησιά από μας, στα οποία όμως δεν κατοικεί κανείς.

4. Η Φινλανδία όμως, όχι μόνο έχει 182.000 περισσότερα νησιά από μας, αλλά έχει και 390 περισσότερα νησιά που κατοικούνται.

5. Η Θεσσαλονίκη είναι μία ευθεία δρόμος με τη Νέα Υόρκη.

Γεωγραφικό Πλάτος Θεσσαλονίκης: 40.6400629
Γεωγραφικό Πλάτος Νέας Υόρκης: 40.7127753
Στην υδρόγειο βέβαια η 'ευθεία' εμφανίζεται κάπως έτσι. Δεν είναι επίπεδη η γη. Επαναλαμβάνουμε: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΠΕΔΗ Η ΓΗ.

6. Αν βάλεις τρεις Ολύμπους, τον έναν πάνω στον άλλον, τότε και πάλι δεν θα φτάσεις το Έβερεστ. Σου λείπουν ακόμη 94 μέτρα.

7. Τα Ιωάννινα απέχουν 204 χλμ από τα Τίρανα και έχουν μία ώρα διαφορά. Όταν στα Ιωάννινα το ρολόι δείχνει 11 το πρωί, στα Τίρανα το ρολόι δείχνει 10 το πρωί.

Την ίδια στιγμή, τα Ιωάννινα απέχουν 8.195 χλμ. από το Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής, χωρίς ωστόσο να έχουνε καμία διαφορά στην ώρα. Όταν το ρολόι δείχνει 11 το πρωί στα Ιωάννινα, δείχνει 11 το πρωί και στην πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής. 

8. Το ίδιο ισχύει και με την Ζιμπάμπουε, την Μπουτσουάνα, το Κονγκό, τη Μοζαμβίκη και τη Ρουάντα.

9. Παραπονιέσαι ότι η μισή Ελλάδα, ζει στην Αθήνα; Στις Μπαχάμες, το 66% των κατοίκων ζει στο Νασσάου, την πρωτεύουσα της χώρας, και στο Κατάρ, το ποσοστό που ζει στη Ντόχα, την πρωτεύουσα, είναι λίγο μεγαλύτερο και αγγίζει το 67%.

-Μπαχάμες δεν είναι μόνο το Νασσάου.
10. Αν πολλαπλασιάσεις την Ελλάδα επί 288 φορές, τότε φτιάχνεις τη σελήνη.

11. Αν προσθέσεις τα 20 μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας, από τον Αλιάκμονα και τον Αχελώο μέχρι τον Αλφειό και τον Σπερχειό, τότε έχεις έναν ποταμό σχεδόν τρεις φορές μικρότερο από τον Νείλο, τον μεγαλύτερο ποταμό της γης.

12. Η Νεάπολη της Θεσσαλονίκης είναι η 16η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή παγκοσμίως, με 23.188 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, πάνω ακόμα κι απ' το Κάιρο ή το Παρίσι.

13. Η Ελλάδα είναι έξι φορές μικρότερη από την Τουρκία...

...75 από τις ΗΠΑ...

...και 130 από τη Ρωσία.

Ο άνθρωπος που αγάπησε το σινεμά περισσότερο από τη ζωή...

"Πόσα σύνορα πρέπει να περάσουμε για να πάμε σπίτι μας;"

Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού, 1992

Για τη γενιά μου, τη γενιά που γεννήθηκε και μεγάλωσε τη δεκαετία του '90, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν μια ποπ φιγούρα, όσο και αν αυτό φαίνεται παράταιρο σε σχέση με την πορεία του. Έχοντας περάσει κάτι παραπάνω από μια δεκαετία στιγματισμένος ως κινηματογραφιστής των ελίτ, τη δεκαετία του '90 ο Αγγελόπουλος έγινε αναφορά σε μαζικά κοινά ως 'αργός'. Και εμείς τον πήραμε έτσι, σαν να ήταν πακεταρισμένος από την επιθεώρηση, και τον αντιμετωπίσαμε εξαρχής ως αργό, ως ένα σκηνοθέτη παράξενο και απομονωμένο στον δικό του κόσμο. Το έργο του έγινε κυρίως γνωστό ως μια απόκλιση.
 Μέχρι που μας μίλησαν γι'αυτόν, όταν το γούστο μας στον κινηματογράφο άρχισε να διαμορφώνεται, μας τον πρότειναν εκείνοι που εμπιστευόμασταν, μας ζήτησαν να ξεχωρίσουμε τον καλλιτέχνη από το αστείο που τον ακολουθούσε. Και όταν πρωτοείδα, μια Κυριακή στην ΕΡΤ, το 'Βλέμμα του Οδυσσέα', κάπου στα 19, δυσκολεύτηκα, μπερδεύτηκα αλλά άνοιξα και έναν νέο κόσμο μπροστά μου. Το κινηματογραφικό βλέμμα του ήταν περίπου απελευθερωτικό. Μάθαμε, κατά τη διάκριση του Παζολίνι, εκτός από τον σκηνοθέτη της πρόζας, και τον σκηνοθέτη της ποίησης.
Η μόνη φορά που τον είδα από κοντά ήταν μια μέρα που ήταν προσκεκλημένος στο σχολείο μου. Κατά την ομιλία του παρεμβάλλονταν σκηνές από τις ταινίες του. Δεν θυμάμαι καν ποιες. Από κάτω (φυσικά και) γινόταν χαμός. Γέλια, φασαρία, τσακωμοί. Καθηγητές να κοκκινίζουν από ντροπή για τη συμπεριφορά μας.Όλοι προσπαθούσαμε, ο καθένας με τον τρόπο του, να χωνέψουμε αυτό που βλέπαμε. Ο ίδιος ο Αγγελόπουλος δεν ήταν πραγματικά καθόλου σαστισμένος. Ίσως να ήταν ο μόνος σε μια αίθουσα 400 ατόμων. Πέταξε ένα αφοπλιστικό 'εντάξει, μάλλον τώρα δεν είναι κατάλληλες οι συνθήκες για να παρακολουθήσει κανείς τις σκηνές'.
Πράγματι, στον Αγγελόπουλο δεν θα συναντήσεις τη χολιγουντιανή ταχύτητα στην αλλαγή εικόνων. Παρόλα αυτά, η ακινησία των πλάνων του Αγγελόπουλου είναι μόνο φαινομενική. Οι πρωταγωνιστές του κινούνται προς ή απομακρύνονται από την κάμερα σαν να αποτελούν μέρος ενός σκηνικού που διαρκώς αλλάζει, που μετασχηματίζεται. Ακόμα και αν η κάμερα μένει σταθερή. Εξάλλου, ο Αγγελόπουλος είναι ένας σκηνοθέτης του οποίου η κινηματογραφική ματιά είναι πάντα από απόσταση σε σχέση με όσα αφηγείται και αυτή η απόσταση πολύ συχνά είναι που νοηματοδοτεί όσα βλέπουμε. Κάνει ακόμα και φριχτές ιστορίες μέρος ενός κάδρου.

Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού (1991) Και το γεγονός ότι οι ταινίες του πολλές φορές αφορούσαν ελληνικά τοπία, ελληνικά τοπία μακριά από τα κοινώς αποδεκτά ως όμορφα με τα οποία ποτίστηκαν γενιές, κάνει το έργο του ακόμα πιο εντυπωσιακό. Χώροι εγκατάλειψης και παρακμής αισθητικοποιούνται, η ελληνική ύπαιθρος, αυτή η σκιερή πλευρά της, μακριά από τα τουριστικά μαγαζιά, τα αρχαιολογικά μνημεία και τις παραλίες, εντάσσεται σε κάδρα αδιανόητης ομορφιάς. Κατά κάποιο τρόπο, λοιπόν, ο Αγγελόπουλος κατάφερε αυτό που δεν κατάφεραν χιλιάδες δήμαρχοι, κοινοτάρχες και νομάρχες πληρώνοντας για συντριβάνια, πλατείες και αγάλματα. Κατάφερε να κάνει την Ελλάδα λίγο πιο όμορφη. Κατάφερε να κάνει ένα βαρετό ταξίδι με ΚΤΕΛ πηγή έμπνευσης.
Με αφορμή την επέτειο θανάτου του Θόδωρου Αγγελόπουλο, αποφασίσαμε να μιλήσουμε με ανθρώπους που τον έζησαν, που μεγάλωσαν με το έργο του. Σκοπός μας είναι να φτιάξουμε ένα ψηφιδωτό του ως συνεργάτη, δημιουργού και ως ενός πολιτικοποιημένου καλλιτέχνη. Για τον λόγο αυτό μιλήσαμε με τους ηθοποιούς Τάνια Παλαιολόγου και Νίκο Πουρσανίδη, με τον σκηνοθέτη Πάνο Κοκκινόπουλο και με τον ιστορικό Βαγγέλη Καραμανωλάκη.

Δουλεύοντας με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο

Η ηθοποιός Τάνια Παλαιολόγου συνεργάστηκε με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στα 11 της χρόνια, στα γυρίσματα για την ταινία 'Τοπίο στην Ομίχλη', παίζοντας τον ρόλο της μικρής Βούλας, ενός κοριτσιού που αποφάσισε με τον μικρό του αδερφό να ξεκινήσει ένα μεγάλο ταξίδι στη Γερμανία, προκείμενου να συναντήσουν, έστω και για μια φορά, τον πατέρα τους. "Ήμουν 11 χρονών. Οι γονείς μου είχαν δει μια αγγελία, νομίζω στην Ελευθεροτυπία, όπου αναζητούσε ο Αγγελόπουλος ένα κορίτσι 10-12 ετών και ένα αγόρι 5-7. Πήγαμε στο casting χωρίς να έχουμε καμία σχέση. Υπήρχαν καμιά 500αριά παιδία και μπαίναμε δέκα-δέκα. Είχε μια από εκείνες τις τεράστιες κάμερες των 80ς και μας έκαναν ερωτήσεις 'πώς σε λένε;' 'αν θες να γίνεις ηθοποιός', κτλ".
 Ο Αγγελόπουλος ήταν ένας κλειστός, απαιτητικός αλλά πολύ στοργικός άνθρωπος: "Πολύ στοργικός, πολύ τρυφερός. Υπήρχαν και πολύ ωραίες συζητήσεις. Δηλαδή εγώ στην προεφηβεία μου ένιωθα μια αρκετά μεγάλη ταύτιση, με έκανε να νιώθω όπως ήταν εκείνος στην ηλικία μου. Ήμουν πολύ ντροπαλό παιδί, πολύ κλειστό στην επικοινωνία με τους συνομίληκούς μου. Όλο αυτό, επειδή ήταν το συγκεκριμένο έιδος, μου ταίριαξε. Από την άλλη έπρεπε να έρχομαι σε επαφή με πολλούς ανθρώπους. Προφανώς ήταν και ο Αγγελόπουλος πολύ κλειστός άνθρωπος. Με έκανε να νιώθω καλά με αυτό που είμαι. Από την άλλη, υπήρχαν φορές που ήταν πολύ αυστηρός, πολύ σοβαρός, πολύ συγκεκριμένος σε αυτό που ήθελε".
Μια συγκεκριμένη συμβουλή που της έδινε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων: "Ζητούσε να συγκεντρώνομαι πριν κάθε σκηνή. Έμενα αρκετή ώρα μόνη μου και σκεφτόμουν τι συμβαίνει στον χαρακτήρα μου. Προσπαθούσα ουσιαστικά να βρω σημεία ταύτισης, να κάνω τους δικούς μου συνειρμούς".

\Τοπίο στην Ομίχλη (1988) Μέσα στις πολύ δύσκολες συνθήκες εργασίας, μέσα στον χειμώνα της Βόρειας Ελλάδας, τα γυρίσματα είχαν και μια ιστορία που κατά κάποιο τρόπο ταίριαζε με τα όσα πραγματευόταν η ίδια η ταινία: "Κάποια στιγμή, εγώ και ο Μιχάλης (σ.σ. Μιχάλης Ζέκε) κάναμε απεργία. Απεργήσαμε. Ήμασταν στη Θεσσαλονίκη και είχε τελειώσει το γύρισμα. Είχαμε φύγει με τα πόδια να επιστρέψουμε στο City όπου μέναμε και στον δρόμο εγώ και ο Μιχάλης σταματήσαμε στη βιτρίνα ενός παιχνιδάδικου. Ο Αγγελόπουλος, που ερχόταν από πίσω, μας είδε και μας κατσάδιασε (ήταν μία από τις δύσκολες μέρες του), που ασχολούμαστε με παιχνίδια αντί να συγκεντρωνόμαστε στους ρόλους μας. Τότε αποφασίσαμε να κάνουμε απεργία. Πήγαμε στο ξενοδοχείο και του ανακοινώσαμε ότι την επόμενη μέρα δεν θα κάνουμε γύρισμα και ότι ήμασταν αποφασισμένοι και πολύ απογοητευμένοι από την συμπεριφορά του. Ο κύριος Αγγελόπουλος (όπως τον αποκαλούσαμε) ήρθε και μας βρήκε στο δωμάτιο όπου βρισκόμασταν και μας έπεισε να συνεχίσουμε τα γυρίσματα"
Ο Νίκος Πουρσανίδης συνεργάστηκε με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο σε μια από τις ταινίες της ύστερης φάσης του. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Αλέξη στο 'Λιβάδι που δακρύζει', ταινία του 2004. Σε ηλικία μόλις 18 ετών. Η συνεργασία αυτή ήρθε μάλιστα με έναν τελείως περιπετειώδη τρόπο: "Με είχε δει σε ένα βίντεο και θεώρησε ότι δεν είμαι επαρκής για τον ρόλο. Μετά, όμως, επικοινώνησα ξανά μαζί του. Ο Χάρης Παπαδόπουλος που έκανε το casting με πήρε τηλέφωνο και μου είπε ότι 'ψάχνουμε χρόνια κάποιον για τον ρόλο' και ότι ενδεχομένως να με αδίκησε το βίντεο. Το νέο  βίντεο το ξαναείδε ο Αγγελόπουλος και είπε 'αυτός είναι για μένα', χωρίς να θυμάται ποιος είμαι. Έτσι ξεκίνησε η συνεργασία μας".
Από τα λόγια του Νίκου Πουρσανίδη σχηματίζουμε την εικόνα ενός ανθρώπου κλειστού αλλά στοργικού, μιας από τις μοναδικές εκείνες τις συνυπάρξεις που κάπως, κάπου σε κάνουν -με τρόπο που ίσως δεν καταλαβαίνεις- καλύτερο. Ακόμα και αν, όπως μας λέει ο ίδιος, αυτές οι συζητήσεις γίνονται καμιά φορά σαν αγιογραφίες, τελικά αυτά είναι που σου μένουν στο τέλος, οι ωραίες ιστορίες. "Είχαμε μια πολύ ειλικρινή και ιδιαίτερη σχέση. Μετά τα γυρίσματα θυμάμαι μια χαρακτηριστική αίσθηση ότι πήγαινα για καφέ στο σπίτι του και, όταν έβγαινα, ένιωθα ότι θέλω να κάνω πράγματα. Αυτό ήταν εν πολλοίς δείγμα του τι ήταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος".

Το Βλέμμα του Οδυσσέα (1995) Είπαμε καμιά φορά ότι από τις ανθρώπινες σχέσεις τέτοιου τύπου συνήθως μένουν τα καλά, αλλά ίσως ακόμα περισσότερο να μένουν κάποια αστεία περιστατικά, όπως αυτό που μας αφηγήθηκε ο Νίκος. "Μια αστεία ιστορία που θυμάμαι είναι πώς σε κάποια γυρίσματα, βαρύς χειμώνας, έκανε πολύ κρύο και ζήτησα να πιω κρασί. Όλοι μου έλεγαν να μην το κάνω γιατί θα τον εκνεύριζα. Πήγα και ρώτησα τον ίδιο και με μεγάλη ηρεμία μου απάντησε 'Βεβαίως να πιεις και να φέρεις λίγο και σε μένα'. Αφού ήπια λίγο και αρχίσαμε το γύρισμα και τότε άρχισε να μου φωνάζει έξαλλος 'πώς βγαίνεις έτσι; έχεις πιει;"

O Αγγελόπουλος ως Δημιουργός

Όταν μιλάμε για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, μιλάμε για έναν δημιουργό υπερβατικό και για έναν σκηνοθέτη που ξεπερνάει τα προκαθορισμένα όρια, όσο και αν αυτό έχει γίνει κάτι σαν κλισέ που νιώθουμε ότι ταιριάζει παντού. Όπως τονίζει και ο Michel Grodent σε ένα κείμενό του για τον Αγγελόπουλο, πάντα υπάρχουν νοήματα στα έργα του Αγγελόπουλου που μένουν ανεξερεύνητα σαν να είναι φτιαγμένα για να μείνουν έτσι. Μια ποίηση που δεν μπορεί να κωδικοποιηθεί εύκολα σε λέξεις. Ακριβώς γιατί ο κινηματογράφος με την εικόνα χρησιμοποιεί έναν διαφορετικό κώδικα από τον γλωσσικό, αυτόν που προσπαθεί να ερμηνεύσει.

Tαξίδι στα Κύθηρα (1984) Για τον Πάνο Κοκκινόπουλο ο Αγγελόπουλος ήταν ο άνθρωπος που ουσιαστικά τον μύησε στην πραγματική και αδιαπραγμάτευτη αγάπη για τον κινηματογράφο. Τον ρωτήσαμε ποια ήταν η πρώτη του επαφή με το έργο του Αγγελόπουλου.
"Η 'Αναπαράσταση', η πρώτη του ταινία. Με τον Θόδωρο τον Αγγελόπουλο ήμασταν κοντά από τότε. Και να σκεφτείτε ότι, επειδή ήμουν στο Παρίσι και δεν μπορούσε να έρθει, πήγαινα εγώ και παραλάμβανα τα βραβεία στη Γαλλία αντί για αυτόν. Όταν ερχόταν στο Παρίσι, έμενε σπίτι μου. Θυμάμαι έντονα τις νύχτες περπατήματος στο Παρίσι, ατελείωτο περπάτημα, στις Γέφυρες του Σηκουάνα όπου όλο το βράδυ μιλάγαμε για κινηματογράφο. Ήταν ο άνθρωπος που αγαπούσε πιο πολύ τον κινηματογράφο από τη ζωή και μου μετέδωσε αυτή την αγάπη. Δεν το ξεχάσω ποτέ αυτό!".
Τι είναι όμως εκείνο που ξεχώρισε τόσο πολύ τον Αγγελόπουλο ως μια μοναδική περίπτωση σκηνοθέτη: "Ο Θόδωρος ήταν δύο πράγματα. Πρώτα από όλα ήταν ένας πραγματικός δημιουργός. Δημιουργός είναι ο άνθρωπος που φτιάχνει κόσμους (είτε είναι ζωγράφος είτε μουσικός είτε συγγραφέας). Οι άνθρωποι που φτιάχνουν κόσμους είναι δημιουργοί. Το δεύτερο που ήταν ο Αγγελόπουλος ήταν ότι επρόκειτο για έναν φανταστικό σκηνοθέτη. Για μένα καλύτερος σκηνοθέτης είναι αυτός του οποίου η απόσταση από το όραμα στην πραγμάτωση είναι η μικρότερη δυνατή. Δηλαδή όσο πιο κοντά στο όραμά σου είναι αυτό που κάνεις, τόσο πιο καλός σκηνοθέτης είσαι. Ο Θόδωρος έκανε ακριβώς αυτό που σκεφτόταν. Θα μπορούσε να περιμένει να πάει το σύννεφο στη σωστή θέση μέρες, για να το κάνει ακριβώς όπως το ήθελε. Δεν έδινε σημασία σε τίποτα προκειμένου να κάνει αυτό που ήθελε.  Αυτό σημαίνει ότι ήταν καλός σκηνοθέτης. Ωστόσο, το 'καλός σκηνοθέτης', αν δεν είσαι  δημιουργός, δεν λέει τίποτα. Ο Θόδωρος συνέθετε πίνακες και η αφήγηση, η δραματουργία γινόταν μέσα από τις εικόνες του. Έτσι δημιουργούσε. Από τα μεγαλύτερα κεφάλαια που υπήρξαν ποτέ στην Ελλάδα ως σκηνοθέτης".
.

To λιβάδι που δακρύζει (2004) Ο Αγγελόπουλος, όσο και αν πολλές φορές δεν το καταλαβαίνουμε στην Ελλάδα, όσο και αν τον θεωρούμε πολλές φορές τελείως αντιεμπορικό, συνεχίζει να είναι ένας από τους γνωστότερους Έλληνες παγκοσμίως. Και ας μην τονώνει αυτό το εθνικό μας αίσθημα. "Ακόμα και σήμερα ο Αγγελόπουλος είναι από τους πιο γνωστούς σκηνοθέτες παγκοσμίως. Ακόμα και τώρα αν πεις το όνομά του στην Ιαπωνία και τη Γαλλία θα προσκυνήσουν. Γενικώς ήταν από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες που υπήρξαν".
Πράγματι Αγγελόπουλος είναι από τους γνωστότερους σκηνοθέτες παγκοσμίως. Το πιο σημαίνον μέλος της ελληνικής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Ταυτόχρονα όμως έδινε την εντύπωση ότι δημιουργούσε ανεξάρτητα, παράλληλα με την υπόλοιπη ελληνική κινηματογραφική παραγωγή. Μπορεί όμως να είναι επιδραστικός ένας δημιουργός, όπως ο Θόδωρος Αγγελόπουλος;
"Πιστεύω ότι οι μεγάλοι δημιουργοί δεν δημιουργούν σχολές. Δεν μπορούν να δημιουργήσουν σχολή. Για παράδειγμα, ο Λάνθιμος σε αυτό που κάνει, δεν δημιουργεί σχολή. Είναι αυτό που είναι. Δεν μπορούν να δημιουργήσουν σχολές τέτοιου τύπου καλλιτέχνες. Είναι μοναδικοί και ανεπανάληπτοι".
Στην ερώτηση αν υπάρχει κάποια ή κάποιες ταινίες που ξεχωρίζει για γραμματολογικούς ή συναισθηματικούς λόγους μου απάντησε: "oι πρώτες του είναι, γιατί συμμετείχα και σε αυτές. Οι Μέρες του '36 και ο Θίασος. Ταινίες που συμμετείχα, βοηθούσα, έπαιζα κιόλας".

Ο Αγγελόπουλος ως 'σκηνοθέτης της ιστορίας'

Ο Αγγελόπουλος, ήταν ένας  δημιουργός που έγραψε και για την ιστορία. Η ιστορία ήταν μέρος του έργου του Αγγελόπουλου και αυτό δεν αφορά μόνο την ομώνυμη τριλογία ('Μέρες του '36', 'Ο Θίασος' και 'Οι Κυνηγοί'). Αντιθέτως, πρόκειται για κάτι που διαπερνά όλη σχεδόν την εργογραφία του, ακόμα και αν πολλές φορές πραγματεύεται θέματα καθολικά με τρόπο ανιστορικό. Για αυτή τη σχέση του Αγγελόπουλου με την ιστορία και για τη σχέση του καλλιτέχνη με την κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, μιλήσαμε με τον Επίκουρο Καθηγητή της Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας, Βαγγέλη Καραμανωλάκη.                                                        
Ο Aγγελόπουλος είναι ένας σκηνοθέτης που αναμφισβήτητα μίλησε και για την ελληνική ιστορία. Πως μπορούμε σήμερα να διαβάσουμε αυτή τη συνομιλία του με το ιστορικό παρελθόν; Είναι τελικά ένας τρόπος αφήγησης από την Αριστερά;
Σκέφτομαι το ερώτημά σας με τους δικούς μου όρους. Πως διαβάζεται σήμερα το έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου από έναν ιστορικό; Είναι δύσκολη η απάντηση, καθώς έχει να συνδιαλλαγεί με δυο διαφορετικές περιόδους, δυο διαφορετικές χρονικότητες, όπως συμβαίνει, άλλωστε και με κάθε έργο τέχνης. Από τη μια, και αυτό αφορά την ερώτησή σας, είναι το ίδιο το έργο, η αντίληψη του παρελθόντος που φέρει, ο ιστορικός χρόνος που συγκροτεί. Το έργο του Αγγελόπουλου δεν έχει ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο που εκτυλίσσεται: συγκροτεί τον δικό του χρονότοπο, τον οποίο ο σκηνοθέτης με πείσμα αποικίζει με τα δικά του σύμβολα. Το έργο του Αγγελόπουλου συνομιλεί με τους μεγάλους μύθους της Αριστεράς. Δεν χρειάζεται κόπος για να το αντιληφθεί κανείς αυτό. Μύθοι ζυμωμένοι με μια ελληνική ιθαγένεια, όπως κυρίως την όριζαν τα διαβάσματά του και η σχέση με την αρχαιότητα. Ο εμφύλιος πόλεμος και ο κύκλος των Ατρειδών, ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Οδυσσέας πρόσωπα που έρχονταν από πολύ μακριά για να ξαναζήσουν στον δικό του 20ό αιώνα, στον αιώνα της άνθισης και της κατάρρευσης του πιο συγκλονιστικού πειράματος κοινωνικής ανατροπής που επιχείρησαν οι άνθρωποι. Αυτό ήταν που στοίχειωνε την αφήγησή του και, όσο πέρναγε ο καιρός, ήθελε όλο και πιο πολύ να ανοίξει το κάδρο, να μιλήσει για όσα είχαν χαθεί, για το τέλος της ουτοπίας.  Χρόνος φορτωμένος, κάποτε χρόνος άχρονος, όπως η πορεία του Μεγαλέξανδρου προς τον θάνατο, ή αλλιώς η μέρα που ακολούθησε την αιωνιότητα.

Ο Θίασος (1975) Αυτή η 'ιστοριογραφία' του Αγγελόπουλου, πόσο τελικά επηρέασε το ελληνικό κοινό του, πόσο επηρέασε την κοινωνία,  τον τρόπο που διαβάζουμε και οργανώνουμε στο μυαλό μας την ελληνική ιστορία; Ιδιαίτερα μάλιστα αν σκεφτούμε ότι πρόκειται για έναν κινηματογράφο που θεωρήθηκε σε μεγάλο βαθμό ελιτίστικος.
Έρχομαι σε αυτό που ονόμασα προηγουμένως διαφορετικές χρονικότητες. Το έργο του Αγγελόπουλου έζησε και ζει μια δεύτερη ζωή: η πρόσληψή του, ο τρόπος που στη Μεταπολίτευση το έργο αυτό έγινε δεκτό, επέδρασε στους θεατές του, καθόρισε ιστορικές συνειδήσεις. Σκηνές όπως εκείνη του καυγά στο κέντρο στον 'Θιάσο', η συνάντηση Κατράκη-Παπαγιαννόπουλου στο 'Ταξίδι στα Κύθηρα', η άνοδος του κομματιασμένου αγάλματος του Λένιν στο 'Βλέμμα του Οδυσσέα', αποτέλεσαν στιγμές που σφράγισαν τη συνείδηση των ανθρώπων της Μεταπολίτευσης, έγιναν τμήμα της ιστορικής τους κουλτούρας και της κοινής τους γλώσσας. Εξέφρασαν σε κρίσιμες στιγμές την ανάγκη τους να κατανοήσουν, την αμηχανία ή την πίκρα τους μέσα από το φίλτρο μιας μεγάλης τέχνης. Δεν είχε καν σημασία το εάν κάποιος είχε δει πραγματικά το έργο του ή έμενε μόνο σε αυτά τα θραύσματα, γιατί, όπως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα έργα, η επιρροή του Αγγελόπουλου ξεπέρασε αυτούς που το είδαν, έγινε αφίσα, μουσική, αστείο στις παρέες, οι τίτλοι των ταινιών του έγιναν σλόγκαν. Έγινε κομμάτι μιας γλώσσας που ακόμη και αν το ξόρκιζε ως κάτι 'κουλτουριάρικο' ή 'τρομερά αργό', το οικειοποιούταν, εγγραφόταν σε μια κοινή, έστω και ακατανόητη, κουλτούρα. Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι η αίγλη που απέκτησε συνδεόταν και με το γεγονός της αναγνώρισής του από το εξωτερικό.
Τελικά, μπορούμε να εντάξουμε το έργο του Αγγελόπουλου μέσα σε αυτό που ονομάστηκε κουλτούρα της Μεταπολίτευσης;
Αναμφίβολα. Καταρχάς, γιατί όπως είπα ήδη ο ίδιος συνομιλεί και αλλάζει μέσα σε αυτό που ονομάζουμε στην Ελλάδα καταχρηστικά Μεταπολίτευση, εννοώ μια μετάβαση που διήρκεσε κοντά 40 χρόνια. Από την άλλη μεριά το έργο του Αγγελόπουλου λειτούργησε περισσότερο από ένα σύνολο ταινιών. Αποτέλεσε μέρος καταρχάς μιας διαβατήριας τελετής, το πέρασμα, εκεί κάπου στο τέλος της εφηβείας, σε ένα άλλου είδους  'ποιοτικού' σινεμά. Έγινε το επισφράγισμα της εισόδου στην Αριστερά, η συμμετοχή σε ολονύχτιες συζητήσεις για κάποια πλάνα ή για τα λιγοστά λόγια των ηθοποιών. Και βέβαια έγινε σημάδι αναγνώρισης για τις παρέες που ήθελαν να εμφανίζονται ως κάτι διακριτό εκεί γύρω στις δεκαετίες του ’70 και ’80.  Τότε που κάθε ταινία του Αγγελόπουλου αποτελούσε γεγονός. Ξέρετε, καθώς σας απαντώ σκέφτομαι ότι στην πραγματικότητα μιλώ για την ιστορία της δικής μου γενιά, για τη δική της σχέση με το έργο του. Μια σχέση που όσο και αν όρισε εκ των πραγμάτων ο θάνατός του, εξακολουθεί να υφίσταται, καθώς πάντα υπάρχει εκείνο το αόρατο νήμα που μπορεί να συνδέει τη μαυροφορεμένη γυναίκα του ηπειρώτικου χωριού της 'Αναπαράστασης' με τον εξαθλιωμένο ποιητή που έψαχνε να αγοράσει τις λέξεις για να ολοκληρώσει το ποιήμα του, στο 'Μια αιωνιότητα και μια μέρα'. Αυτό το αόρατο νήμα που μας συνδέει με τον ου τόπο, αυτόν που μόνο η μεγάλη τέχνη μπορεί να ορίσει...
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έφυγε σαν χθες, 25 Γενάρη, πριν 7 χρόνια, σε τροχαίο δυστύχημα, την ώρα που σκηνοθετούσε...στις επάλξεις...

Στο πιο κάτω βίντεο, ένα μουσικό αριστούργημα από την Ελένη Καραίνδρου από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου "Ταξίδι στα Κύθηρα" (1984). Μουσική που δίχως τον Θόδωρο Αγγελόπουλο ίσως να μην είχαμε ακούσει ποτέ...
                                                                                                        Πηγή: www.oneman.gr

Κυριακάτικο σινεμά: "Ο Τάφος με τα 7 Μυστικά" (Έντγκαρ Άλαν Πόε)

Στον 'μαύρο" συγγραφέα Eντγκαρ Άλαν Πόε, που γεννήθηκε σαν χθες, στις 19 Γενάρη του 1809, είναι αφιερωμένο το σημερινό "Κυριακάτικο σινεμά", Πρόκειται για την ταινία "Ο Τάφος με τα 7 Μυστικά", σε σκηνοθεσία Ροτζερ Κορμαν.

Ο Ρότζερ Κόρμαν και ο Βίνσεντ Πράις συνεργάζονται στην "πιο τρομακτική" (LA Herald Examiner) ιστορία ερωτικού πάθους και εκδίκησης, βασισμένη σε διήγημα του 'συγγραφέα του τρόμου' Eντγκαρ Άλαν Πόε. Μια νεκρή γυναίκα νικάει το θάνατο και επιστρέφει στη ζωή με τη μορφή άγριας γάτας, παρασύροντας την καινούρια σύζυγο του άντρα της (Πράις) σε ένα καταστροφικό παιχνίδι γάτας και ποντικιού. Και καθώς αρχίζει να καταστρώνει τα διαβολικά της σχέδια, ανακαλύπτει πως ακόμα και νεκρή εξακολουθεί να έχει τον απόλυτο έλεγχο...

ΚΑΛΗ ΚΥΡΙΑΚΗ! 

Κυριακάτικο σινεμά: "ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ" (1980)

Μια ταινία του Νίκου Παναγιωτόπουλου, το "Μελόδραμα" είναι η πρόταση του ιστολογίου για το σημερινό Κυριακάτικο σινεμά.
Πρόκειται για το Μελόδραμα, παραγωγής 1980, σε σκηνοθεσία και σενάριο Nίκου Παναγιωτόπουλου. Παίζουν οι ηθοποιοί: Λευτέρης Βογιατζής, Αλέκα Παΐζη, Μαρία Ξενουδάκη.
Λίγα λόγια για το έργο:Ένας νεαρός, που βρισκόταν για χρόνια στην Αμερική, επιστρέφει στην Ελλάδα για να δει την άρρωστη μητέρα του, που μένει στην Κέρκυρα. Εκεί γνωρίζει μια νεαρή δασκάλα και προσπαθεί να βρει τον εαυτό του, μέσα από έναν καινούριο έρωτα.
Διάρκεια: 93 λεπτά

ΚΑΛΗ ΚΥΡΙΑΚΗ!

Juan de Fuca o Κεφαλλονίτης θαλασσοπόρος, ο πρώτος Ευρωπαίος στον Καναδά...

Ο Ιωάννης Φωκάς από το Βαλεριάνο Κεφαλλονιάς, ο Χουάν ο Γραικός, ο Juan de Fuca της Flota de Tierra Firme και της Flota de Nueva Espana, ακολούθησε το θέσφατο: ταγμένος καθώς ήταν να μεγαλώσει κατά τι τον κόσμο, ανακάλυψε τα Στενά νότια της νήσου Βανκούβερ και τοιουτοτρόπως έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος που, με τα σημερινά δεδομένα, έφθασε πρώτος στον ΝΔ Καναδά.
Η νεώτερη αυτή οδυσσειακή μορφή του 16ου αι.ξεκίνησε για την εξεύρεση των μυθικών Στενών του Ανιάν, που υποτίθεται πως ένωναν τον Ειρηνικό με τον Ατλαντικό από τον Αρκτικό Κύκλο, γνωστά τότε και ως ΒΔ Πέρασμα. Η ανακάλυψη αυτής της θαλάσσιας διόδου θα συντόμευε τη ρότα από τη δυτική Ευρώπη προς την Κίνα καθιστώντας τα ταξίδια συντομότερα και ασφαλέστερα.
Στην πραγματικότητα, την άνοιξη του 1592 ταξίδεψε με μια καραβέλα και ένα βοηθητικό σκάφος πινάτς από το Ακαπούλκο με κατεύθυνση βόρεια, πέρασε τα παράλια της Καλιφόρνια, ανέβηκε ακόμη βορειότερα κι εισήλθε σε ένα πέρασμα με κατεύθυνση αρχικά προς τα ανατολικά -κι αργότερα Β και ΒΑ-, ανακαλύπτοντας τα Στενά, στο μέσο των οποίων διέρχεται τμήμα των συνόρων ΗΠΑ – Καναδά.Από το 1725 τα Στενά φέρουν το όνομά του, όχι με στήριξη των Ισπανών, ή των Άγγλων στους οποίους κατά το τέλος της ζωής του αναγκάστηκε να υποσχεθεί την υπηρεσία του, αλλά με απόφαση της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών της Αγίας Πετρούπολης. Στις 8 Απριλίου 1750 ο γεωγράφος της Ακαδημίας Nicolas de L’Isle, αφού αποχώρησε από τη Μοσχοβία, παρουσίασε δημόσια, στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών, τα πρωτότυπα σχέδια τού χάρτη του με τις ρωσικές ανακαλύψεις -1723, 1732 & 1741- όπου είχε αποτυπώσει και τα «Στενά Juan de Fuca».

DEA / BIBLIOTECA AMBROSIANA via Getty Images

Strait of Juan de Fuca, Mount Olympus in the background, Canada and United States of America, illustration from the magazine The Illustrated London News, volume LX, June 29, 1872.

Όμως, τα Στενά του Ανιάν, που αυτά πήρε ο θαλασσοπόρος εντολή από τον Αντιβασιλιά του Μεξικό να ανακαλύψει και που φυσικά, τότε, δεν τα βρήκε γιατί, απλώς, δεν είχαν ακόμη διανοίξει, σήμερα αρχίζουν και ξεσκεπάζονται μετά από αιώνων προστασία από παχύ στρώμα πάγου. Το ΒΔ Πέρασμα μέχρι το 2040 θα είναι μια αυταπόδεικτη πραγματικότητα, που θα διευκολύνει το παγκόσμιο εμπόριο κάνοντας οικολογικότερες, ταχύτερες και οικονομικότερες τις θαλάσσιες μεταφορές μεταξύ Ειρηνικού κι Ατλαντικού από βορρά. 

Της συγγραφέως

Τα μυθικά Στενά του Anian (Β. Αμερική) σε χάρτη του de Jode το 1593

Έτσι, αιώνες μετά το ταξίδι του, τώρα που οι πάγοι λιώνουν στον αρκτικό κύκλο λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, επαληθεύεται η «πλάνη» του: το πέρασμα που νόμιζε πως ανακάλυψε, και που με αυτό το στρεβλό πιστεύω έσβησε γύρω στο 1602 στο νησί του, στην Κεφαλλονιά.

Σήμερα λειτουργεί το Αρκτικό Οικονομικό Συμβούλιο (Arctic Economic Council), που από τον Δεκέμβριο συμπεριλαμβάνει και την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, και που στους σκοπούς του έχει την στήριξη και προώθηση των νέων θαλασσίων διόδων που διανοίγονται με το πρόσφατο και μη αναστρέψιμο –ως διαγράφεται μέχρι τώρα- λιώσιμο των πάγων. Με τον τρόπο αυτό, εξυπηρετούνται αποτελεσματικότερα – σε κάθε τομέα- οι θαλάσσιες μεταφορές διαπλέοντας τις καναδικές ακτές από τον Ατλαντικό έως την Αλάσκα.
Σύμφωνα με πηγές, το 2014 το φορτηγό NUNAVIK μετέφερε 23.000 τόνους μεταλλεύματος από τον Καναδά στην Κίνα ταξιδεύοντας στο ΒΔ Πέρασμα χωρίς τη βοήθεια παγοθραυστικών.
Μετά από προσωπική επισταμένη έρευνα - αρχής γενομένης το 1992 - και συμμετοχής σε επιστημονικά συνέδρια και διεθνή fora επιβεβαιώθηκε πλήρως ο Έλληνας θαλασσοπόρος Ιωάννης Φωκάς, μορφή την οποία μεγάλοι ιστορικοί μέχρι πρόσφατα θεωρούσαν μυθική. Τον Αύγουστο του 2017 κατόπιν προσκλήσεως της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Ελληνισμού της Διασποράς παρουσιάστηκε και καταγράφηκε στη Βουλή η ιστορία και τα τεκμήρια που πιστοποιούν την ανακάλυψη του σπουδαίου αυτού ταξιδευτή.

YouTube/ΕΛΤΑ

Τον Απρίλιο του 2018 τα ΕΛΤΑ κυκλοφόρησαν σε πρώτη παγκόσμια γραμματόσημο αφιερωμένο σε αυτόν, ενώ μεγάλου μεγέθους προτομή με την συμβολική μορφή του τοποθετήθηκε ως μόνιμο έκθεμα στο «Μουσείο του Βανκούβερ» και στο λιμάνι Αργοστολίου το οποίο φέρει πλέον το όνομά του.
Ο Χουάν ντε Φούκα έχει ήδη κερδίσει την αιώνια μνήμη.
Τον αποζημίωσαν οι καιροί, οι κλιματολογικές συνθήκες, οι πάγοι που τήκονται.
Οι αιώνες αποζημίωσαν τον Έλληνα, τον Κεφαλλονίτη,  που δεν ανήκει σε καμιά από τις πολλές χώρες που αναφέρονται στο διάβα της πολυκύμαντης ζωής του. Αντάμειψαν αυτόν που ανήκει σε μια πατρίδα χωρίς γεωγραφικά όρια, σε μια χώρα που τα σύνορά της ορίζονται από τις ανησυχίες του...

                                                                                                           Πηγή: huffingtonpost.gr

Νίκος Καββαδίας: Ο Ποιητής που λαχταρούσε να ταξιδεύει...

Θα πεθάνω μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές, χωρίς να σχίσω τη θολή γραμμή των οριζόντων

Θα μείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής
των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων,
και θα πεθάνω μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές,
χωρίς να σχίσω τη θολή γραμμή των οριζόντων.
Λίγα πράγματα μπορεί να γράψει κανείς, που να μην είναι κλισέ, για τον Νίκο Καββαδία. Ο Καββαδίας, που σαν σήμερα,το 1910 γεννήθηκε, είναι ένας ποιητής που βρίσκεται στα στόματα πολλών ανθρώπων, η ποίηση του έχει το ιδίωμα να στοιχειώνει μέσα στο μυαλό του αναγνώστη. Μόλις ανοίγεις το εξώφυλλο μιας συλλογής του Καββαδία αισθάνεσαι ένα μανιασμένο θαλασσινό αέρα να σε φυσά στο πρόσωπο, και η τρικυμία αρχίζει.
Τρεις ποιητικές συλλογές εξέδωσε ο Νίκος Καββαδίας, η τελευταία εκδόθηκε μετά το θάνατο του από εγκεφαλικό το 1975. Η δουλειά του λοιπόν είναι ήδη περιορισμένη σε σύγκριση με συγγραφείς πολυγραφότατους όπως για παράδειγμα ο Σεφέρης. Όμως μέσα σε αυτά τα μικρά βιβλιαράκια κρύβεται τόση πίκρα, τόση μοναξιά και τόση τρυφερότητα όσα είναι τα κύματα της θάλασσας που υμνεί ο ποιητής. Είναι αδύνατο να διαβάσει κανείς τα ποιήματα του ως ελαφρό ανάγνωσμα, και εντελώς απίθανο να μη συγκινηθεί. Ανάμεσα στις τρεις συλλογές μεσολαβούν πολλά χρόνια και αυτό αποτυπώνεται στο τελικό αποτέλεσμα, καθώς η καθεμιά δίνει και διαφορετική αίσθηση, σαν να υποδεικνύει την ωρίμανση του ποιητή.
Πρώτη του εκδοτική απόπειρα, το Μαραμπού, που κυκλοφόρησε το 1933 σε 245 μόλις αντίτυπα, με δικά του έξοδα. Ο Καββαδίας, που καταγόταν από την Κεφαλονιά, νησί με ναυτική παράδοση, μπαρκάρισε πρώτη φορά το 1929, και στο Μαραμπού αποτυπώνεται φανερά η επιθυμία του να γίνει ναυτικός, ο φόβος ότι ο θάνατος μπορεί να τον βρει στη στεριά –όπως και έγινε- και οι πρώτες, έντονες, εντυπώσεις του από τη ζωή του ναυτικού.
Στο Μαραμπού υπάρχει βέβαια η θλίψη που είναι σήμα κατατεθέν της ποίησης του, όμως βρίσκεται ως επί το πλείστον σε επίπεδο συμβολικό. Μιλάει για τον θάνατο, πολύ πιο ξεκάθαρα απ’ ότι στις επόμενες δουλειές του. Μιλάει για την λαχτάρα για ταξίδι, μια λαχτάρα βαθιά, εσωτερική ακατανίκητη και ανεκπλήρωτη:
Ταξίδευες κυνηγημένη από τη μοίρα σου
για την κατάλευκη μα πένθιμη Ελβετία,
πάντα στο deck, σε μια σαίζ-λόγκ πεσμένη, κάτωχρη
απ’ τη γνωστή και θλιβερότατην αιτία.[1]
Ακόμα μιλά για την καθημερινότητα και τη ρουτίνα των ναυτικών, και ακόμα περισσότερο για ναυτικούς που γνώρισε ή ήταν γνωστοί στον ναυτόκοσμο και που είχαν θλιβερές ιστορίες:
Ο πλοίαρχος Φλέτσερ έριξε το «Σχέλδ» στο Ματαπά
μια μέρα που των θαλασσών πάλευαν τα στοιχεία,
γιατί ήλιος δε φαινότανε το στίγμα του να βρει
ούτε μπορούσε απ’ τις στεριές να πάρει αντιστοιχία.[2]
Το 1947 εκδίδεται το Πούσι,  πολύ διαφορετικό από το Μαραμπού, πολύ πιο εσωτερικό. Ο Καββαδίας είναι τώρα ασυρματιστής, έχει μεσολαβήσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η αντιστασιακή του δράση. Τα ποιήματα που περιλαμβάνονται στο Πούσι είναι πιο αέρινα, διακρίνει κανείς μια μεταφυσική παρουσία να πλανιέται, το στοιχειώνει η γυναικεία παρουσία χωρίς ποτέ να γίνεται φορτική, πάντα διακριτικά:
Κάτασπρα φοράς κι έχεις βραχεί,
πλέκω σαλαμάστρα τα μαλλιά σου.
Κάτου στα νερά του Port Pegassu
βρέχει πάντα τέτοιαν εποχή.[3]
Βασανιστικά μπάρκα, ατελείωτα ταξίδια, καταστάσεις μυστηριακές και ομιχλώδεις καταστάσεις:
Φουντάραμε καραμοσάλι στο ποτάμι.
Είχε ο πιλότος μας το κούτελο βαμμένο
«κι αν λείψεις χίλια χρόνια θα σε περιμένω»
ωστόσο οι κάβοι σου σκλήρυναν την παλάμη.[4]
Κυριαρχούν ερωτήματα που γίνονται εμμονές, οι έννοιες μπερδεύονται με έναν τρόπο θαυμάσια ποιητικό:
Βαρεθήκαν οι ναύτες το τιμόνι,
το ‘να μάτι σου γέρνει και κοιμάται,
αγρυπνά το δεξί και θυμάται
το φανό που χτυπά μα δε ζυγώνει.[5]
Είναι σαφές ότι εδώ τον ποιητή απασχολούν θέματα πολύ πιο αόριστα από τον θάνατο και τις περιπέτειες ξένων ναυτικών. Στο Πούσι ο Καββαδίας μιλά σε πρώτο πρόσωπο, σε ένα έργο βαθιά εσωτερικό.
Η τρίτη και τελευταία του ποιητική συλλογή ολοκληρώθηκε λίγο πριν το θάνατο του και εκδόθηκε μετά από αυτόν. Τα ποιήματα που περιλαμβάνονται στο Τραβέρσο έχουν γραφτεί από το 1951 μέχρι το 1975 και είναι η μοναδική συλλογή όπου σχεδόν το κάθε ποίημα έχει ημερομηνία. ΤοΤραβέρσο είναι σε μεγάλο βαθμό μια συνομιλία του ποιητή με τον εαυτό του. Εδώ είναι που το Καββαδίας ρίχνει το παραπέτασμα και αφήνει τον εαυτό του εκτεθειμένο στον αναγνώστη ακόμα περισσότερο απ’ ότι στο Πούσι. Φαίνεται ότι τα ποιήματα του προκύπτουν μέσα από μια βαθιά ενδοσκόπηση, μια αναμέτρηση με τα πεπραγμένα του:
Τι να σου τάξω, ατίθασο παιδί, να σε κρατήσω;
Παρηγοριά μου ο σάκος μου, σ’ Αμερική και Ασία.
Σύρμα που εκόπηκε στα δυό και πώς να το ματίσω;
Κατακαημένε, η θάλασσα μισάει την προδοσία.[6]
Κάματος είναι που μιλά στενάχωρα και κάψα.
Πεισματική, και πέταξες χαρτί, φτερό, κλαδί,
όμως δεν είμαστε παιδιά να πιάσουμε την κλάψα.
Τι θα ‘δινα –«Πάψε, Σεβάχ»- για να ‘μουνα παιδί![7]
Μέσα από το Τραβέρσο, αναδύεται μια εικόνα για τον Καββαδία, σαν να χτίζει ο ίδιος την ποιητική του persona ή σα να ανακαλύπτει τον εαυτό του, και να μην είναι ικανοποιημένος από αυτό που βλέπει:
Άσχημος είμαι. Αμαρτωλός σε φρέσκο του Ανωνύμου,
χυμένο είναι το μάτι μου με χτύπημα σφυριού,
το αυτί κομμένο κι έχασα μια νύχτα τη φωνή μου
στη ναυμαχία του Μισιριού.[8]
Ακόμα και ο τίτλος κάθε συλλογής όμως μαρτυρά κάτι για τον ποιητή. Το Μαραμπού είναι ένα πουλί, κακός οιωνός για τους ναυτικούς, είναι όμως και το παρατσούκλι του Καββαδία, αυτό με το οποίο ο ίδιος είχε βαφτίσει τον εαυτό του. Πούσι σημαίνει ομίχλη, ομίχλη πυκνή και επικίνδυνη που σκεπάζει τα πάντα και που μπορεί κανείς εύκολα να τη διακρίνει μέσα στην ομώνυμη ποιητική συλλογή. Τέλος Τραβέρσο είναι, στη γλώσσα των ναυτικών, αναγκαστική πορεία σε περίπτωση μεγάλης θαλασσοταραχής κόντρα στη διεύθυνση του ανέμου[9]. Ας σημειωθεί εδώ ότι αυτός ο τίτλος δεν ανήκει σε κανένα ποίημα της συλλογής, είναι λοιπόν περισσότερο συμβολικός.
Ίσως να είναι υπερβολικό, φαίνεται όμως ότι ο Καββαδίας έχει ταυτίσει την ύπαρξη του με την ποίηση του. Όπως μεγαλώνει κι ωριμάζει ο ίδιος, έτσι ωριμάζει και η δουλειά του. Η θεματολογία του –εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις- πάντα κινείται γύρω από την θάλασσα, την θάλασσα με την οποία έχει μια σχέση λατρείας και ανταγωνισμού.  Παρ’ όλη όμως την εμμονή του σε ένα συγκεκριμένο θέμα και το προσωνύμιο του θαλασσινού ποιητή που έχει κερδίσει, δεν καταφέρνει ποτέ να γίνει φολκλορικός ή γραφικός. Κάθε ποίημα του έχει στοιχεία μιας μαγείας που οι άνθρωποι της θάλασσας γνωρίζουν καλά. Η ποίηση του ρέει, είναι μελωδική, είναι όμορφη.
Γράφει πάντα σε έμμετρο στίχο, ενώ τα ποιήματα του διακρίνει ένας εσωτερικός ρυθμός, λες και υπήρχαν πριν να τα συντάξει ο ποιητής. Η γλώσσα του γίνεται συχνά ακατανόητη αφού είναι ένα συνονθύλευμα από τη ναυτική ιδιόλεκτο, τη γλώσσα του λιμανιού και κάποιους κεφαλλονίτικους ιδιωματισμούς. Παρ’ όλ’ αυτά ο στίχος του μοιάζει πάντα να βρίσκει το δρόμο του για την καρδιά του αναγνώστη. Έχουν περάσει πια 30 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Καββαδία και ο παράξενος, ναυτικός ποιητής δεν έχει ξεχαστεί, αντίθετα δεν έπαψε να συγκινεί το αναγνωστικό κοινό και ιδιαίτερα τη νεολαία.

Νίκος Καββαδίας: Μελοποιημένος
Ο Νίκος Καββαδίας έγινε πολύ γνωστός μέσα από την μελοποίηση των ποιημάτων του από διάφορους συνθέτες. Η ποίηση του Καββαδία προκάλεσε πολλούς καλλιτέχνες να ασχοληθούν μαζί του, με εξαιρετικά αποτελέσματα. Επιχειρούμε εδώ μια κριτική παρουσίαση κάθε δισκογραφικής απόπειρας σε σχέση με τα ποιήματα του Νίκου Καββαδία. Υπάρχουν ακόμη ποιήματα που μελοποιήθηκαν μεμονωμένα κι όχι στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης δουλειάς πάνω στον Καββαδία. Θα εξετάσουμε λοιπόν το χρονικό της μελοποίησης του Ποιητή της Θάλασσας.
Πρώτος ο Γιάννης Σπανός το 1975 στην Τρίτη Ανθολογία του μελοποίησε το ποίημα Mal duDépart με τον τίτλο Ιδανικός κι Ανάξιος Εραστής. Ερμηνεύει ο Κώστας Καράλης, μια ερμηνεία με μεγάλη ευαισθησία που έγινε γνωστή και αγαπήθηκε από το κοινό. Η μουσική είναι απλή και μελαγχολική με το πιάνο να δίνει τον τόνο, ακολουθεί την ροή του ποιήματος χωρίς περιττές εξάρσεις. Ο κύριος Σπανός σέβεται τη δομή του κειμένου και φτιάχνει ένα ομιχλώδες μουσικό τοπίο μέσα στο οποίο το ποίημα του Καββαδία ταιριάζει απόλυτα.
Το 1978 στο δίσκο Μαρίζα Κωχ έχουμε την πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια μουσικής προσέγγισης του Νίκου Καββαδία. Η Μαρίζα Κωχ μελοποιεί 8 ποιήματα: Φάτα Μοργκάνα, Πούσι, Αρμίδα, Μουσώνας, Σταυρός του Νότου, Θεσσαλονίκη II, Νανούρισμα, Μαραμπού. Η κυρία Κωχ δημιουργεί ένα θαλασσινό τοπίο με τους ήχους κρουστών και παραδοσιακών έγχορδων οργάνων. Πιο πολύ ακούστηκαν και έγιναν γνωστά τα τραγούδια Φάτα Μοργκάνα και Πούσι.
Η πιο γνωστή δουλειά πάνω στην ποίηση του Νίκου Καββαδία είναι αυτή του Θάνου Μικρούτσικου, που σε κάποιο βαθμό έχει οδηγήσει στην ταύτιση συνθέτη και ποιητή. Το 1979 και χάριν της τηλεοπτικής σειράς Πορεία 090 που προβαλλόταν από την κρατική τηλεόραση ο Θάνος Μικρούτσικος συνθέτει τη μελωδία για 16 τραγούδια σε στίχους του Νίκου Καββαδία. Ο πρώτος δίσκος του Θ. Μικρούτσικου πάνω στον Καββαδία Ο Σταυρός του Νότου περιέχει έντεκα από αυτά: Kuro Siwo, Θεσσαλονίκη, Σταυρός του Νότου, Ένα Μαχαίρι, Γυναίκα, Ένας Νέγρος Θερμαστής από το Τζιμπουτί, Federico Garcia Lorca, Αρμίδα, Cambay’s Water, Εσμεράλδα, Πικρία, ερμηνεύουν οι Γιάννης Κούτρας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου και Αιμιλία Σαρρή.
Οι προβλέψεις για δισκογραφική αποτυχία δεν επιβεβαιώθηκαν. Οι κριτικοί της εποχής προβλέπουν πανωλεθρία σχολιάζοντας την ‘πληκτική και ακατανόητη’ δουλειά του Θάνου Μικρούτσικου, όμως η ανταπόκριση του κοινού στο Σταυρό του Νότου είναι άμεση και μαζική. Οι μπαλάντες αυτές μπαίνουν κατευθείαν στην καρδιά των ακροατών. Η μουσική είναι μελαγχολική, σε σχέση με το κείμενο είναι ως επί το πλείστον υποκρουσιακή, σε καμιά περίπτωση δεν επικαλύπτει τους στίχους του Καββαδία, ουσιαστικά είναι τα λόγια που παράγουν την μουσική.
Μέσα στη δεκαετία του 1980 έχουμε τέσσερις προσπάθειες μελοποίησης από διαφορετικούς δημιουργούς. Το 1984 από τον Λάκη Παπαδόπουλο στο δίσκο Περίπου όπου μελοποιεί τα ποιήματα William George Allum και  Black and White, ερμηνεύει η Αρλέτα. Το 1987 οι αδερφοί Κατσιμίχα στο δίσκο Όταν Λέω Πορτοκάλι Να Βγαίνεις μελοποιούν τη Μαϊμού του Ινδικού Λιμανιού δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα ανατολίτικη, πολύ ταιριαστή στο ποίημα αυτό. Το 1989 ο Δημήτρης Ζερβουδάκης στον Ακροβάτη μελοποιεί το ποίημα Γράμμα στον Ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ, υπό τον τίτλο Γράμμα σε Έναν Ποιητή. Το τραγούδι αυτό αγαπήθηκε πολύ από το κοινό, η μουσική είναι απλή και παραπέμπει σε ταξίδι, όμως οι παρεμβάσεις του συνθέτη στο ποίημα έχουν αλλοιώσει αρκετά την αρχική του μορφή.
Όμως το 1986 έχουμε μια θαυμάσια δουλειά πάνω στην ποίηση του Νίκου Καββαδία από τους Ξέμπαρκους. Δύο νέοι μουσικοί από το Ναύπλιο, ο Ηλίας Αριώτης και ο Νότης Χασάπης με την διαμεσολάβηση της Δήμητρας Γαλάνη εκδίδουν τον δίσκο S/S IONION 1934 με έντεκα μελοποιημένα ποιήματα του Νίκου Καββαδία:  Ένας Δόκιμος Στη Γέφυρα Εν Ώρα Κινδύνου, Αντινομία, Οι Γάτες Των Φορτηγών, Πούσι, Οι Προσευχές Των Ναυτικών, Γράμμα Ενός Αρρώστου, Θεσσαλονίκη ΙΙ, Καραντί, William George Allum, A Bord De L‘ «Aspasia», Yara-Yara. Οι Ξέμπαρκοι, όπως πολύ εύστοχα ονόμασαν τον εαυτό τους, τραγουδούν την μουσική που αναβλύζει μέσα από τα ποιήματα. Ο κύριος Νότης Χασάπης ομολογεί ότι τα ποιήματα του Καββαδία τραγουδούν από μόνα τους, οι μουσικοί μοναχά ερμηνεύουν την μελωδία που ήδη υπάρχει.
Με μια λιτή ενορχήστρωση και χρησιμοποιώντας τις φωνές τους σαν μουσικά όργανα, οι Ξέμπαρκοι πετυχαίνουν ένα αποτέλεσμα φρέσκο και αγνό και απόλυτα εναρμονισμένο με το πνεύμα του ποιητή. Οι δυό κιθάρες τους απαγγέλλουν ποίηση και ο φρέσκος ήχος τους μοιάζει με θαλασσινό αεράκι. Οι φωνές τους, διόλου τυποποιημένες ή επιτηδευμένες, φαντάζουν σα να έρχονται μέσα από τ’ αμπάρια ενός φορτηγού πλοίου. Στο δίσκο συμμετέχει και η Δήμητρα Γαλάνη ερμηνεύοντας το υπέροχο τραγούδι Γράμμα Ενός Αρρώστου. Δυστυχώς αυτή η δουλειά, όπως συνήθως οι δουλειές ανεξάρτητων καλλιτεχνών, δεν έλαβε την ανταπόκριση που της άξιζε, αφού δεν προωθήθηκε από την δισκογραφική εταιρεία.
Τέλος το 1991 ο Θάνος Μικρούτσικος επιστρέφει με τις Γραμμές των Οριζόντων.  Ένας δίσκος που περιέχει όλα τα τραγούδια από το Σταυρό του Νότου, και ακόμα έξι: Καραντί, Οι Εφτά Νάνοι Στο S/S Cyrenia, Λύχνος Του Αλαδδίνου, A Bord De L‘ «Aspasia», William George Allum, Ο Πιλότος Νάγκελ. Ερμηνεύουν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, οι αδερφοί Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας καθώς και ο ίδιος ο Θάνος Μικρούτσικος. Τα νέα τραγούδια κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος με τα παλιά, δυνατές ερμηνείες από τους τραγουδιστές και απλή, μεστή μελωδία από το συνθέτη. Ίδιον της δουλειάς του Θάνου Μικρούτσικου είναι ότι κάθε φορά που ο συνθέτης διαφοροποιεί την ενορχήστρωση, τα τραγούδια ακούγονται σαν καινούργια, φρέσκα, ζωντανά και πάντα επίκαιρα.
Η ποίηση είναι ένα λογοτεχνικό είδος πολύ στενά δεμένο με τη μουσική. Πάνω στην ποίηση του Καββαδία έχουμε δουλειές υπεύθυνες και προσεγμένες και, ως αποτέλεσμα, όμορφα τραγούδια. Με την μελοποιημένη ποίηση ο κόσμος έρχεται πιο κοντά στην λογοτεχνία της χώρας του, ένα άλλοτε απρόσιτο ποίημα μπορεί να γίνει κοινό κτήμα γιατί η μουσική το ερμηνεύει, το κάνει κατανοητό και βατό και το προσφέρει στο κοινό ελεύθερο από προκαταλήψεις. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στην περίπτωση του Καββαδία, που η δύσκολη, ναυτική γλώσσα που χρησιμοποιεί αποτελεί τροχοπέδη για την κατανόηση των ποιημάτων του.

                                                                                                                   Πηγή: nostimonimar.gr
 

Η κοινοβουλευτική χρονιά που μας πέρασε!

Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος συνολικά και ανά κόμμα, οι δραστήριοι και απόντες Βουλευτές, η νομοθετική σοδειά του 2018, οι τροπολογίες και τα πιο σημαντικά ή πολυσυζητημένα νομοσχέδια, όλα σε μια συνοπτική ανασκόπηση μέσα από ένα #vouligraphic!

Απολαύστε υπεύθυνα, με ευχές για Καλή Χρονιά και του χρόνου με περισσότερη κοινοβουλευτική υγεία και λογοδοσία! 

 

This Enlightening Map Shows the Literal Meaning of Every Country's Name...

Have you ever wondered what the name of a country means? What it REALLY means?

This map has the answer.

It shows the historical meaning of each country’s name, as far back as their earliest literal translations go.

europe

 

Surprisingly, a lot of factors seem to influence the name of a country, from geography to climate to wildlife. Andorra, which means ‘Shrub-Covered Land’, and Spain, which means ‘Land of Many Rabbits’, are good straightforward examples of this.

Sometimes the name is a term which describes the inhabitants of a country, such as Macedonia, which means ‘Land of Tall People’.

asia

 

 

africa

 

 

south america

 

Some countries have beautifully poetic names. Argentina, whose name means ‘Land Beside the Silvery River’, is a case in point.

Papua New Guinea, which means ‘Frizzy-Haired Men’, would surely agree with the fact that not all country names are complimentary – but France, whose name means ‘Land of the Fierce’, must be happy with their designation.

south america

 

 

 

oceania

 

 

north US

 

 

The US might win the prize for most to-the-point name, with it meaning exactly what it says – the ‘United States of America’.

The map was created by Credit Card Compare, and it certainly has the potential to make travelling more interesting. ‘Where are you going?’ your friends ask. ‘To Middle Kingdom,’ you reply, confident that they’ll think you’ll cool and exotic when you’re actually just popping to China.

Do you think that the name of your country accurately represents what it’s like?

                                                                                                                 From theculturetrip.com